೩೬೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಚ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಏಕೋವ ಸಮಯೋ ವುತ್ತೋ। ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಹಿ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ
ಕತ್ವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತರಂ ಗಾಮಂ
ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಿತಕ್ಕಮಾಳಕೇ ಠಿತಕಾಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಭಗವಾ ಏವರೂಪೇ ಸಮಯೇ ರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ
ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ಏಕಂಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ
ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, – ‘‘ಏಕಂ
ಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಚ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ? ವಾದಾರೋಪನಜ್ಝಾಸಯೇನ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ
ಅಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಸಕಲಂ ವೇಸಾಲಿಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ
ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಮಙ್ಕು ಜಾತೋ। ಇದಾನಿ ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮಿ।
ಯದಿ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪರಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಜಯಂ
ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯದಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಜಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ನಚ್ಚಂ ವಿಯ ನ ಕೋಚಿ
ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದಾಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ವಾದಜ್ಝಾಸಯೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ।

ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ
ನಿಗಣ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಭಗವತಿ
ಮುಹುತ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ತದಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ
ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ
ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದತು ಭಗವಾತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಾರಣಂ ಆನನ್ದೋ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚಾತಿ ಯಂ ಪನ ಪಞ್ಹಂ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗತೋ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸೇನ ತಾವ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಏತಂ ಸನ್ತಿ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ।

೩೬೫. ಫುಸನ್ತಿ ಹಿ ತೇ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸರೀರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಾರೀರಿಕಂ ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ಫುಸನ್ತಿ ಲಭನ್ತಿ, ಅನುಭವನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಊರುಕ್ಖಮ್ಭೋತಿ ಖಮ್ಭಕತಊರುಭಾವೋ, ಊರುಥದ್ಧತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಮ್ಹಯತ್ಥವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಾಗತವಚನಂ ಕತಂ। ಕಾಯನ್ವಯಂ ಹೋತೀತಿ ಕಾಯಾನುಗತಂ ಹೋತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ವಸವತ್ತಿ। ಕಾಯಭಾವನಾತಿ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಾಪುಣನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ ನಿಗಣ್ಠೋ ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಯಂ ನತ್ಥಿ, ತದೇವಾಹ। ಚಿತ್ತಭಾವನಾತಿಪಿ
ಸಮಥೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಮಾಧಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಊರುಕ್ಖಮ್ಭಾದಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ
ನಿಗಣ್ಠೋ ಇದಂ ಅಭೂತಮೇವ ಆಹ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಥೇವ ‘ಭೂತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ವತ್ವಾ
ಊರುಕ್ಖಮ್ಭೋಪಿ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿಆದೀನಿ ವದತೋ ಅನಾಗತರೂಪಂ ನ ಸಮೇತಿ, ತಥಾ ಅತ್ಥೋಪಿ ನ
ಸಮೇತಿ, ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಯಂ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ।

ನೋ ಕಾಯಭಾವನನ್ತಿ
ಪಞ್ಚಾತಪತಪ್ಪನಾದಿಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಅಯಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಕಾಯಭಾವನಾ ನಾಮ।
ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ? ಸೋ ಕಿರ ದಿವಾದಿವಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ
ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು
ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ತೇ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೇ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಭಾವನಾಮತ್ತಂ ಏತೇ
ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಪನೇತೇಸಂ ನತ್ಥೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।

೩೬೬. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಕಿನ್ತಿ ಪನ ತೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಸುತಾತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ನನ್ದೋ ವಚ್ಛೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನನ್ದೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ವಚ್ಛೋತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಕಿಸೋತಿ ನಾಮಂ। ಸಂಕಿಚ್ಚೋತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಮಕ್ಖಲಿಗೋಸಾಲೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಗತೋವ। ಏತೇತಿ ಏತೇ ತಯೋ ಜನಾ, ತೇ ಕಿರ ಕಿಲಿಟ್ಠತಪಾನಂ ಮತ್ಥಕಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಉಳಾರಾನಿ ಉಳಾರಾನೀತಿ ಪಣೀತಾನಿ ಪಣೀತಾನಿ। ಗಾಹೇನ್ತಿ ನಾಮಾತಿ ಬಲಂ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಬ್ರೂಹೇನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಮೇದೇನ್ತೀತಿ ಜಾತಮೇದಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಪುರಿಮಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಪುರಿಮಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಂ ಪಹಾಯ। ಪಚ್ಛಾ ಉಪಚಿನನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಛಾ ಉಳಾರಖಾದನೀಯಾದೀಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇನ್ತಿ, ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಆಚಯಾಪಚಯೋ ಹೋತೀತಿ
ವಡ್ಢಿ ಚ ಅವಡ್ಢಿ ಚ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಕಾಲೇನ ವಡ್ಢಿ, ಕಾಲೇನ ಪರಿಹಾನೀತಿ
ವಡ್ಢಿಪರಿಹಾನಿಮತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಪನ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದೀಪೇತ್ವಾ
ಚಿತ್ತಭಾವನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ, ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಪನ ತೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಚಿತ್ತಭಾವನಾ ಸುತಾ’’ತಿ
ಆಹ। ನ ಸಮ್ಪಾಯಾಸೀತಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋ।

೩೬೭. ಕುತೋ ಪನ ತ್ವನ್ತಿ ಯೋ ತ್ವಂ ಏವಂ ಓಳಾರಿಕಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕಾಯಭಾವನಂ ನ ಜಾನಾಸಿ? ಸೋ
ತ್ವಂ ಕುತೋ ಸಣ್ಹಂ ಸುಖುಮಂ ಚಿತ್ತಭಾವನಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ
ಚೋದನಾಲಯತ್ಥೇರೋ, ‘‘ಅಬುದ್ಧವಚನಂ ನಾಮೇತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ ಬೀಜನಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ
ಆರಭಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ದಿಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಸ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸ
ಕಾಯಸ್ಸ ಆಚಯೋಪಿ ಅಪಚಯೋಪಿ ಆದಾನಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖೇಪನಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೨)। ತಂ
ಸುತ್ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ – ‘‘ಓಳಾರಿಕಂ ಕಾಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪಸ್ಸನಾ
ಓಳಾರಿಕಾತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।

೩೬೮. ಸುಖಸಾರಾಗೀತಿ ಸುಖಸಾರಾಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ನಿರೋಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾತಿ
ನ ಅನನ್ತರಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖದುಕ್ಖಾನಞ್ಹಿ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾ ಪಟ್ಠಾನೇ (ಪಟ್ಠಾ॰
೧.೨.೪೫-೪೬) ಪಟಿಸಿದ್ಧಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸುಖೇ ಅನಿರುದ್ಧೇ ದುಕ್ಖಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ
ಇಧ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಉಭತೋಪಕ್ಖನ್ತಿ ಸುಖಂ ಏಕಂ ಪಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಂ ಏಕಂ ಪಕ್ಖನ್ತಿ ಏವಂ ಉಭತೋಪಕ್ಖಂ ಹುತ್ವಾ।

೩೬೯. ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ
ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಕಾಯಸ್ಸ। ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ
ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ
ಏತ್ಥ ಕಾಯಭಾವನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಚಿತ್ತಭಾವನಾ ಸಮಾಧಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾ,
ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ। ಸಮಾಧಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ। ಕಥಂ? ವಿಪಸ್ಸನಂ
ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ
ಅಗ್ಗಿಉಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಮತ್ಥಕತೋ ಉಸುಮವಟ್ಟಿಉಟ್ಠಾನಂ
ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಹಞ್ಞತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ। ಏವಂ ತಾವ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸುಖಸ್ಸ
ಪಚ್ಚನೀಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ। ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪನ ಕಾಯಿಕೇ ವಾ ಚೇತಸಿಕೇ ವಾ ದುಕ್ಖೇ ತಂ
ದುಕ್ಖಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ದುಕ್ಖಂ ದೂರಾಪಗತಂ
ಹೋತಿ, ಅನಪ್ಪಕಂ ಸುಖಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ಏವಂ ಸಮಾಧಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ।
ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ, ನ ತಥಾ ಸಮಾಧಿ। ಯಥಾ ಸಮಾಧಿ
ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ, ನ ಚ ತಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಕಾಯಸ್ಸ। ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ।

೩೭೦. ಆಸಜ್ಜ ಉಪನೀಯಾತಿ ಗುಣೇ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚೇವ ಉಪನೇತ್ವಾ ಚ। ತಂ ವತ ಮೇತಿ ತಂ ವತ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ।

೩೭೧. ಕಿಞ್ಹಿ ನೋ ಸಿಯಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾತಿ,
ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಕಿಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಭವಿಸ್ಸತೇವ, ಮಾ ಏವಂ ಸಞ್ಞೀ ಹೋಹಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಯೇವ
ಮೇ ಸುಖಾಪಿ ದುಕ್ಖಾಪಿ ವೇದನಾ, ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪನಸ್ಸಾ ಅಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಾತುಂ ನ
ದೇಮಿ। ಇದಾನಿಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಉಪರಿ ಪಸಾದಾವಹಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಮೂಲತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಇಧ ಮೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಪುಬ್ಬೇವ ಸಮ್ಬೋಧಾ…ಪೇ॰… ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿಂ, ಅಲಮಿದಂ ಪಧಾನಾಯಾತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಸರಾಸಿಸುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ತತ್ಥ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಜ್ಜಾ, ಇಧ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ।

೩೭೪. ಅಲ್ಲಕಟ್ಠನ್ತಿ ಅಲ್ಲಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ। ಸಸ್ನೇಹನ್ತಿ ಸಖೀರಂ। ಕಾಮೇಹೀತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ। ಅವೂಪಕಟ್ಠಾತಿ ಅನಪಗತಾ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋತಿಆದೀಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೋವ ಛನ್ದಕರಣವಸೇನ ಛನ್ದೋ। ಸಿನೇಹಕರಣವಸೇನ ಸ್ನೇಹೋ। ಮುಚ್ಛಾಕರಣವಸೇನ ಮುಚ್ಛಾ। ಪಿಪಾಸಾಕರಣವಸೇನ ಪಿಪಾಸಾ। ಅನುದಹನವಸೇನ ಪರಿಳಾಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗವೇವಚನಮೇವ।

ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಅಲ್ಲಂ ಸಖೀರಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ
ವಿಯ ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ಅನಿಸ್ಸಟಪುಗ್ಗಲಾ। ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ವಿಯ
ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ತಿನ್ತತಾ; ಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅನಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ
ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ಅನಿಸ್ಸಟಾನಂ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಧಿಗಮೋ।
ಅಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅನಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ತೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿನಾಪಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ
ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಧಿಗಮೋ। ದುತಿಯಉಪಮಾಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಂ
ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಪುರಿಮಾ ಸಪುತ್ತಭರಿಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪಮಾ; ಪಚ್ಛಿಮಾ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಿಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ।

೩೭೬. ತತಿಯಉಪಮಾಯ ಕೋಳಾಪನ್ತಿ ಛಿನ್ನಸಿನೇಹಂ ನಿರಾಪಂ। ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ
ಪಬ್ಬತಥಲೇ ವಾ ಭೂಮಿಥಲೇ ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ –
ಸುಕ್ಖಕೋಳಾಪಕಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ನಿಸ್ಸಟಪುಗ್ಗಲಾ, ಆರಕಾ ಉದಕಾ
ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ಅತಿನ್ತತಾ।
ಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ನಿಸ್ಸಟಾನಂ
ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕನೇಸಜ್ಜಿಕಾದಿವಸೇನ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿಪಿ ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೋ।
ಅಞ್ಞಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಘಂಸನಮತ್ತೇನೇವ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ
ವಿಯ ವಿನಾಪಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಸುಖಾಯೇವ ಪಟಿಪದಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೋತಿ।
ಅಯಂ ಉಪಮಾ ಭಗವತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆಹಟಾ।

೩೭೭. ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ದುಕ್ಕರಂ ಅಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಮತ್ಥೋತಿ? ಕತ್ವಾಪಿ ಅಕತ್ವಾಪಿ
ಸಮತ್ಥೋವ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಕಾಸೀತಿ? ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪರಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ।
ಸೋ ಚ ಮಂ ವೀರಿಯನಿಮ್ಮಥನಗುಣೋ ಹಾಸೇಸ್ಸತೀತಿ। ಪಾಸಾದೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ಹಿ ಪವೇಣಿಆಗತಂ
ರಜ್ಜಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ ನ ತಥಾಪಮುದಿತೋ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಬಲಕಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಗಾಮೇ
ದ್ವೇ ತಯೋ ಸಮ್ಪಹಾರೇ ದತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತಮಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತರಜ್ಜೋ। ಏವಂ ಪತ್ತರಜ್ಜಸ್ಸ ಹಿ
ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಕ್ಕಮಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ,
‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಅಸುಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುಕಞ್ಚ ಅಸುಕಞ್ಚ ಅಮಿತ್ತಂ ಏವಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಂ
ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪತ್ತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾಪಿ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋ ಹಿ ಮಂ ಪರಕ್ಕಮೋ
ಅತಿವಿಯ ಹಾಸೇಸ್ಸತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸತೀತಿ ದುಕ್ಕರಮಕಾಸಿ।

ಅಪಿಚ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವ, ಪಚ್ಛಿಮಾ ಹಿ
ಜನತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ
ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮಯನ್ತಿ
ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸತಿ; ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಅನ್ತಂ
ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ ಅಕಾಸಿಯೇವ।

ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾದನ್ತೇ ಉಪರಿದನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ। ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ। ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯಂ। ಅಭಿಸನ್ತಾಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ವೀರಿಯನಿಮ್ಮಥನಂ ಕರೇಯ್ಯಂ। ಸಾರದ್ಧೋತಿ ಸದರಥೋ। ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಪಧಾನೇನ ಅಭಿತುನ್ನಸ್ಸ, ವಿದ್ಧಸ್ಸ ಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

೩೭೮. ಅಪ್ಪಾಣಕನ್ತಿ ನಿರಸ್ಸಾಸಕಂ। ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಾರಸ್ಸ ಗಗ್ಗರನಾಳಿಯಾ। ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕುತೋಚಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಲಭಮಾನೇಹಿ ವಾತೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಾ ಬಲವತಿಯೋ ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೀಸವೇಠಂ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಸೀಸವೇಠನಂ ದದೇಯ್ಯ। ದೇವತಾತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಪರಿವೇಣಸಾಮನ್ತಾ ಚ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ।

ತದಾ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಮತ್ತೇ ಕಾಯದಾಹೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮುಚ್ಛಾ
ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ಚಙ್ಕಮೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಪತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹಂಸು –
‘‘ವಿಹಾರೋತ್ವೇವ ಸೋ ಅರಹತೋ’’ತಿ, ‘‘ಅರಹನ್ತೋ ನಾಮ ಏವರೂಪಾ ಹೋನ್ತಿ ಮತಕಸದಿಸಾ’’ತಿ
ಲದ್ಧಿಯಾ ವದನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯಾ ದೇವತಾ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ
ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ। ಮಮ ಪುತ್ತೋ
ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ನೋ ಅಹುತ್ವಾತಿ? ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ,
ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂಯೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋತಿ। ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ
ಅಪತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ।

ಅಪರಭಾಗೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ
ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಪತ್ತಂ
ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಭತ್ತಸಮಯೇ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ
– ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಪಧಾನಕರಣಕಾಲೇ ದೇವತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ,
ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸೂತಿ। ಕಿಂ ಸದ್ದಹಸಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ? ನ ಭಗವಾ ಸದ್ದಹಿನ್ತಿ। ಇದಾನಿ,
ಮಹಾರಾಜ, ಸುಪಿನಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಸಿ?
ಅಹಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇ
ಞಾಣೇ ಬೋಧಿಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಪಾಲಕುಮಾರಕಾಲೇಪಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ಗತಸ್ಸ,
‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಧಮ್ಮಪಾಲಕುಮಾರೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಇದಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ
ಏಳಕಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ತದಾಪಿ ತುಮ್ಹೇ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮರಣಂ ನಾಮ
ನತ್ಥಿ, ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮೀ’’ತಿ ಅವೋಚುತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಭಗವಾ
ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ।

೩೭೯. ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ ಮಾರಿಸಾತಿ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಆಹಂಸು। ದೇವತಾನಂ ಕಿರಾಯಂ ಪಿಯಮನಾಪವೋಹಾರೋ, ಯದಿದಂ ಮಾರಿಸಾತಿ। ಅಜಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಅಭೋಜನಂ। ಹಲನ್ತಿ ವದಾಮೀತಿ ಅಲನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ಅಲಂ ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ, ಯಾಪೇಸ್ಸಾಮಹನ್ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಸೇಧೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

೩೮೦-೧. ಮಙ್ಗುರಚ್ಛವೀತಿ ಮಙ್ಗುರಮಚ್ಛಚ್ಛವಿ। ಏತಾವ ಪರಮನ್ತಿ ತಾಸಮ್ಪಿ ವೇದನಾನಮೇತಂಯೇವ ಪರಮಂ, ಉತ್ತಮಂ ಪಮಾಣಂ। ಪಿತು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತೇ…ಪೇ॰… ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತಾತಿ
ರಞ್ಞೋ ಕಿರ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲದಿವಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತದಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ
ಪಟಿಯಾದೇನ್ತಿ। ನಗರವೀಥಿಯೋ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಾದಯೋ
ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಲನಗರಂ ದೇವವಿಮಾನಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದಯೋ
ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ರಾಜಕುಲೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಕಮ್ಮನ್ತೇ
ನಙ್ಗಲಸತಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜೀಯತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಏಕೇನ ಊನಂ ಅಟ್ಠಸತಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ।
ಸಬ್ಬನಙ್ಗಲಾನಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಿಬದ್ದರಸ್ಮಿಯೋತ್ತೇಹಿ ಜಾಣುಸ್ಸೋಣಿಸ್ಸ ರಥೋ ವಿಯ
ರಜತಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಆಲಮ್ಬನನಙ್ಗಲಂ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಬಲಿಬದ್ದಾನಂ ಸಿಙ್ಗಾನಿಪಿ ರಸ್ಮಿಪತೋದಾಪಿ ಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜಾ
ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ।

ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಬಹಲಪತ್ತಪಲಾಸೋ
ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ
ಸುವಣ್ಣತಾರಕಖಚಿತಂ ವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ
ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನಂ
ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣನಙ್ಗಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಮಚ್ಚಾ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತರಜತನಙ್ಗಲಾನಿ
ಗಹೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಸನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಓರತೋ ಪಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರತೋ ವಾ ಓರಂ
ಗಚ್ಛತಿ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ
ಧಾತಿಯೋ ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ
ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ
ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜನ್ತರೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿಂಸು, ಸೇಸರುಕ್ಖಾನಂ
ಛಾಯಾ ನಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಧಾತಿಯೋ
ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋತಿ ವೇಗೇನ ಸಾಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಮಾನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಯನೇ
ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು –
‘‘ಕುಮಾರೋ ದೇವ, ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ನಿವತ್ತಾ, ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ
ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಠಿತಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ತೇ, ತಾತ,
ದುತಿಯಂ ವನ್ದನ’’ನ್ತಿ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ। ಇದಮೇತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಿತು ಸಕ್ಕಸ್ಸ
ಕಮ್ಮನ್ತೇ…ಪೇ॰… ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತಾ’’ತಿ। ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ಏಸೋ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ಏತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಮಗ್ಗೋತಿ। ಸತಾನುಸಾರಿವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ
ನಯಿದಂ ಬೋಧಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಏಕಂ
ದ್ವೇ ವಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸತಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸತಾನುಸಾರಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮ। ಯಂ ತಂ ಸುಖನ್ತಿ ಯಂ ತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖಂ।

೩೮೨. ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿವತ್ತಕರಣೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋತಿ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ। ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯಾತಿ ರಸಗಿದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣೀತಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆವತ್ತೋ। ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಪಕ್ಕಮಿಂಸೂತಿ
ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೇನೇವ ಪಕ್ಕನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ
ಕಾಯವಿವೇಕಸ್ಸ ಓಕಾಸದಾನತ್ಥಂ ಧಮ್ಮತಾಯ ಗತಾ। ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ಅಞ್ಞಟ್ಠಾನಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ
ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಸು ಗತೇಸು ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಕಾಯವಿವೇಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ
ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ।

೩೮೩. ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹೀತಿಆದಿ ಭಯಭೇರವೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

೩೮೭. ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹನ್ತಿ
ಅಯಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ। ನಿಗಣ್ಠೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಏಕಂ
ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಂ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ‘ಅಪರಾಪಿ ಮಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಅಪರಾಪಿ ಮಂ,
ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾ’ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಥೇತಿಯೇವ। ಕುಪಿತೋ ನು ಖೋ’’ತಿ? ಅಥ
ಭಗವಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ , ತಥಾಗತೇ ಅನೇಕಸತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಕುಪಿತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋತಿ ಏಕೋಪಿ ವತ್ತಾ ನತ್ಥಿ, ಪರೇಸಂ ಬೋಧನತ್ಥಾಯ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಏವ ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಸನ್ಧಾಯ। ಯಾವದೇವಾತಿ
ಪಯೋಜನವಿಧಿ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪರೇಸಂ ವಿಞ್ಞಾಪನಮೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ
ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಯೋಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಏಕಸ್ಸೇವ ದೇಸೇತಿ, ಯತ್ತಕಾ ವಿಞ್ಞಾತಾರೋ ಅತ್ಥಿ,
ಸಬ್ಬೇಸಂ ದೇಸೇತೀತಿ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪುರಿಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ
ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ? ಸಚ್ಚಕೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ
ಸುಫುಸಿತಂ ದನ್ತಾವರಣಂ, ಜಿವ್ಹಾ ಮುದುಕಾ, ಮಧುರಂ ವಾಕ್ಕರಣಂ, ಪರಿಸಂ ರಞ್ಜೇನ್ತೋ ಮಞ್ಞೇ
ವಿಚರತಿ, ಅನ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ನ
ತಥಾಗತೋ ಪರಿಸಂ ರಞ್ಜೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಾಯಪಿ ಪರಿಸಾಯ ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಂ
ದೇಸೇತಿ, ಅಸಲ್ಲೀನೋ ಅನುಪಲಿತ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ಏಕವಿಹಾರೀ, ಸುಞ್ಞತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ
ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮಾಹ।

ಅಜ್ಝತ್ತಮೇವಾತಿ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತಮೇವ। ಸನ್ನಿಸಾದೇಮೀತಿ
ಸನ್ನಿಸೀದಾಪೇಮಿ, ತಥಾಗತೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪರಿಸಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ
ಪುಬ್ಬಾಭೋಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸಾಧುಕಾರಸದ್ದಸ್ಸ
ನಿಗ್ಘೋಸೇ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನೇಯೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮಂ
ದೇಸೇತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಭವಙ್ಗಪರಿವಾಸೋ ಲಹುಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸವಾರೇ ಪಸ್ಸಾಸವಾರೇ
ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯೇನ ಸುದಂ ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ಯೇನ ಸುಞ್ಞೇನ ಫಲಸಮಾಧಿನಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ವಿಹರಾಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಣ್ಠಪೇಮಿ ಸಮಾದಹಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

ಓಕಪ್ಪನಿಯಮೇತನ್ತಿ ಸದ್ದಹನಿಯಮೇತಂ। ಏವಂ ಭಗವತೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆನೀತಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಭಿಜಾನಾತಿ ಖೋ ಪನ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ದಿವಾ ಸುಪಿತಾತಿ ಆಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಸುನಖೋ ನಾಮ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಕ್ಕಪಾಯಸಂ ಸಪ್ಪಿನಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಉದರಪೂರಂ ಭೋಜಿತೋಪಿ ಗೂಥಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಖಾದಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಖಾದಮಾನೋ
ಘಾಯಿತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಘಾಯಿತ್ವಾವ ಗತಸ್ಸ ಕಿರಸ್ಸ ಸೀಸಂ ರುಜ್ಜತಿ; ಏವಮೇವಂ ಇಮಸ್ಸಪಿ
ಸತ್ಥಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಕ್ಕಪಾಯಸಸದಿಸಂ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಆಸವಕ್ಖಯಾ
ಪಸಾದನೀಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇತಿ। ಏತಸ್ಸ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ
ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಮಾ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ
ಆನೀತಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ
ಸಬ್ಬಖೀಣಾಸವಾನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಹೀಯತಿ, ಕಾಯದರಥೋ ಪನ ಉಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ ಹೋತಿ
ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ। ತಥಾ ಹಿ ಕಮಲುಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಿಕಸನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ
ಮಕುಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾಯಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ರುಕ್ಖಾನಮ್ಪಿ ಪತ್ತಾನಿ ಪತಿಲೀಯನ್ತಿ, ಪಾತೋ
ವಿಪ್ಫಾರಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ದರಥೋಯೇವ ದರಥವಸೇನ ಭವಙ್ಗಸೋತಞ್ಚ
ಇಧ ನಿದ್ದಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಂ ಖೀಣಾಸವಾನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ,
‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಮ್ಮೋಹವಿಹಾರಸ್ಮಿಂ ವದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮೋಹವಿಹಾರೋತಿ ವದನ್ತಿ।

೩೮೯. ಆಸಜ್ಜ ಆಸಜ್ಜಾತಿ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ। ಉಪನೀತೇಹೀತಿ ಉಪನೇತ್ವಾ ಕಥಿತೇಹಿ। ವಚನಪ್ಪಥೇಹೀತಿ ವಚನೇಹಿ। ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾತಿ
ಅಲನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಚಾಯಪಿ ಪಸಂಸನ್ತೋ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ।
ಭಗವತಾ ಇಮಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸುತ್ತಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ। ಪುರಿಮಸುತ್ತಂ ಏಕೋ ಭಾಣವಾರೋ,
ಇದಂ ದಿಯಡ್ಢೋ, ಇತಿ ಅಡ್ಢತಿಯೇ ಭಾಣವಾರೇ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅಯಂ ನಿಗಣ್ಠೋ ನೇವ ಅಭಿಸಮಯಂ
ಪತ್ತೋ, ನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಕಸ್ಮಾ ಏತಸ್ಸ ಭಗವಾ
ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀತಿ? ಅನಾಗತೇ ವಾಸನತ್ಥಾಯ। ಪಸ್ಸತಿ ಹಿ ಭಗವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಇದಾನಿ
ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಸಮಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ
ಅಚ್ಚಯೇನ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಸಾಸನಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ
ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಹ
ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಕಾಳಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
ಇದಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ವಾಸನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ।

ಸೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಮ್ಹಿ ಸಾಸನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ
ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಗಿರಿವಿಹಾರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಾಮೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮತ್ಥಯೋಬ್ಬನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ
ಗಣಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ
ಪಸ್ಸಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಚೋದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ತೇಪಿಟಕಂ
ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮುಖಂ ದತ್ವಾ ಕಥಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ
ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, – ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಿ
ಗನ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇ ಮುಖಂ ದತ್ವಾ ಕಥಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ
ಕರಿತ್ಥ, ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತ
ಏತ್ತಕೇನೇವ ‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ। ಕಿಂ
ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ? ಗಣಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ತ್ವಂ ಪಪಞ್ಚಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಿಹಾರಂ
ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀತಿ। ಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ
ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪುಞ್ಞವಾ ರಾಜಪೂಜಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ
ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಿಹಾರೇ ವಸಿ।

ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ತಿಸ್ಸಮಹಾರಾಜಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ
ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ರಾಜಲೇಣೇ ವಸತಿ। ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಯದಾ
ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕಥೇತಿ, ತದಾ ಮೇ ಸಞ್ಞಂ
ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ಥೇರೋಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ
ಕಣ್ಟಕಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಆರುಯ್ಹ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಳತಿಮ್ಬರುರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ
ನಂ ಏಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರೋ ಕಾಳಕಾರಾಮಸುತ್ತನ್ತೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ನನು, ಆವುಸೋ,
ಅಜ್ಜ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋತಿ ಆಹ। ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋತಿ। ತೇನ ಹಿ ಪೀಠಕಂ
ಆನೇಥ, ಇಧೇವ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಆಸನಂ
ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಪುಬ್ಬಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ಕಾಳಕಾರಾಮಸುತ್ತಂ ಆರಭಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ
ಉಪಟ್ಠಾಕದಹರೋ ರಞ್ಞೋ ಸಞ್ಞಂ ದಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬಗಾಥಾಸು
ಅನಿಟ್ಠಿತಾಸುಯೇವ ಪಾಪುಣಿ। ಪತ್ವಾ ಚ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನೇವ ಪರಿಸನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ
ಠಿತಕೋವ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ, ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾತಿ ವಚನಕಾಲೇ
ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಞತ್ವಾ, ಕದಾ ಆಗತೋಸಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪುಬ್ಬಗಾಥಾ
ಓಸಾರಣಕಾಲೇಯೇವ, ಭನ್ತೇತಿ। ದುಕ್ಕರಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಕತನ್ತಿ। ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ದುಕ್ಕರಂ,
ಯದಿ ಪನ ಮೇ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಪದೇಪಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಭಾವೋ
ಅಹೋಸಿ, ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಸ್ಸ ಪತೋದಯಟ್ಠಿನಿತುದನಮತ್ತೇಪಿ ಠಾನೇ ಸಾಮಿಭಾವೋ ನಾಮ ಮೇ ಮಾ
ಹೋತೂತಿ ಸಪಥಮಕಾಸಿ।

ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಪರಿದೀಪಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾ
ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಾವ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಗುಣಾ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ಮಯಾ
ಕಥಿತತೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಕಥಿತಮೇವ ಬಹು ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ। ಉಪಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಕರೋಥಾತಿ। ಯಥಾ,
ಮಹಾರಾಜ , ಕರೀಸಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತೇ ಏಕಸಾಲಿಸೀಸತೋ
ಅವಸೇಸಸಾಲೀಯೇವ ಬಹೂ, ಏವಂ ಮಯಾ ಕಥಿತಗುಣಾ ಅಪ್ಪಾ, ಅವಸೇಸಾ ಬಹೂತಿ। ಅಪರಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ,
ಉಪಮಂ ಕರೋಥಾತಿ। ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹಾಗಙ್ಗಾಯ ಓಘಪುಣ್ಣಾಯ ಸೂಚಿಪಾಸಂ ಸಮ್ಮುಖಂ ಕರೇಯ್ಯ,
ಸೂಚಿಪಾಸೇನ ಗತಉದಕಂ ಅಪ್ಪಂ, ಸೇಸಂ ಬಹು, ಏವಮೇವ ಮಯಾ ಕಥಿತಗುಣಾ ಅಪ್ಪಾ, ಅವಸೇಸಾ
ಬಹೂತಿ। ಅಪರಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಮಂ ಕರೋಥಾತಿ। ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ಚಾತಕಸಕುಣಾ ನಾಮ ಆಕಾಸೇ
ಕೀಳನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಖುದ್ದಕಾ ಸಾ ಸಕುಣಜಾತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಸಕುಣಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ
ಪಕ್ಖಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಂ ಬಹು, ಅವಸೇಸೋ ಆಕಾಸೋ ಅಪ್ಪೋತಿ? ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ವದಥ, ಅಪ್ಪೋ ತಸ್ಸ
ಪಕ್ಖಪಸಾರಣೋಕಾಸೋ, ಅವಸೇಸೋವ ಬಹೂತಿ। ಏವಮೇವ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಪ್ಪಕಾ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ
ಕಥಿತಾ, ಅವಸೇಸಾ ಬಹೂ ಅನನ್ತಾ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾತಿ। ಸುಕಥಿತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನನ್ತಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ
ಅನನ್ತೇನೇವ ಆಕಾಸೇನ ಉಪಮಿತಾ। ಪಸನ್ನಾ ಮಯಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ, ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪನ ಕಾತುಂ ನ
ಸಕ್ಕೋಮ। ಅಯಂ ಮೇ ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಇಮಂ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಂ
ರಜ್ಜಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದೇಮಾತಿ। ತುಮ್ಹೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ತನೋ ಪಸನ್ನಾಕಾರೋ ಕತೋ, ಮಯಂ ಪನ
ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನಂ ರಜ್ಜಂ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೇಮ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ
ಮಹಾರಾಜಾತಿ।

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

೭. ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೩೯೦. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇತಿ
ಪುಬ್ಬಾರಾಮಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಹಾರೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಯಾ ಪಾಸಾದೇ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀಕಥಾಅತೀತೇ
ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಏಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಪದುಮುತ್ತರಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ
ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ
ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹೋಮೀ’’ತಿ
ಪತ್ಥನಮಕಾಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚೇವ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ
ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಜಯಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗಹೇ ಸುಮನದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಜಾತಕಾಲೇ ಚಸ್ಸಾ ವಿಸಾಖಾತಿ
ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾ ಯದಾ ಭಗವಾ ಭದ್ದಿಯನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ, ತದಾ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ
ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನಮ್ಹಿಯೇವ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ
ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಾ, ತತ್ಥ ನಂ
ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಮಾತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

ಪತಿಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಚಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ಮಹಾಲತಾಪಿಳನ್ಧನಂ
ನಾಮ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಳನ್ಧನೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಜಿರನಾಳಿಯೋ ಉಪಯೋಗಂ ಅಗಮಂಸು, ಮುತ್ತಾನಂ
ಏಕಾದಸ ನಾಳಿಯೋ, ಪವಾಳಾನಂ ದ್ವಾವೀಸತಿ ನಾಳಿಯೋ, ಮಣೀನಂ ತೇತ್ತಿಂಸ ನಾಳಿಯೋ, ಇತಿ
ಏತೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸತ್ತವಣ್ಣೇಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ
ಯಾವ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಭಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರಯಮಾನಾವ ನಂ ಇತ್ಥೀ ಧಾರೇತುಂ
ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾಧನಂ
ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನವಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಕರೀಸಮತ್ತೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ
ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಗಬ್ಭಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ
ಪಞ್ಚಾತಿ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸುದ್ಧಪಾಸಾದೋವ ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ತಂ
ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ದ್ವಿಕೂಟಗೇಹಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಚೂಳಪಾಸಾದಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ದೀಘಸಾಲಸತಾನಿ ಚ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ವಿಹಾರಮಹೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ।

ಮಾತುಗಾಮತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಾಯ ವಿಸಾಖಾಯ
ವಿಯ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪುರಿಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಚ
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ವಿಯ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೋ ಹಿ
ಚತುಪಞ್ಞಾಸಕೋಟಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಭಾಗೇ ಅನುರಾಧಪುರಸ್ಸ
ಮಹಾವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ವಿಸಾಖಾ, ಸಾವತ್ಥಿಯಾ
ಪಾಚೀನಭಾಗೇ ಉತ್ತಮದೇವೀವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮಂ
ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ಭಗವಾ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ
ವಿಹರನ್ತೋ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿಹಾರೇಸು ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸಿ। ಏಕಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಜೇತವನೇ
ವಸತಿ, ಏಕಂ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ
– ‘‘ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ’’ತಿ।

ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ। ಸಂಖಿತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ
ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ
ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ? ಯಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ
ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಮೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ
ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸೇಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋತಿ ಖಯವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತಂ ಅತೀತಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾ। ಅಚ್ಚನ್ತಾ ನಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋ, ಏಕನ್ತನಿಟ್ಠೋ ಸತತನಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ, ನಿಚ್ಚಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಿಚ್ಚಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಪರಿಯೋಸಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೋ। ಸೇಟ್ಠೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ
ದೇವಾನಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ। ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ,
ಖಿಪ್ಪಮೇತಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಥಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಏವಂ
ವೇಗಾಯತೀತಿ? ಕೀಳಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮತಾಯ।

ಅಯಂ ಕಿರ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೂಹಿ ಚತೂಸು
ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವಸಙ್ಘೇನ ಪರಿವುತೋ ಅಡ್ಢತಿಯಾಹಿ
ನಾಟಕಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏರಾವಣಂ ಆರುಯ್ಹ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ
ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ – ‘‘ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ
ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಗಮನಿಯಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ
ಅತಿವಿಯ ಸಸ್ಸಿರಿಕೋ, ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ,
ಛದ್ವಾರಿಕೇಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇಹಿ ನಿಮ್ಮಥಿತೋ ನ ಪುನ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸ್ಸಾಮಿ ,
ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ
ಉಗ್ಗಹಿತಪಞ್ಹೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ
ಪಾತುರಹೋಸಿ। ತೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಠಿತಾ,
ಪರಿಚಾರಿಕದೇವಸಙ್ಘಾಪಿ ನಾಟಕಾನಿಪಿ ಏರಾವಣೋಪಿ ನಾಗರಾಜಾ ತತ್ಥೇವ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ
ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಏವಮೇಸ ಕೀಳಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮತಾಯ ವೇಗಾಯನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।

ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ
ನಾಲಂ ನ ಪರಿಯತ್ತಾ ನ ಸಮತ್ಥಾ ನ ಯುತ್ತಾ, ಕಸ್ಮಾ? ಗಹಿತಾಕಾರೇನ ಅತಿಟ್ಠನತೋ। ತೇ ಹಿ
ನಿಚ್ಚಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸುಖಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ದುಕ್ಖಾವ
ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ಅನತ್ತಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ।
ಅಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಜಾನಾತಿ। ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ತಥೇವ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿಜಾನಾತಿ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇದನನ್ತಿ
ಅನ್ತಮಸೋ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವೇದನಂ ಅನುಭವತಿ।
ಇಮಿನಾ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ವೇದನಾವಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ
ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಚೇ ಪನ ವೇದನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಕಥಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ
ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಕಥಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ತೇ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದವಯಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ । ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ
ವಿರಾಗಾ ಖಯವಿರಾಗೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ ಚ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಯವಯತೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾಪಿ,
ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿರಾಗತೋ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಞಾಣಮ್ಪಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ। ತದುಭಯಸಮಾಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ, ವಿರಾಗತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ನಿರೋಧೋಪಿ ಹಿ ಖಯನಿರೋಧೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತನಿರೋಧೋ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋಯೇವ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಸೋ ಚ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ । ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಸಾ ಹಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ವೋಸ್ಸಜ್ಜತಿ। ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ
ಮಗ್ಗೋ, ಸೋ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ದ್ವೀಹಿಪಿ ವಾ ಕಾರಣೇಹಿ
ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋಯೇವ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ವೋಸ್ಸಜ್ಜನತೋ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ
ಪಕ್ಖನ್ದನತೋ। ತಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ, ನಿರೋಧೇ
ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಮಗ್ಗೇ
ಸಮೇತಿ। ತದುಭಯಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಇಮಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ
‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ। ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ನ ಉಪಾದಿಯತಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ಪರಾಮಸತಿ। ಅನುಪಾದಿಯಂ ನ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿಆದಿನಾ
ಪನಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾವ ದಸ್ಸಿತಾ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಸಂಖಿತ್ತೇನ
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಸಲ್ಲಹುಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನೇವ ಖಿಪ್ಪಂ
ಕಥೇಸಿ।

೩೯೧. ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅನನ್ತರೇ ಕೂಟಾಗಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಭಿಸಮೇಚ್ಚಾತಿ ಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏಸ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿ, ಉದಾಹು
ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಏವಮಹೋಸೀತಿ? ಥೇರೋ ಕಿರ ನ ಭಗವತೋ
ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪನ ದೇವರಞ್ಞೋ, ‘‘ಏವಮೇತಂ ಭಗವಾ ಏವಮೇತಂ
ಸುಗತಾ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಕಿರ ದೇವರಾಜಾ ಮಹತಾ ಸದ್ದೇನ ಅನುಮೋದಿ।
ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನ ಭಗವತೋ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ? ಯಥಾಪರಿಸವಿಞ್ಞಾಪಕತ್ತಾ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಂ
ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಏಕಾಬದ್ಧಾಯ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಾಯಪಿ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಪರಿಯನ್ತಂ
ಪನ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ನ ನಿಚ್ಛರತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಏವರೂಪಾ ಮಧುರಕಥಾ
ಮಾ ನಿರತ್ಥಕಾ ಅಗಮಾಸೀತಿ। ತದಾ ಭಗವಾ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ ಸತ್ತರತನಮಯೇ ಕೂಟಾಗಾರೇ
ಸಿರಿಗಬ್ಭಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ
ವಸನಕೂಟಾಗಾರಂ, ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ, ಅನ್ತರೇ ಛಿದ್ದವಿವರೋಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ,
ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ನ ಭಗವತೋ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸೇವ ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ।

ಪಞ್ಚಹಿ ತೂರಿಯಸತೇಹೀತಿ
ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಾನಂ ತೂರಿಯಾನಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಸತೇಹಿ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ನಾಮ ಆತತಂ ವಿತತಂ
ಆತತವಿತತಂ ಸುಸಿರಂ ಘನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರಿಆದೀಸು ಏಕತಲತೂರಿಯಂ। ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತಲಂ। ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ತನ್ತಿಬದ್ಧಪಣವಾದಿ। ಸುಸಿರಂ ವಂಸಾದಿ। ಘನಂ ಸಮ್ಮಾದಿ। ಸಮಪ್ಪಿತೋತಿ ಉಪಗತೋ। ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪರಿಚಾರೇತೀತಿ
ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತತೋ ತತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ –
ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಜ್ಜಮಾನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ತೂರಿಯಸತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ
ಅನುಭವತೀ। ಪಟಿಪಣಾಮೇತ್ವಾತಿ
ಅಪನೇತ್ವಾ, ನಿಸ್ಸದ್ದಾನಿ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥೇವ ಹಿ ಇದಾನಿ ಸದ್ಧಾ ರಾಜಾನೋ
ಗರುಭಾವನಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಾ, ತಾತಾ, ಗಾಯಥ,
ಮಾ ವಾದೇಥ, ಮಾ ನಚ್ಚಥಾ’’ತಿ ನಾಟಕಾನಿ ಪಟಿವಿನೇನ್ತಿ, ಸಕ್ಕೋಪಿ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ
ಏವಮಕಾಸಿ। ಚಿರಸ್ಸಂ ಖೋ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಇಮಂ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ
ಏವರೂಪಂ ಲೋಕೇ ಪಕತಿಯಾ ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರವಚನಂ ಹೋತಿ, ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತಮ್ಪಿ
ಅನಾಗತಪುಬ್ಬಮ್ಪಿ ಮನಾಪಜಾತಿಯಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, – ‘‘ಕುತೋ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಭವಂ
ಆಗತೋ, ಕಥಂ ತೇ ಇಧಾಗಮನಮಗ್ಗೋ ಞಾತೋ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ
ಆಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾಯೇವ ಏವಮಾಹ। ಥೇರೋ ಹಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವ। ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ ವಾರಮಕಾಸಿ। ಯದಿದಂ ಇಧಾಗಮನಾಯಾತಿ ಯೋ ಅಯಂ ಇಧಾಗಮನಾಯ ವಾರೋ, ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಚಿರಸ್ಸಮಕಾಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಿಕಂ ಮಣಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಪಾಪೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।

೩೯೨. ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಬಹುಕರಣೀಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಯೇಸಂ ಬಹೂನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ತೇ ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ। ಬಹುಕರಣೀಯಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಅಪ್ಪೇವ ಸಕೇನ ಕರಣೀಯೇನಾತಿ
ಸಕರಣೀಯಮೇವ ಅಪ್ಪಂ ಮನ್ದಂ, ನ ಬಹು, ದೇವಾನಂ ಕರಣೀಯಂ ಪನ ಬಹು, ಪಥವಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ
ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಮಾತುಗಾಮಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಟಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ
ನಿಯಮೇನ್ತೋ ಆಹ – ಅಪಿಚ ದೇವಾನಂಯೇವ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಕರಣೀಯೇನಾತಿ।
ದೇವಾನಞ್ಹಿ ಧೀತಾ ಚ ಪುತ್ತಾ ಚ ಅಙ್ಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸಯನೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಮಣ್ಡನಪಸಾಧನಕಾರಿಕಾ ದೇವಧೀತಾ ಸಯನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ
ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ಅನ್ತೋವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ
ಅಟ್ಟಕರಣಂ ನತ್ಥಿ। ಯೇ ಪನ ಸೀಮನ್ತರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಾ ತವ
ಸನ್ತಕಾ’’ತಿ ನಿಚ್ಛೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅಟ್ಟಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ
ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಸೋ ಯಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಆಸನ್ನತರಂ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ದ್ವೇಪಿ
ಸಮಟ್ಠಾನೇ ಹೋನ್ತಿ, ಯಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಠಿತೋ, ತಸ್ಸ
ಸನ್ತಕೋತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಓಲೋಕೇತಿ, ತಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಕಲಹುಪಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ
ಸನ್ತಕಂ ಕರೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ‘‘ದೇವಾನಂಯೇವ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಕರಣೀಯೇನಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪಿಚಸ್ಸ
ಏವರೂಪಂ ಕೀಳಾಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ಕರಣೀಯಮೇವ।

ಯಂ ನೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ
ಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಘಮೇವ ಅನ್ಧಕಾರೇ ರೂಪಗತಂ ವಿಯ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ಇಮಿನಾ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ,
ತಂ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಮೀ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಥೇರೋ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಅಯಂ
ಯಕ್ಖೋ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ಪರಿಹರತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ – ‘‘ದೇವಾ ನಾಮ
ಮಹಾಮೂಳ್ಹಾ ಹೋನ್ತಿ। ಛದ್ವಾರಿಕೇಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇಹಿ ನಿಮ್ಮಥೀಯಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ
ಭುತ್ತಾಭುತ್ತಭಾವಮ್ಪಿ ಪೀತಾಪೀತಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಇಧ ಕತಮೇತ್ಥ ಪಮುಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ
ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಕೇಚಿ ಪನಾಹು – ‘‘ಥೇರೋ ಏತಸ್ಸ ಗರು ಭಾವನಿಯೋ,
ತಸ್ಮಾ ‘ಇದಾನೇವ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಹಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಇದಾನೇವ
ನಾಟಕಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಏವಂ ಮಂ ಥೇರೋ ತಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಭಯೇನ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ। ಏತಂ
ಪನ ಕೋಹಞ್ಞಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಕೋಹಞ್ಞಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ
ಮೂಳ್ಹಭಾವೇನೇವ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಉಪರಿ ಕಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ? ಥೇರೋ
ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಂವೇಗಂ ಜನಯಿತ್ವಾ ತಮಂ ನೀಹರಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ।

ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಏವಂ ಭೂತಕಾರಣಂ ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತುಂ ಭೂತಪುಬ್ಬನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹೋತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ರಾಸಿಭೂತೋ। ಅಸುರಾ ಪರಾಜಿನಿಂಸೂತಿ ಅಸುರಾ ಪರಾಜಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಕದಾ ಪನೇತೇ ಪರಾಜಿತಾತಿ? ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇ। ಸಕ್ಕೋ ಕಿರ ಅನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಚಲಗಾಮೇ ಮಘೋ
ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತಚರಿಯಾ ವಿಯಸ್ಸ ಚರಿಯಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ
ತೇತ್ತಿಂಸ ಪುರಿಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಕಾಸಿ। ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ತನೋವ ಪಞ್ಞಾಯ
ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಚವರಂ ಉಭಯತೋ ಅಪಬ್ಬಹಿತ್ವಾ
ತಂ ಠಾನಂ ಅತಿರಮಣೀಯಮಕಾಸಿ, ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇಸಿ, ಪುನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಸಾಲಂ
ಕಾರೇಸಿ। ಗಾಮತೋ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾವುತಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮ್ಪಿ ತಿಗಾವುತಮ್ಪಿ ಯೋಜನಮ್ಪಿ
ವಿಚರಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಹಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸಮಂ ಸಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ತತ್ಥ
ತತ್ಥ ಸೇತುಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇತುಂ, ಮಣ್ಡಪಸಾಲಾಪೋಕ್ಖರಣೀಮಾಲಾಗಚ್ಛರೋಪನಾದೀನಂ
ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಮಣ್ಡಪಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಮಕಂಸು । ಮಘೋ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯೇಹಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।

ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಸುರಗಣಾ
ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ತೇ ದೇವಾನಂ ಸಮಾನಾಯುಕಾ ಸಮಾನವಣ್ಣಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ,
ತೇ ಸಕ್ಕಂ ಸಪರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧುನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನವಕದೇವಪುತ್ತಾ ಆಗತಾತಿ ಮಹಾಪಾನಂ
ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ –
‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕುಸಲಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ನ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಡಪಾನಂ ಮಾ
ಪಿವಿತ್ಥ ಪೀತಮತ್ತಮೇವ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ಬಾಲಅಸುರಾ ಗಣ್ಡಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ
ಮತ್ತಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ತೇ ಪಾದೇಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ
ಸಿನೇರುಪಾದೇ ಖಿಪಾಪೇಸಿ, ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಅಸುರಭವನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಪ್ಪಮಾಣಮೇವ। ತತ್ಥ ಅಸುರಾ ವಸನ್ತಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿ
ನಾಮ ರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫನಕಾಲೇ ಜಾನನ್ತಿ – ‘‘ನಾಯಂ ತಾವತಿಂಸಾ, ಸಕ್ಕೇನ
ವಞ್ಚಿತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ। ತೇ ಗಣ್ಹಥ ನನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಪರಿಹರಮಾನಾ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ
ವಮ್ಮಿಕಪಾದತೋ ವಮ್ಮಿಕಮಕ್ಖಿಕಾ ವಿಯ ಅಭಿರುಹಿಂಸು। ತತ್ಥ ಕಾಲೇನ ದೇವಾ ಜಿನನ್ತಿ, ಕಾಲೇನ
ಅಸುರಾ। ಯದಾ ದೇವಾನಂ ಜಯೋ ಹೋತಿ, ಅಸುರೇ ಯಾವ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ। ಯದಾ
ಅಸುರಾನಂ ಜಯೋ ಹೋತಿ, ದೇವೇ ಯಾವ ವೇದಿಕಪಾದಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಙ್ಗಾಮೇ
ದೇವಾನಂ ಜಯೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಾ ಅಸುರೇ ಯಾವ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠಾ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ಅಸುರೇ
ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಏವಂ ಆರಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ವೇದಿಕಪಾದೇ
ವಜಿರಹತ್ಥಾ ಇನ್ದಪಟಿಮಾಯೋ ಠಪೇಸಿ। ಅಸುರಾ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಾ ಪಟಿಮಾಯೋ
ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಕ್ಕೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ತತೋವ ನಿವತ್ತನ್ತಿ। ತತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ವಿಜಿತಟ್ಠಾನತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ। ಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋತಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಕಮ್ಮಕಾರಿಕಾಯೋ।

೩೯೩. ವೇಸ್ಸವಣೋ ಚ ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಲ್ಲಭೋ, ಬಲವವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಕ್ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ। ಪವಿಸಿಂಸೂತಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪನ ಉಪಡ್ಢಪಿಹಿತಾನಿ ದ್ವಾರಾನಿ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಇದಮ್ಪಿ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಪಸ್ಸ ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ,
ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಇದಮ್ಪಿ ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಪಸ್ಸ,
ಸುವಣ್ಣತ್ಥಮ್ಭೇ ಪಸ್ಸ, ರಜತತ್ಥಮ್ಭೇ ಮಣಿತ್ಥಮ್ಭೇ ಪವಾಳತ್ಥಮ್ಭೇ ಲೋಹಿತಙ್ಗತ್ಥಮ್ಭೇ
ಮಸಾರಗಲ್ಲತ್ಥಮ್ಭೇ ಮುತ್ತತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತ್ತರತನತ್ಥಮ್ಭೇ, ತೇಸಂಯೇವ ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯೇ ಘಟಕೇ
ವಾಳರೂಪಕಾನಿ ಚ ಪಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಯೋ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಯಥಾ ತಂ ಪುಬ್ಬೇಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಭೋಗಟ್ಠಾನೇನ ಸೋಭಿತಬ್ಬಂ, ಏವಮೇವಂ ಸೋಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತಿಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ಅಯಂ ಯಕ್ಖೋ ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದೇ ನಾಟಕಪರಿವಾರೇನ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಮತ್ತೋ।

ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾಸೀತಿ
ಇದ್ಧಿಮಕಾಸಿ। ಆಪೋಕಸಿಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸಂ ಉದಕಂ ಹೋತೂತಿ ಇದ್ಧಿಂ
ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಾಸಾದಕಣ್ಣಿಕೇ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇನ ಪಹರಿ। ಸೋ ಪಾಸಾದೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ
ಠಪಿತಪತ್ತಂ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಹಟಂ ಅಪರಾಪರಂ ಕಮ್ಪತಿ ಚಲತಿ ನ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ।
ಏವಮೇವಂ ಸಂಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ, ಥಮ್ಭಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಕಣ್ಣಿಕಗೋಪಾನಸಿಆದೀನಿ
ಕರಕರಾತಿ ಸದ್ದಂ ಮುಞ್ಚನ್ತಾನಿ ಪತಿತುಂ ವಿಯ ಆರದ್ಧಾನಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಙ್ಕಮ್ಪೇಸಿ
ಸಮ್ಪಕಮ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪವೇಧೇಸೀ’’ತಿ। ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾತಿ ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹೋ ಅಬ್ಭುತನ್ತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಜಾತಅಚ್ಛರಿಯಅಬ್ಭುತಾ ಚೇವ ಸಞ್ಜಾತತುಟ್ಠಿನೋ ಚ ಅಹೇಸುಂ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಾ। ಸಂವಿಗ್ಗನ್ತಿ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಂ। ಲೋಮಹಟ್ಠಜಾತನ್ತಿ
ಜಾತಲೋಮಹಂಸಂ, ಕಞ್ಚನಭಿತ್ತಿಯಂ ಠಪಿತಮಣಿನಾಗದನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ಉದ್ಧಗ್ಗೇಹಿ ಲೋಮೇಹಿ
ಆಕಿಣ್ಣಸರೀರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲೋಮಹಂಸೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸೋಮನಸ್ಸೇನಪಿ ಹೋತಿ ದೋಮನಸ್ಸೇನಪಿ, ಇಧ
ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಜಾತೋ। ಥೇರೋ ಹಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸವೇಗೇನ ಸಂವೇಜೇತುಂ ತಂ
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಮನಸ್ಸವೇಗೇನ ಸಂವಿಗ್ಗಲೋಮಹಟ್ಠಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

೩೯೪. ಇಧಾಹಂ, ಮಾರಿಸಾತಿ ಇದಾನಿಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ಥೇರೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಂವೇಗಂ ಜನಯಿತ್ವಾ ತಮಂ ವಿನೋದಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಏಸೋ ನು ತೇ, ಮಾರಿಸ, ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ,
ಮಾರಿಸ, ತ್ವಂ ಕುಹಿಂ ಗತೋಸೀತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ವದೇಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ
ದೇವಲೋಕೇ ಏಕಪಾದಕೇನ ವಿಯ ತಿಟ್ಠಸಿ, ಯಂ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ, ಏಸೋ ನು ತೇ, ಮಾರಿಸ, ಸೋ
ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಮೇ ಏಸೋತಿ
ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಥೇರೋ ಅನಗಾರಿಯೋ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಸಕ್ಕೋ ಅಗಾರಿಯೋ,
ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಸೇನ ಪನೇತೇ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಅಹೋ ನೂನ ತೇ ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ
ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ತಾವ ತೇ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕೋ, ಸೋ ಪನ ತೇ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ ಅಹೋ ನೂನ
ಮಹಿದ್ಧಿಕೋತಿ ಸತ್ಥು ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯದಸ್ಸನೇ ಜಾತಾಭಿಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು।

೩೯೫. ಞಾತಞ್ಞತರಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಞಾತಞ್ಞತರಸ್ಸ, ಸಕ್ಕೋ ಹಿ ಪಞ್ಞಾತಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ, ದೇಸನಂ ಪನ ಭಗವಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ।

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

೮. ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೩೯೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ
ಅಲಗದ್ದೂಪಮಸುತ್ತೇ ಲದ್ಧಿಮತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ಸೋ ಚ
ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ, ಜಾತಕಭಾಣಕೋ ಭಗವನ್ತಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ,
‘‘ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ಸಮಯೇನ ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಮಹೋಸಧೋ, ವಿಧುರಪಣ್ಡಿತೋ,
ಸೇನಕಪಣ್ಡಿತೋ, ಮಹಾಜನಕೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ಸಮೋಧಾನೇನ್ತಂ ಸುಣಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ –
‘‘ಇಮೇ ರೂಪವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಇಧಲೋಕತೋ
ಪರಲೋಕಂ, ಪರಲೋಕತೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತೀ’’ತಿ ಸಸ್ಸತದಸ್ಸನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ।
ತೇನಾಹ – ‘‘ತದೇವಿದಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತಿ ಅನಞ್ಞ’’ನ್ತಿ।

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪನ, ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ, ಸತಿ
ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವಿನಾ ಪಚ್ಚಯಂ ನತ್ಥಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ
ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧೇನ ಅಕಥಿತಂ ಕಥೇತಿ, ಜಿನಚಕ್ಕೇ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಂ
ಪಟಿಬಾಹತಿ, ಸೋತುಕಾಮಂ ಜನಂ ವಿಸಂವಾದೇತಿ, ಅರಿಯಪಥೇ ತಿರಿಯಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ
ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಯಥಾ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜೇ ಮಹಾಚೋರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ
ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಜಿನಸಾಸನೇ ಚೋರೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಜನಪದವಾಸಿನೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಭಿಕ್ಖೂ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ
ಅಯಂ ಪರಿಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಾಸನಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಧಾಪೇಯ್ಯ, ಯಾವ ಪಕ್ಖಂ ನ ಲಭತಿ, ತಾವದೇವ ನಂ
ದಿಟ್ಠಿಗತಾ ವಿವೇಚೇಮಾತಿ ಸುತಸುತಟ್ಠಾನತೋಯೇವ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು।

೩೯೮. ಕತಮಂ ತಂ ಸಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಸಾತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದೇಸಿ, ಕತಮಂ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ? ಯ್ವಾಯಂ, ಭನ್ತೇ, ವದೋ ವೇದೇಯ್ಯೋ ತತ್ರ ತತ್ರ ಕಲ್ಯಾಣಪಾಪಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ, ಭನ್ತೇ, ಯೋ ಅಯಂ ವದತಿ ವೇದಯತಿ, ಯೋ ಚಾಯಂ ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ। ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಯಮಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದೇಮೀತಿ । ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ನಾಮಾತಿ ಕಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ವೇಸ್ಸಸುದ್ದಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ।

೩೯೯. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ? ಸಾತಿಸ್ಸ ಕಿರ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮಂ ‘ಮೋಘಪುರಿಸೋ’ತಿ ವದತಿ, ನ
ಚ ಮೋಘಪುರಿಸೋತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಹೋತಿ। ಉಪಸೇನಮ್ಪಿ ಹಿ
ವಙ್ಗನ್ತಪುತ್ತಂ, ‘ಅತಿಲಹುಂ ಖೋ ತ್ವಂ ಮೋಘಪುರಿಸ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತೋ’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೭೫)
ಭಗವಾ ಮೋಘಪುರಿಸವಾದೇನ ಓವದಿ। ಥೇರೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ
ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ಅಹಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪಂ ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ
ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಛಿನ್ನಪಚ್ಚಯೋ ಅಯಂ ಸಾಸನೇ ಅವಿರುಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಉಸ್ಮೀಕತೋತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾಧಿಪ್ಪಾಯಮೇವ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾತಿ
ಅಯಮ್ಪಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ। ಸಾತಿಸ್ಸ ಕಿರ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ
ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ವದತಿ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಅಸತಿ ಕಾತುಂ? ನ ಹಿ
ತಥಾಗತಾ ಸಉಪನಿಸ್ಸಯಸ್ಸೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇಸೇನ್ತಿಯೇವ। ಅಹಂ
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುಗತೋವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೂಪಗಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ, ‘‘ನಾಹಂ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ತುಯ್ಹಂ ಓವಾದಂ ವಾ ಅನುಸಾಸನಿಂ ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ
ಸುಗತೋವಾದಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ
ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಾನಿ ಪರಿಸಾಯ ಲದ್ಧಿಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ, ‘‘ಇಧಾಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

೪೦೦. ಇದಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಂ ಯದೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚಾತಿ ಸಹಾವಜ್ಜನೇನ ಭವಙ್ಗಮನಞ್ಚ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಟಿಚ್ಚ। ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿಆದಿ
ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಕಿಂ ದೀಪೇತಿ? ದ್ವಾರಸಙ್ಕನ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಂ। ಯಥಾ ಹಿ
ಕಟ್ಠಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಲಮಾನೋ ಅಗ್ಗಿ ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿಯೇವ ಜಲತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ
ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ತತ್ಥೇವ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ನ ಸಕಲಿಕಾದೀನಿ
ಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಕಲಿಕಗ್ಗೀತಿಆದಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ
ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಚಕ್ಖುರೂಪಆಲೋಕಮನಸಿಕಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಚ್ಚಯಮ್ಹಿ
ಸತಿಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ತತ್ಥೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ನ ಸೋತಾದೀನಿ
ಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ । ಏಸ
ನಯೋ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು। ಇತಿ ಭಗವಾ ನಾಹಂ ವಿಞ್ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತೇ ದ್ವಾರಸಙ್ಕನ್ತಿಮತ್ತಮ್ಪಿ
ವದಾಮಿ, ಅಯಂ ಪನ ಸಾತಿ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ಭವಸಙ್ಕನ್ತಿಂ ವದತೀತಿ ಸಾತಿಂ ನಿಗ್ಗಹೇಸಿ।

೪೦೧. ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಭೂತಮಿದನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಭೂತಮಿದನ್ತಿ ಇದಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಂ ಭೂತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ತಂ ಭೂತಮಿದನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಸ್ಸಥಾತಿ। ತದಾಹಾರಸಮ್ಭವನ್ತಿ ತಂ ಪನೇತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಆಹಾರಸಮ್ಭವಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ, ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏವಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತದಾಹಾರನಿರೋಧಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ। ಭೂತಮಿದಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ಭೂತಂ ನು ಖೋ ಇದಂ, ನ ನು ಖೋ ಭೂತನ್ತಿ। ತದಾಹಾರಸಮ್ಭವಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ತಂ ಭೂತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋತಿ। ತದಾಹಾರನಿರೋಧಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ। ನಿರೋಧಧಮ್ಮಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋತಿ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತೋತಿ ಇದಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಂ ಭೂತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಯಾಥಾವಸರಸಲಕ್ಖಣತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠನ್ತಿ
ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸುಟ್ಠು ದಿಟ್ಠಂ। ಏವಂ ಯೇ ಯೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಂ
ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸುಂ, ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ
ದಸ್ಸೇತಿ।

ಇದಾನಿ ಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ತೇಹಿ ತಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಸನಿರೋಧಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಸುದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ನಿತ್ತಣ್ಹಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಚೇ ತುಮ್ಹೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ । ಸಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ। ಪಚ್ಚಯದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಯೋದಾತಂ। ಅಲ್ಲೀಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ವಿಹರೇಯ್ಯಾಥ। ಕೇಲಾಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಕೀಳಮಾನಾ ವಿಹರೇಯ್ಯಾಥ । ಧನಾಯೇಥಾತಿ ಧನಂ ವಿಯ ಇಚ್ಛನ್ತಾ ಗೇಧಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ। ಮಮಾಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಮಮತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯಾಥ। ನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ನೋ ಗಹಣತ್ಥಾಯಾತಿ
ಯೋ ಸೋ ಮಯಾ ಚತುರೋಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಕುಲ್ಲೂಪಮೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನೋ ನಿಕನ್ತಿವಸೇನ
ಗಹಣತ್ಥಾಯ। ಅಪಿ ನು ತಂ ತುಮ್ಹೇ ಆಜಾನೇಯ್ಯಾಥಾತಿ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ
ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

೪೦೨. ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರಾತಿಆದಿಮಾಹ,
ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಯಥಾ ಪನ ಏಕೋ ಇಮಂ ಜಾನಾಸೀತಿ ವುತ್ತೋ, ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಇಮಂ,
ಮಾತರಮ್ಪಿಸ್ಸ ಜಾನಾಮಿ, ಮಾತು ಮಾತರಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವೇಣಿವಸೇನ ಜಾನನ್ತೋ ಸುಟ್ಠು
ಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ನ ಕೇವಲಂ ಖನ್ಧಮತ್ತಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ಖನ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚಯಮ್ಪಿ
ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಂ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ತಂ, ಬುದ್ಧಬಲಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಇಮೇ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಇತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।

೪೦೪. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ
ಇಮಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ,
ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯದಿದಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ವಟ್ಟಂ
ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಏವ ತು। ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿ ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಅಸೇಸನಿರೋಧಾ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾ। ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿ
ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿರುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನಿರೋಧಾ
ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಞ್ಚ ನಿರೋಧಾ ನಾಮರೂಪಾದೀನಿ ನಿರುದ್ಧಾನಿಯೇವ
ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕೇವಲಸ್ಸಾತಿ ಸಕಲಸ್ಸ, ಸುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ, ಸತ್ತವಿರಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸ। ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ।

೪೦೬. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

೪೦೭. ಏವಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಂ ದ್ವಾದಸಙ್ಗಪಚ್ಚಯವಟ್ಟಂ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೇನ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಟಿಧಾವನಾ ಪಹೀಯತಿ, ತಸ್ಸಾ ಅಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾತಿ ಏವಂ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೇನ ಜಾನನ್ತಾ। ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪುಬ್ಬನ್ತನ್ತಿ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಅತೀತಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಧಾವೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಪಟಿಧಾವೇಯ್ಯಾಥ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಾಸವಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।

ಇದಾನಿ ನೇಸಂ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಲಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾ ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ, ಸತ್ಥಾ ನೋ ಗರೂತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಗರೂತಿ ಭಾರಿಕೋ ಅಕಾಮಾ ಅನುವತ್ತಿತಬ್ಬೋ । ಸಮಣೋತಿ ಬುದ್ಧಸಮಣೋ। ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅಯಂ ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅಪಿ ನು ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬಾಹಿರಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥ। ಪುಥುಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಥೂನಂ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಣಾನಂ ಚೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚ। ವತಕೋತೂಹಲಮಙ್ಗಲಾನೀತಿ ವತಸಮಾದಾನಾನಿ ಚ ದಿಟ್ಠಿಕುತೂಹಲಾನಿ ಚ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಮಙ್ಗಲಾನಿ ಚ। ತಾನಿ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಏತಾನಿ ಸಾರನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ। ಏವಂ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಾನಿ ಚ ಪುನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಮಂ ಞಾತನ್ತಿ ಸಯಂ ಞಾಣೇನ ಞಾತಂ। ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಸಯಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಂ। ಸಾಮಂ ವಿದಿತನ್ತಿ ಸಯಂ ವಿಭಾವಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತಂ। ಉಪನೀತಾ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇತಿ ಮಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಾದಿಸಭಾವೇನ ಧಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉಪನೀತಾ, ಪಾಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋತಿಆದೀನಮತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ। ಇದಮೇತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತಂ ವಚನಮಿದಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಾಮಂ ಞಾತಾದಿಭಾವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ।

೪೦೮. ತಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ನನು ಹೇಟ್ಠಾ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ದೇಸನಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪಿತಾತಿ? ಆಮ ಪಾಪಿತಾ। ಅಯಂ ಪನ ಪಾಟಿಏಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ , ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮೋಹಟ್ಠಾನಂ
ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಅಪಿಚ ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಅವಿಜ್ಜಾ,
ವಿವಟ್ಟಮೂಲಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ಇತಿ ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ವಿವಟ್ಟಮೂಲಞ್ಚ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ
ದಸ್ಸೇತ್ವಾಪಿ, ‘‘ಪುನ ಏಕವಾರಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ದೇಸನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪಾತಾತಿ ಸಮೋಧಾನೇನ ಪಿಣ್ಡಭಾವೇನ। ಗಬ್ಭಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಸತ್ತಸ್ಸ। ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಕತ್ಥಚಿ ಹಿ ಗಬ್ಭೋತಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ವುತ್ತೋ। ಯಥಾಹ –

‘‘ಯಮೇಕರತ್ತಿಂ ಪಠಮಂ, ಗಬ್ಭೇ ವಸತಿ ಮಾಣವೋ।

ಅಬ್ಭುಟ್ಠಿತೋವ ಸೋ ಯಾತಿ, ಸ ಗಚ್ಛಂ ನ ನಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೬೩)।

ಕತ್ಥಚಿ ಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಸತ್ತೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಯಥಾ ಖೋ,
ಪನಾನನ್ದ, ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಕಾ ನವ ವಾ ದಸ ವಾ ಮಾಸೇ ಗಬ್ಭಂ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ
ವಿಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೫)। ಇಧ ಸತ್ತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ
‘‘ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ।

ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ। ಮಾತಾ ಚ ಉತುನೀ ಹೋತೀತಿ
ಇದಂ ಉತುಸಮಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಕಿರ ಯಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ದಾರಕೋ
ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತತ್ಥ ಮಹತೀ ಲೋಹಿತಪೀಳಕಾ ಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಗ್ಘರತಿ, ವತ್ಥು
ಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಸುದ್ಧೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಏಕವಾರಂ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಯಾವ ಸತ್ತ
ದಿವಸಾನಿ ಖೇತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹವೇಣಿಗ್ಗಾಹಾದಿನಾ
ಅಙ್ಗಪರಾಮಸನೇನಪಿ ದಾರಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿಯೇವ। ಗನ್ಧಬ್ಬೋತಿ ತತ್ರೂಪಗಸತ್ತೋ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ
ನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
ಕಮ್ಮಯನ್ತಯನ್ತಿತೋ ಪನ ಏಕೋ ಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ
ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಂಸಯೇನಾತಿ ‘‘ಅರೋಗೋ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಹಂ ವಾ, ಪುತ್ತೋ ವಾ ಮೇ’’ತಿ ಏವಂ ಮಹನ್ತೇನ ಜೀವಿತಸಂಸಯೇನ। ಲೋಹಿತಞ್ಹೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ತದಾ ಕಿರ ಮಾತುಲೋಹಿತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪಣ್ಡರಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ವಙ್ಕಕನ್ತಿ ಗಾಮದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕಂ ಖುದ್ದಕನಙ್ಗಲಂ। ಘಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ದೀಘದಣ್ಡೇನ ರಸ್ಸದಣ್ಡಕಂ ಪಹರಣಕೀಳಾ। ಮೋಕ್ಖಚಿಕನ್ತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಕೀಳಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾ ದಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಭಾವೇನ ಪರಿವತ್ತನಕೀಳನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಚಿಙ್ಗುಲಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನಚಕ್ಕಂ । ಪತ್ತಾಳ್ಹಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ, ತಾಯ ವಾಲಿಕಾದೀನಿ ಮಿನನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ರಥಕನ್ತಿ ಖುದ್ದಕರಥಂ। ಧನುಕಮ್ಪಿ ಖುದ್ದಕಧನುಮೇವ।

೪೦೯. ಸಾರಜ್ಜತೀತಿ ರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಅನುಪಟ್ಠಿತಕಾಯಸತೀತಿ ಕಾಯೇ ಸತಿ ಕಾಯಸತಿ, ತಂ ಅನುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿತ್ತಚೇತಸೋತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ। ಯತ್ಥಸ್ಸ ತೇ ಪಾಪಕಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಏತೇ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ ನಾಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುರೋಧವಿರೋಧನ್ತಿ ರಾಗಞ್ಚೇವ ದೋಸಞ್ಚ। ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ತಣ್ಹಾವಸೇನೇವ ಅಹೋ ಸುಖನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಅಭಿವದತಿ। ಅಜ್ಝೋಸಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ
ತಣ್ಹಾಅಜ್ಝೋಸಾನಗಹಣೇನ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸುಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ
ವಾ ಅಭಿನನ್ದತು, ದುಕ್ಖಂ ಕಥಂ ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ? ‘‘ಅಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಮಮ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ
ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅಭಿನನ್ದತಿ ನಾಮ। ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನನ್ದೀತಿ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತದುಪಾದಾನನ್ತಿ
ಸಾವ ತಣ್ಹಾ ಗಹಣಟ್ಠೇನ ಉಪಾದಾನಂ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ
ಹೋತೀತಿ, ಇದಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ಪುನ ಏಕವಾರಂ ದ್ವಿಸನ್ಧಿ ತಿಸಙ್ಖೇಪಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಟ್ಟಂ
ದಸ್ಸಿತಂ।

೪೧೦-೪. ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾಣಚೇತಸೋತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಚೇತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಚೇತಸೋ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಂ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಂಖಿತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಂ ಧಾರೇಥಾತಿ,
ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸಿತಂ ಮಯ್ಹಂ, ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿದೇಸನಂ ತುಮ್ಹೇ
ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಧಾರೇಯ್ಯಾಥ ಮಾ ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ। ದೇಸನಾ ಹಿ ಏತ್ಥ ವಿಮುತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಹೇತುತೋ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲತಣ್ಹಾಸಙ್ಘಾಟಪಟಿಮುಕ್ಕನ್ತಿ
ತಣ್ಹಾವ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಟ್ಠೇನ ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲಂ, ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲೇ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಘಾಟೇ ಚ ಇಮಂ ಸಾತಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕೇವಟ್ಟಪುತ್ತಂ
ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಧಾರೇಥ। ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ ಅನ್ತೋಗಧೋತಿ ನಂ ಧಾರೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ
ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

೯. ಮಹಾಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೪೧೫. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಙ್ಗೇಸೂತಿ ಅಙ್ಗಾ ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರುಳ್ಹೀಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಙ್ಗಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಙ್ಗೇಸು ಜನಪದೇ। ಅಸ್ಸಪುರಂ ನಾಮ ಅಙ್ಗಾನಂ ನಿಗಮೋತಿ ಅಸ್ಸಪುರನ್ತಿ ನಗರನಾಮೇನ ಲದ್ಧವೋಹಾರೋ ಅಙ್ಗಾನಂ ಜನಪದಸ್ಸ ಏಕೋ ನಿಗಮೋ, ತಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವಾ ಏತದವೋಚಾತಿ ಏತಂ ‘‘ಸಮಣಾ ಸಮಣಾತಿ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜನೋ ಸಞ್ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಮವೋಚ।

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಂ ಅವೋಚಾತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ನಿಗಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾ
ಪಸನ್ನಾ ಬುದ್ಧಮಾಮಕಾ ಧಮ್ಮಮಾಮಕಾ ಸಙ್ಘಮಾಮಕಾ, ತದಹುಪಬ್ಬಜಿತಸಾಮಣೇರಮ್ಪಿ
ವಸ್ಸಸತಿಕತ್ಥೇರಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಸಂಸನ್ತಿ; ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ
ಪವಿಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೀಜನಙ್ಗಲಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ, ಫರಸುಆದೀನಿ
ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸನ್ತಾಪಿ ತಾನಿ ಉಪಕರಣಾನಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ
ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಆಸನಸಾಲಂ ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ವಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ
ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಅರಜಪಾನೀಯಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ
ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತತೋ ತಾನಿ
ಉಪಕರಣಾನಿ ಆದಾಯ ಖೇತ್ತಂ ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ,
ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನೇಪಿ ನೇಸಂ ಅಞ್ಞಾ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾರೋ
ಫಲಟ್ಠಾತಿ ಅಟ್ಠ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅರಿಯಸಙ್ಘೋ ನಾಮ; ತೇ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಸೀಲೇನ, ಏವರೂಪೇನ ಆಚಾರೇನ,
ಏವರೂಪಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಲಜ್ಜಿನೋ ಪೇಸಲಾ ಉಳಾರಗುಣಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ
ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭುತ್ತಸಾಯಮಾಸಾ ಘರದ್ವಾರೇ
ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ, ಸಯನಿಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ।
ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾಪಚಾಯನೇ
ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ।

ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಣಕರಣಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕರಣಾ ಚಾತಿ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾದಾಯ ಪರಿಪೂರಿತಾ ಸಮಿತಪಾಪಸಮಣಞ್ಚ ಬಾಹಿತಪಾಪಬ್ರಾಹ್ಮಣಞ್ಚ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ತೀಣಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣಸ್ಸ ಸಮಣಿಯಾನಿ ಸಮಣಕರಣೀಯಾನಿ । ಕತಮಾನಿ ತೀಣಿ? ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನಂ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನಂ ,
ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೨) ಏತ್ಥ ಪನ ಸಮಣೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಧಮ್ಮಾ
ವುತ್ತಾ। ತೇಪಿ ಚ ಸಮಣಕರಣಾ ಹೋನ್ತಿಯೇವ। ಇಧ ಪನ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದಿವಸೇನ ದೇಸನಾ
ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ಏವಂ ನೋ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಏವಂ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಪ್ಫಲಾ ಮಹಾನಿಸಂಸಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಮೇವ। ಅವಞ್ಝಾತಿ ಅಮೋಘಾ। ಸಫಲಾತಿ ಅಯಂ ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಸಾ ಹಿ ಫಲಂ ನತ್ಥಿ, ಸಾ ವಞ್ಝಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಉದ್ರಯಾತಿ ಸವಡ್ಢಿ, ಇದಂ ಸಫಲತಾಯ ವೇವಚನಂ। ಏವಞ್ಹಿ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ,
ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಿನಾ ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ
ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವಚನಪಥಪಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ। ಸಚೇ ಹಿ
ಕೋಚಿ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ ಬಾಲಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘‘ಭಗವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದಿಧಮ್ಮೇ
ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಥಾತಿ ವದತಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ತೇಸಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನೇ ಆನಿಸಂಸೋ’’ತಿ? ತಸ್ಸ
ವಚನಪಥಪಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ। ಅಯಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸೋ, ಇಮೇ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾದಾಯ ಪರಿಪೂರಿತಾ
ಸಮಿತಪಾಪಸಮಣಂ ನಾಮ ಬಾಹಿತಪಾಪಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ನಾಮ ಕರೋನ್ತಿ, ಚತುಪಚ್ಚಯಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ,
ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲತಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅವಞ್ಝಂ ಸಫಲಂ ಸಉದ್ರಯಂ
ಕರೋನ್ತೀತಿ ವಣ್ಣಂ ಅಭಾಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ವಣ್ಣಕಥಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ
(ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೭೩; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೭೩) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

೪೧೬. ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪೇನಾತಿ
‘‘ಯಂ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನ, ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೧)
ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಾಯ ಹಿರಿಯಾ ಚೇವ ಓತ್ತಪ್ಪೇನ ಚ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಹಿರೀ, ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ।
ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಹಿರೀ, ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಲಜ್ಜಾಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಾ ಹಿರೀ,
ಭಯಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ
ವುತ್ತಾ। ಅಪಿಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲನತೋ ಲೋಕಪಾಲಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ ಕಥಿತಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತಿ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ಹಿರೀ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ।
ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತಿ। ಇಮೇ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ,
ದ್ವೇ ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ನ ಪಾಲೇಯ್ಯುಂ, ನಯಿಧ ಪಞ್ಞಾಯೇಥ, ‘ಮಾತಾ’ತಿ ವಾ,
‘ಮಾತುಚ್ಛಾ’ತಿ ವಾ, ‘ಮಾತುಲಾನೀ’ತಿ ವಾ, ‘ಆಚರಿಯಭರಿಯಾ’ತಿ ವಾ, ‘ಗರೂನಂ ದಾರಾ’ತಿ ವಾ,
ಸಮ್ಭೇದಂ ಲೋಕೋ ಅಗಮಿಸ್ಸ, ಯಥಾ ಅಜೇಳಕಾ ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೯)। ಇಮೇಯೇವ ಜಾತಕೇ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಕಥಿತಾ। ಯಥಾಹ –

‘‘ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ , ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸಮಾಹಿತಾ।

ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕೇ, ದೇವಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚರೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೬)।

ಮಹಾಚುನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಕಿಲೇಸಸಲ್ಲೇಖನಪಟಿಪದಾತಿ ಕತ್ವಾ
ದಸ್ಸಿತಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಪರೇ ಅಹಿರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಹಿರಿಮನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ
ಸಲ್ಲೇಖೋ ಕರಣೀಯೋ। ಪರೇ ಅನೋತ್ತಾಪೀ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಓತ್ತಾಪೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ
ಸಲ್ಲೇಖೋ ಕರಣೀಯೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೮೩)। ಇಮೇವ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಓವಾದೂಪಸಮ್ಪದಾತಿ
ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ತಸ್ಮಾ ತಿಹ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ,
ತಿಬ್ಬಂ ಮೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೇಸು ನವೇಸು ಮಜ್ಝಿಮೇಸೂತಿ।
ಏವಞ್ಹಿ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೪)। ಇಧ ಪನೇತೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸಿತಾ।

ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರೇಪಿ ಸಮಣಕರಣಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋತಿ
ಸಂಯುತ್ತಕೇ ತಾವ, ‘‘ಕತಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಞ್ಞಂ? ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ
ಮಗ್ಗೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ,
ಸಾಮಞ್ಞಂ। ಕತಮೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋ? ಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಗಕ್ಖಯೋ ದೋಸಕ್ಖಯೋ
ಮೋಹಕ್ಖಯೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೬) ಮಗ್ಗೋ
‘‘ಸಾಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ, ಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ‘‘ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ
ಮಗ್ಗಮ್ಪಿ ಫಲಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೋ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಆರೋಚಯಾಮೀತಿ ಕಥೇಮಿ। ಪಟಿವೇದಯಾಮೀತಿ ಜಾನಾಪೇಮಿ।

೪೧೭. ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನೋ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ದುವಿಧೋ। ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾಣಂ ಹನತಿ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯತಿ, ಕಾಮೇಸು ಮಿಚ್ಛಾ ಚರತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ, ಅಯಂ ಪನ ಕಮ್ಮಪಥವಸೇನೇವ ವಾರಿತೋ। ಯೋ ಪನ ಪಾಣಿನಾ ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಸತ್ಥೇನ ವಾ ಪರಂ ಪೋಥೇತಿ ವಿಹೇಠೇತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ
ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಬದ್ಧೇನೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ
ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪರಮಸಲ್ಲೇಖೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ। ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾನೀಯಘಟೇ ವಾ ಪಾನೀಯಂ
ಪಿವನ್ತಾನಂ, ಪತ್ತೇ ವಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಕಾಕಾನಂ ನಿವಾರಣವಸೇನ ಹತ್ಥಂ ವಾ ದಣ್ಡಂ
ವಾ ಲೇಡ್ಡುಂ ವಾ ಉಗ್ಗಿರತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ। ವಿಪರೀತೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ
ನಾಮ। ಉತ್ತಾನೋತಿ ಉಗ್ಗತೋ ಪಾಕಟೋ। ವಿವಟೋತಿ ಅನಾವಟೋ ಅಸಞ್ಛನ್ನೋ। ಉಭಯೇನಾಪಿ ಪರಿಸುದ್ಧತಂಯೇವ ದೀಪೇತಿ। ನ ಚ ಛಿದ್ದವಾತಿ ಸದಾ ಏಕಸದಿಸೋ ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಛಿದ್ದರಹಿತೋ। ಸಂವುತೋತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ದ್ವಾರ ಪಿದಹನೇನ ಪಿದಹಿತೋ, ನ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಾಯ।

೪೧೮. ವಚೀಸಮಾಚಾರೇಪಿ
ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಮುಸಾ ವದತಿ, ಪಿಸುಣಂ ಕಥೇತಿ, ಫರುಸಂ ಭಾಸತಿ, ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ, ತಸ್ಸ
ವಚೀಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ವಾರಿತೋ। ಯೋ ಪನ ಗಹಪತಿಕಾತಿ ವಾ
ದಾಸಾತಿ ವಾ ಪೇಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಆದೀಹಿ ಖುಂಸೇನ್ತೋ ವದತಿ, ತಸ್ಸ ವಚೀಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ
ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಬದ್ಧೇನೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ
ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪರಮಸಲ್ಲೇಖೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ। ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ದಹರೇನ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇನ ವಾ,
‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಪಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ, ಆವುಸೋ,
ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವಿಚದಿಂಸು, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ತೇ ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಸಾಕಭಣ್ಡಿಕಂ
ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ,
ತಸ್ಸ ವಚೀಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ। ವಿಪರೀತೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ।

೪೧೯. ಮನೋಸಮಾಚಾರೇ
ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಭಿಜ್ಝಾಲು ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ
ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಕಮ್ಮಪಥವಸೇನೇವ ವಾರಿತೋ। ಯೋ ಪನ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ
ಜಾತರೂಪರಜತಂ ಸಾದಿಯತಿ, ತಸ್ಸ ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ। ಅಯಮ್ಪಿ
ಸಿಕ್ಖಾಪದಬದ್ಧೇನೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ
ಪರಮಸಲ್ಲೇಖೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ। ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿತಕ್ಕೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ। ವಿಪರೀತೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ।

೪೨೦.
ಆಜೀವಸ್ಮಿಂ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಜೀವಹೇತು ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಪಹಿಣಗಮನಂ ಗಣ್ಡಫಾಲನಂ ಕರೋತಿ,
ಅರುಮಕ್ಖನಂ ದೇತಿ, ತೇಲಂ ಪಚತೀತಿ ಏಕವೀಸತಿಅನೇಸನಾವಸೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಯೋ ವಾ ಪನ
ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಆಜೀವೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಬದ್ಧೇನೇವ
ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪರಮಸಲ್ಲೇಖೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ। ಯೋ
ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಪ್ಪಿನವನೀತತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಸ್ವೇ ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ವಾ
ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ
ನಿಮ್ಬಙ್ಕುರಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ವದತಿ – ‘‘ಅಂಙ್ಕುರೇ ಖಾದಥಾ’’ತಿ, ಸಾಮಣೇರಾ ಥೇರೋ
ಖಾದಿತುಕಾಮೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ದಹರೇ ಪನ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಥ,
ಆವುಸೋತಿ ವದತಿ, ತೇ ಥೇರೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತುಕಾಮೋತಿ ಪಾನೀಯಸಙ್ಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ,
ತಮ್ಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಆಜೀವೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವಿಪರೀತೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಾಮ।

೪೨೨. ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಪರಿಯೇಸನಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗೇಸು ಮತ್ತಞ್ಞೂ, ಯುತ್ತಞ್ಞೂ, ಪಮಾಣಞ್ಞೂ।

೪೨೩. ಜಾಗರಿಯಮನುಯುತ್ತಾತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ನಿದ್ದಾಯ ಓಕಾಸಂ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಜಾಗರಿಯಮ್ಹಿ ಯುತ್ತಾ ಪಯುತ್ತಾ। ಸೀಹಸೇಯ್ಯನ್ತಿ
ಏತ್ಥ ಕಾಮಭೋಗಿಸೇಯ್ಯಾ, ಪೇತಸೇಯ್ಯಾ, ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ, ತಥಾಗತಸೇಯ್ಯಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಸೇಯ್ಯಾ।
ತತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಮಭೋಗೀ ಸತ್ತಾ ವಾಮೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰
೪.೨೪೬) ಅಯಂ ಕಾಮಭೋಗಿಸೇಯ್ಯಾ, ತೇಸು ಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯಾನೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೇತಾ ಉತ್ತಾನಾ ಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೬) ಅಯಂ ಪೇತಸೇಯ್ಯಾ, ಪೇತಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಜಟಿತಾ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸಯಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಉತ್ತಾನಾವ ಸೇನ್ತಿ।

‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಅನುಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೇತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೬) ಅಯಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ।
ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾ ಹಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ದ್ವೇ ಪುರಿಮಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಚ್ಛಿಮಪಾದೇ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಪುರಿಮಪಾದಪಚ್ಛಿಮಪಾದನಙ್ಗುಟ್ಠಾನಂ ಠಿತೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುರಿಮಪಾದಾನಂ
ಮತ್ಥಕೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯತಿ । ದಿವಸಮ್ಪಿ ಸಯಿತ್ವಾ
ಪಬುಜ್ಝಮಾನೋ ನ ಉತ್ರಾಸನ್ತೋ ಪಬುಜ್ಝತಿ। ಸೀಸಂ ಪನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಪಾದಾನಂ
ಠಿತೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಿ। ಸಚೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ನಯಿದಂ ತುಯ್ಹಂ
ಜಾತಿಯಾ, ನ ಸೂರಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅನುರೂಪ’’ನ್ತಿ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಯತಿ, ನ
ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಪನ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಜಾತಿಯಾ ಸೂರಭಾವಸ್ಸ ಚ
ಅನುರೂಪಮಿದ’’ನ್ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸೀಹವಿಜಮ್ಭಿತಂ ವಿಜಮ್ಭಿತ್ವಾ ಕೇಸರಭಾರಂ
ವಿಧುನಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸೇಯ್ಯಾ ಪನ ತಥಾಗತಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಾಸು ಇಧ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ ಆಗತಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ತೇಜುಸ್ಸದಇರಿಯಾಪಥತ್ತಾ ಉತ್ತಮಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ। ಪಾದೇ ಪಾದನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ ವಾಮಪಾದಂ। ಅಚ್ಚಾಧಾಯಾತಿ
ಅತಿಆಧಾಯ ಈಸಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಪೇತ್ವಾ, ಗೋಪ್ಫಕೇನ ಹಿ ಗೋಪ್ಫಕೇ, ಜಾಣುನಾ ವಾ ಜಾಣುಮ್ಹಿ
ಸಙ್ಘಟ್ಟಿಯಮಾನೇ ಅಭಿಣ್ಹಂ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಾ
ಅಫಾಸುಕಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ನ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇತಿ, ಏವಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಪಿತೇ ವೇದನಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ,
ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಾ ಫಾಸುಕಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।

೪೨೫. ಅಭಿಜ್ಝಂ ಲೋಕೇತಿಆದಿ ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ।

೪೨೬. ಯಾ ಪನಾಯಂ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಇಣಂ ಆದಾಯಾತಿ ವಡ್ಢಿಯಾ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಬ್ಯನ್ತೀ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಗತನ್ತಾನಿ ಕರೇಯ್ಯ। ಯಥಾ ತೇಸಂ ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತೋಪಿ ಪರಿಯನ್ತೋ ನಾಮ ನಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸಬ್ಬಸೋ ಪಟಿನಿಯ್ಯಾತೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋನಿದಾನನ್ತಿ
ಆಣಣ್ಯನಿದಾನಂ। ಸೋ ಹಿ ಅಣಣೋಮ್ಹೀತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಬಲವಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಲಭತಿ,
ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಲಭೇಥ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ
ಸೋಮನಸ್ಸ’’ನ್ತಿ।

ವಿಸಭಾಗವೇದನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಕಚೇನೇವ ಚತುಇರಿಯಾಪಥಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಆಬಾಧತೀತಿ ಆಬಾಧೋ, ಸ್ವಾಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆಬಾಧಿಕೋ। ತಂಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ದುಕ್ಖೇನ ದುಕ್ಖಿತೋ। ಅಧಿಮತ್ತಗಿಲಾನೋತಿ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ। ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಮತ್ತಬ್ಯಾಧಿಪರೇತತಾಯ ನ ರುಚ್ಚೇಯ್ಯ। ಬಲಮತ್ತಾತಿ ಬಲಮೇವ, ಬಲಞ್ಚಸ್ಸ ಕಾಯೇ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋನಿದಾನನ್ತಿ ಆರೋಗ್ಯನಿದಾನಂ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಅರೋಗೋಮ್ಹೀತಿ ಆವಜ್ಜಯತೋ ತದುಭಯಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಲಭೇಥ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸೋಮನಸ್ಸ’’ನ್ತಿ। ನ ಚಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಭೋಗಾನಂ ವಯೋತಿ ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಭೋಗಾನಂ ವಯೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ತತೋನಿದಾನನ್ತಿ ಬನ್ಧನಾಮೋಕ್ಖನಿದಾನಂ, ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅನತ್ತಾಧೀನೋತಿ ನ ಅತ್ತನಿ ಅಧೀನೋ, ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತಿ। ಪರಾಧೀನೋತಿ ಪರೇಸು ಅಧೀನೋ, ಪರಸ್ಸೇವ ರುಚಿಯಾ ಪವತ್ತತಿ। ನ ಯೇನ ಕಾಮಂ ಗಮೋತಿ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನಸ್ಸ ಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಗಮನಾಯ, ತೇನ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಭತಿ। ದಾಸಬ್ಯಾತಿ ದಾಸಭಾವಾ। ಭುಜಿಸ್ಸೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೋ । ತತೋನಿದಾನನ್ತಿ ಭುಜಿಸ್ಸನಿದಾನಂ। ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಗ್ಗನ್ತಿ ಕನ್ತಾರಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ, ನಿರುದಕಂ ದೀಘಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋನಿದಾನನ್ತಿ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿನಿದಾನಂ।

ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಅಪ್ಪಹೀನೇತಿ
ಏತ್ಥ ಭಗವಾ ಅಪ್ಪಹೀನಂ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಇಣಸದಿಸಂ, ಸೇಸಾನಿ ರೋಗಾದಿಸದಿಸಾನಿ ಕತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಸದಿಸತಾ – ಯೋ ಹಿ ಪರೇಸಂ ಇಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಾಸೇತಿ। ಸೋ ತೇಹಿ ಇಣಂ
ದೇಹೀತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಫರುಸಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಬಜ್ಝಮಾನೋಪಿ ಪಹರಿಯಮಾನೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ
ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಿತಿಕ್ಖತಿ, ತಿತಿಕ್ಖಕಾರಣಞ್ಹಿಸ್ಸ ತಂ ಇಣಂ ಹೋತಿ।
ಏವಮೇವಂ ಯೋ ಯಮ್ಹಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೇನ ರಜ್ಜತಿ, ತಣ್ಹಾಗಣೇನ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ತೇನ
ಫರುಸಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಬಜ್ಝಮಾನೋಪಿ ಪಹರಿಯಮಾನೋಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಿತಿಕ್ಖತಿ।
ತಿತಿಕ್ಖಕಾರಣಞ್ಹಿಸ್ಸ ಸೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ ಘರಸಾಮಿಕೇಹಿ ವಧೀಯಮಾನಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ
ವಿಯಾತಿ। ಏವಂ ಇಣಂ ವಿಯ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

ಯಥಾ ಪನ ಪಿತ್ತರೋಗಾತುರೋ ಮಧುಸಕ್ಕರಾದೀಸುಪಿ ದಿನ್ನೇಸು
ಪಿತ್ತರೋಗಾತುರತಾಯ ತೇಸಂ ರಸಂ ನ ವಿನ್ದತಿ, ತಿತ್ತಕಂ ತಿತ್ತಕನ್ತಿ ಉಗ್ಗಿರತಿಯೇವ।
ಏವಮೇವಂ ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಹಿತಕಾಮೇಹಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಓವದೀಯಮಾನೋ
ಓವಾದಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಅತಿ ವಿಯ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ ಉಪದ್ದವೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ವಿಬ್ಭಮತಿ।
ಪಿತ್ತರೋಗಾತುರತಾಯ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಧುಸಕ್ಕರಾದಿರಸಂ ವಿಯ, ಕೋಧಾತುರತಾಯ ಝಾನಸುಖಾದಿಭೇದಂ ಸಾಸನರಸಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ। ಏವಂ ರೋಗೋ ವಿಯ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

ಯಥಾ ಪನ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ
ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಆದಿಂ, ನ ಮಜ್ಝಂ, ನ ಪರಿಯೋಸಾನಂ
ಪಸ್ಸತಿ। ಸೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಮುತ್ತೋ, ‘‘ಅಹೋ ಹಿಯ್ಯೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಮನಾಪಂ, ಅಹೋ ನಚ್ಚಂ,
ಅಹೋ ಗೀತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪಟಿವಚನಂ ನ ದೇತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ
ಅನನುಭೂತತ್ತಾ। ಏವಮೇವಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂತೋ ಭಿಕ್ಖು
ವಿಚಿತ್ತನಯೇಪಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ ಪವತ್ತಮಾನೇ ನೇವ ತಸ್ಸ ಆದಿಂ, ನ ಮಜ್ಝಂ, ನ ಪರಿಯೋಸಾನಂ
ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ಉಟ್ಠಿತೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ, ‘‘ಅಹೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ, ಅಹೋ ಕಾರಣಂ, ಅಹೋ ಉಪಮಾ’’ತಿ
ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಣಮಾನಾನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪಟಿವಚನಂ ನ ದೇತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ?
ಥಿನಮಿದ್ಧವಸೇನ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಅನನುಭೂತತ್ತಾತಿ। ಏವಂ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ವಿಯ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

ಯಥಾ ಪನ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳನ್ತೋಪಿ ದಾಸೋ, ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ
ಕರಣೀಯಂ ಅತ್ಥಿ, ಸೀಘಂ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛ, ನೋ ಚೇ ಗಚ್ಛಸಿ, ಹತ್ಥಪಾದಂ ವಾ ತೇ ಛಿನ್ದಾಮಿ
ಕಣ್ಣನಾಸಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವ, ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ
ಅನುಭವಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪರಾಧೀನತಾಯ। ಏವಮೇವಂ ವಿನಯೇ ಅಪ್ಪಕತಞ್ಞುನಾ ವಿವೇಕತ್ಥಾಯ
ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೇನಾಪಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಅನ್ತಮಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸಞ್ಞಾಯ
ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಿವೇಕಂ ಪಹಾಯ ಸೀಲವಿಸೋಧನತ್ಥಂ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ।
ವಿವೇಕಸುಖಂ ಅನುಭವಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಭಿಭೂತತಾಯಾತಿ, ಏವಂ
ದಾಸಬ್ಯಂ ವಿಯ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ದಟ್ಟಬ್ಬಂ।

ಯಥಾ ಪನ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಚೋರೇಹಿ
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಲುತ್ತೋಕಾಸಂ ಪಹತೋಕಾಸಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಕಸದ್ದೇನಪಿ ಸಕುಣಸದ್ದೇನಪಿ ಚೋರಾ
ಆಗತಾತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋ ಹೋತಿ, ಗಚ್ಛತಿಪಿ, ತಿಟ್ಠತಿಪಿ, ನಿವತ್ತತಿಪಿ,
ಗತಟ್ಠಾನತೋ ಆಗತಟ್ಠಾನಮೇವ ಬಹುತರಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ
ಪಾಪುಣಾತಿ ವಾ, ನ ವಾ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಏವಮೇವಂ ಯಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸು ಠಾನೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ
ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ। ಸೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛನ್ತೋ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಯ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಗ್ಗಂ
ವಾ ಫಲಂ ವಾ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯಥಾ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಗ್ಗೇ
‘‘ಚೋರಾ ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಸಪ್ಪನಪರಿಸಪ್ಪನಂ ಅಪರಿಯೋಗಾಹನಂ ಛಮ್ಭಿತತ್ತ
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಖೇಮನ್ತಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಪಿ
‘‘ಬುದ್ಧೋ ನು ಖೋ ನ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಸಪ್ಪನಪರಿಸಪ್ಪನಂ
ಅಪರಿಯೋಗಾಹನಂ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನಾ ಅರಿಯಭೂಮಿಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರಾಯಂ
ಕರೋತೀತಿ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಗ್ಗೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।

ಇದಾನಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಣಣ್ಯನ್ತಿ
ಏತ್ಥ ಭಗವಾ ಪಹೀನಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಆಣಣ್ಯಸದಿಸಂ, ಸೇಸಾನಿ ಆರೋಗ್ಯಾದಿಸದಿಸಾನಿ ಕತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಸದಿಸತಾ – ಯಥಾ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಇಣಂ ಆದಾಯ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ
ಸಮಿದ್ಧಕಮ್ಮನ್ತೋ, ‘‘ಇದಂ ಇಣಂ ನಾಮ ಪಲಿಬೋಧಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸವಡ್ಢಿಕಂ ಇಣಂ
ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲಾಪೇಯ್ಯ। ಅಥಸ್ಸ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇವ ಕೋಚಿ ದೂತಂ ಪೇಸೇತಿ, ನ
ಪಣ್ಣಂ, ಸೋ ಇಣಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸಚೇ ಇಚ್ಛತಿ, ಆಸನಾ ಉಟ್ಠಹತಿ, ನೋ ಚೇ, ನ ಉಟ್ಠಹತಿ।
ಕಸ್ಮಾ? ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಲ್ಲೇಪತಾಯ ಅಲಗ್ಗತಾಯ। ಏವಮೇವ ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಅಯಂ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ
ನಾಮ ಪಲಿಬೋಧಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಛ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತ್ವಾ
ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಜಹತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಪಹೀನಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ
ಯಥಾ ಇಣಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇಣಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ನೇವ ಭಯಂ ನ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವ
ಪರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನೇವ ಸಙ್ಗೋ ನ ಬನ್ಧೋ ಹೋತಿ। ದಿಬ್ಬಾನಿಪಿ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೋ ಕಿಲೇಸೋ ನ
ಸಮುದಾಚರತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಆಣಣ್ಯಮಿವ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಪ್ಪಹಾನಮಾಹ।

ಯಥಾ ಪನ ಸೋ ಪಿತ್ತರೋಗಾತುರೋ ಪುರಿಸೋ ಭೇಸಜ್ಜಕಿರಿಯಾಯ ತಂ ರೋಗಂ
ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಧುಸಕ್ಕರಾದೀನಂ ರಸಂ ವಿನ್ದತಿ। ಏವಮೇವಂ ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಅಯಂ
ಬ್ಯಾಪಾದೋ ನಾಮ ಅನತ್ಥಕಾರಕೋ’’ತಿ ಛ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದನೀವರಣಂ ಪಜಹತಿ। ಸೋ ಏವಂ
ಪಹೀನಬ್ಯಾಪಾದೋ ಯಥಾ ಪಿತ್ತರೋಗವಿಮುತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ಮಧುಸಕ್ಕರಾದೀನಿ ಮಧುರಾನಿ
ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನೋ ಪಟಿಸೇವತಿ। ಏವಮೇವಂ ಆಚಾರಪಣ್ಣತ್ತಿಆದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಿಯಮಾನೋ ಸಿರಸಾ
ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನೋ ಸಿಕ್ಖತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಆರೋಗ್ಯಮಿವ
ಬ್ಯಾಪಾದಪ್ಪಹಾನಮಾಹ।

ಯಥಾ ಸೋ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ
ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಪವೇಸಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ, ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಹಂ
ಪಮಾದದೋಸೇನ ಬದ್ಧೋ ತಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾನುಭವಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ಯಥಾಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ
ಅನುಭವಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಹೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಅಹೋ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ಏವಮೇವ
ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಇದಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ನಾಮ ಮಹಾಅನತ್ಥಕರ’’ನ್ತಿ ಛ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತ್ವಾ
ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಪಜಹತಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಹೀನಥಿನಮಿದ್ಧೋ ಯಥಾ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ
ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅನುಭವತಿ।
ಏವಮೇವಂ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ
ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಕ್ಖಮಿವ ಥಿನಮಿದ್ಧಪ್ಪಹಾನಮಾಹ।

ಯಥಾ ಪನ ದಾಸೋ ಕಞ್ಚಿದೇವ ಮಿತ್ತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಧನಂ
ದತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಏವಮೇವ
ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಇದಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನಾಮ ಮಹಾಅನತ್ಥಕರ’’ನ್ತಿ ಛ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತ್ವಾ
ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಜಹತಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಹೀನುದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚೋ ಯಥಾ ಭುಜಿಸ್ಸೋ
ಪುರಿಸೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕರೋತಿ। ನ ತಂ ಕೋಚಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ತತೋ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಏವಮೇವಂ
ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾಸುಖಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ನ ನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ತತೋ ನಿವತ್ತೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ವಿಯ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪ್ಪಹಾನಮಾಹ।

ಯಥಾ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಜಾವುಧೋ ಸಪರಿವಾರೋ
ಕನ್ತಾರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ತಂ ಚೋರಾ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಸೋತ್ಥಿನಾ ತಂ
ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಅಸ್ಸ। ಏವಮೇವಂ ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಅಯಂ
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನಾಮ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ’’ತಿ ಛ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಪಜಹತಿ। ಸೋ ಏವಂ
ಪಹೀನವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ ಯಥಾ ಬಲವಾ ಸಜ್ಜಾವುಧೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಪುರಿಸೋ ನಿಬ್ಭಯೋ ಚೋರೇ ತಿಣಂ ವಿಯ
ಅಗಣೇತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಏವಮೇವಂ
ದುಚ್ಚರಿತಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಮಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾ
ಭಗವಾ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ವಿಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಪಹಾನಮಾಹ।

೪೨೭. ಇಮಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಕರಜಕಾಯಂ। ಅಭಿಸನ್ದೇತೀತಿ ತೇಮೇತಿ ಸ್ನೇಹೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪವತ್ತಪೀತಿಸುಖಂ ಕರೋತಿ। ಪರಿಸನ್ದೇತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸನ್ದೇತಿ। ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ವಾಯುನಾ ಭಸ್ತಂ ವಿಯ ಪೂರೇತಿ। ಪರಿಪ್ಫರತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಫುಸತಿ । ಸಬ್ಬಾವತೋ ಕಾಯಸ್ಸಾತಿ
ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸವತೋ ಕಾಯಸ್ಸ। ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸನ್ತತಿಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ
ಛವಿಮಂಸಲೋಹಿತಾನುಗತಂ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ಅಫುಟ್ಠಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ದಕ್ಖೋತಿ ಛೇಕೋ ಪಟಿಬಲೋ ನ್ಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಾನಿ ಕಾತುಞ್ಚೇವ ಯೋಜೇತುಞ್ಚ ಸನ್ನೇತುಞ್ಚ। ಕಂಸಥಾಲೇತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಲೋಹೇನ ಕತಭಾಜನೇ। ಮತ್ತಿಕಭಾಜನಂ ಪನ ಥಿರಂ ನ ಹೋತಿ, ಸನ್ನೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪರಿಪ್ಫೋಸಕಂ ಪರಿಪ್ಫೋಸಕನ್ತಿ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ। ಸನ್ನೇಯ್ಯಾತಿ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಕಂಸಥಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪರಿಮದ್ದನ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಸ್ನೇಹಾನುಗತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಅನುಗತಾ। ಸ್ನೇಹಪರೇತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಪರಿಗತಾ। ಸನ್ತರಬಾಹಿರಾತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೋಪದೇಸೇನ ಚೇವ ಬಹಿಪದೇಸೇನ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಫುಟಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಪಗ್ಘರಿಣೀತಿ ನ ಬಿನ್ದು ಬಿನ್ದು ಉದಕಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಹತ್ಥೇನಪಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ತೀಹಿಪಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಗಹೇತುಂ ಓವಟ್ಟಿಕಮ್ಪಿ ಕಾತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

೪೨೮. ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಉಪಮಾಯಂ ಉಬ್ಭಿತೋದಕೋತಿ ಉಬ್ಭಿನ್ನಉದಕೋ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕೋ, ಅನ್ತೋಯೇವ ಪನ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜನಉದಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಯಮುಖನ್ತಿ ಆಗಮನಮಗ್ಗೋ। ದೇವೋತಿ ಮೇಘೋ। ಕಾಲೇನಕಾಲನ್ತಿ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ, ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಂ ವಾ ಅನುದಸಾಹಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಾರನ್ತಿ ವುಟ್ಠಿಂ। ನಾನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಪವೇಸೇಯ್ಯ, ನ ವಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೀತಾ ವಾರಿಧಾರಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ
ಸೀತಂ ವಾರಿ ತಂ ಉದಕರಹದಂ ಪೂರಯಮಾನಂ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಹೇಟ್ಠಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕಞ್ಹಿ
ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಂ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ। ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಪವಿಸನಉದಕಂ
ಪುರಾಣಪಣ್ಣತಿಣಕಟ್ಠದಣ್ಡಕಾದೀಹಿ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ। ವುಟ್ಠಿಉದಕಂ ಧಾರಾನಿಪಾತಪುಪ್ಫುಳಕೇಹಿ
ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ। ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿನಿಮ್ಮಿತಮಿವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉದಕಂ
ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಫರತಿ, ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ನ ಫರತೀತಿ ನತ್ಥಿ। ತೇನ ಅಫುಟೋಕಾಸೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ।
ತತ್ಥ ರಹದೋ ವಿಯ ಕರಜಕಾಯೋ, ಉದಕಂ ವಿಯ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಂ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ
ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

೪೨೯. ತತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಉಪಮಾಯಂ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಲಿನೀ।
ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಸೇತರತ್ತನೀಲೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಉಪ್ಪಲಂ ಉಪ್ಪಲಮೇವ,
ಊನಕಸತಪತ್ತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ, ಸತಪತ್ತಂ ಪದುಮಂ। ಪತ್ತನಿಯಮಂ ವಾ ವಿನಾಪಿ ಸೇತಂ ಪದುಮಂ,
ರತ್ತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನೀತಿ ಉದಕತೋ ನ ಉಗ್ಗತಾನಿ। ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನೀತಿ ಉದಕತಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿಮುಗ್ಗಾನಿಯೇವ ಹುತ್ವಾ ಪೋಸೀನಿ, ವಡ್ಢೀನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

೪೩೦. ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖಉಪಮಾಯಂ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಚೇತಸಾ ಪರಿಯೋದಾತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಟ್ಠೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ। ಪಭಸ್ಸರಟ್ಠೇನ ಪರಿಯೋದಾತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಓದಾತೇನ ವತ್ಥೇನಾತಿ
ಇದಂ ಉತುಫರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಕಿಲಿಟ್ಠವತ್ಥೇನ ಹಿ ಉತುಫರಣಂ ನ ಹೋತಿ,
ತಙ್ಖಣಧೋತಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಉತುಫರಣಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಹಿ ಉಪಮಾಯ ವತ್ಥಂ ವಿಯ
ಕರಜಕಾಯೋ। ಉತುಫರಣಂ ವಿಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸುನ್ಹಾತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ
ಪರಿಸುದ್ಧಂ ವತ್ಥಂ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸರೀರತೋ ಉತು ಸಬ್ಬಮೇವ ವತ್ಥಂ
ಫರತಿ, ನ ಕೋಚಿ ವತ್ಥಸ್ಸ ಅಫುಟೋಕಾಸೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ
ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ನ ಕೋಚಿ ಓಕಾಸೋ ಅಫುಟೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಮೇವ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಿಯ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಂ ಉತುಫರಣಂ ವಿಯ। ಯಥಾ ಹಿ
ಕತ್ಥಚಿ ಓದಾತವತ್ಥೇ ಕಾಯಂ ಅಪ್ಫುಸನ್ತೇಪಿ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಉತುನಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಕಾಯೋ
ಫುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಸುಖುಮರೂಪೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ
ಕರಜಕಾಯೋ ಫುಟೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

೪೩೧. ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಉಪಮಾಯಂ ತಂದಿವಸಂ ಕತಕಿರಿಯಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತೀತಿ
ತಂದಿವಸಂ ಗತಗಾಮತ್ತಯಮೇವ ಗಹಿತಂ। ತತ್ಥ ಗಾಮತ್ತಯಂ ಗತಪುರಿಸೋ ವಿಯ
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಲಾಭೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಯೋ ಗಾಮಾ ವಿಯ ತಯೋ ಭವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತಸ್ಸ
ಪುರಿಸಸ್ಸ ತೀಸು ಗಾಮೇಸು ತಂದಿವಸಂ ಕತಕಿರಿಯಾಯ ಆವಿಭಾವೋ ವಿಯ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾಯ ಚಿತ್ತಂ
ಅಭಿನೀಹರಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತೀಸು ಭವೇಸು ಕತಕಿರಿಯಾಯ ಆವಿಭಾವೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

೪೩೨. ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಉಪಮಾಯಂ ದ್ವೇ ಅಗಾರಾತಿ ದ್ವೇ ಘರಾ। ಸದ್ವಾರಾತಿ ಸಮ್ಮುಖದ್ವಾರಾ। ಅನುಚಙ್ಕಮನ್ತೇತಿ ಅಪರಾಪರಂ ಸಞ್ಚರನ್ತೇ। ಅನುವಿಚರನ್ತೇತಿ
ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರನ್ತೇ, ಇತೋ ಪನ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏತಂ ಗೇಹಂ, ಏತಸ್ಮಾ ವಾ
ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನವಸೇನಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಗಾರಾ ಸದ್ವಾರಾ ವಿಯ
ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ, ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಲಾಭೀ, ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸತೋ
ದ್ವೇ ಅಗಾರೇ ಪವಿಸನಕನಿಕ್ಖಮನಕಪುರಿಸಾನಂ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಲಾಭಿನೋ ಆಲೋಕಂ
ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಚವನಕಉಪಪಜ್ಜನಕಸತ್ತಾನಂ ಪಾಕಟಕಾಲೋ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಞಾಣಸ್ಸ
ಪಾಕಟಾ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ? ಞಾಣಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಪಾಕಟತ್ತಾ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಾಕಟಾಯೇವಾತಿ।

೪೩೩. ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಉಪಮಾಯಂ ಪಬ್ಬತಸಙ್ಖೇಪೇತಿ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ। ಅನಾವಿಲೋತಿ ನಿಕ್ಕದ್ದಮೋ। ಸಿಪ್ಪಿಯೋ ಚ ಸಮ್ಬುಕಾ ಚ ಸಿಪ್ಪಿಸಮ್ಬುಕಂ। ಸಕ್ಖರಾ ಚ ಕಥಲಾ ಚ ಸಕ್ಖರಕಥಲಂ। ಮಚ್ಛಾನಂ ಗುಮ್ಬಾ ಘಟಾತಿ ಮಚ್ಛಗುಮ್ಬಂ। ತಿಟ್ಠನ್ತಮ್ಪಿ ಚರನ್ತಮ್ಪೀತಿ
ಏತ್ಥ ಸಕ್ಖರಕಥಲಂ ತಿಟ್ಠತಿಯೇವ, ಇತರಾನಿ ಚರನ್ತಿಪಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿಪಿ। ಯಥಾ ಪನ
ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಠಿತಾಸುಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಸುಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಸುಪಿ, ‘‘ಏತಾ ಗಾವೋ ಚರನ್ತೀ’’ತಿ
ಚರನ್ತಿಯೋ ಉಪಾದಾಯ ಇತರಾಪಿ ಚರನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏವಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಮೇವ ಸಕ್ಖರಕಥಲಂ
ಉಪಾದಾಯ ಇತರಮ್ಪಿ ದ್ವಯಂ ತಿಟ್ಠನ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರಞ್ಚ ದ್ವಯಂ ಚರನ್ತಂ ಉಪಾದಾಯ
ಸಕ್ಖರಕಥಲಮ್ಪಿ ಚರನ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸತೋ
ಸಿಪ್ಪಿಸಮ್ಬುಕಾದೀನಂ ವಿಭೂತಕಾಲೋ ವಿಯ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ
ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ವಿಭೂತಕಾಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

೪೩೪. ಇದಾನಿ ಸತ್ತಹಾಕಾರೇಹಿ ಸಲಿಙ್ಗತೋ ಸಗುಣತೋ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸಮಣೋ ಇತಿಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸಮಣೋ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾ ಸಮಣೋ ಹೋತಿ। ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹೋತಿ। ನ್ಹಾತಕಿಲೇಸತ್ತಾ ನ್ಹಾತಕೋ ಹೋತಿ, ಧೋತಕಿಲೇಸತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ವೇದೇಹಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಗತತ್ತಾ ವೇದಗೂ ಹೋತಿ, ವಿದಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವ ವಿದಿತಾಸ್ಸ ಹೋನ್ತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸುತತ್ತಾ ಸೋತ್ತಿಯೋ ಹೋತಿ, ನಿಸ್ಸುತತ್ತಾ ಅಪಹತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಲೇಸಾನಂ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಹತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಹಂ ಹೋತಿ, ದೂರೀಭೂತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

ಮಹಾಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

೧೦. ಚೂಳಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೪೩೫. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಚೂಳಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ದೇಸನಾಕಾರಣಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ಸಮಣಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಪದಾತಿ ಸಮಣಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ಸಮಣಾನಂ ಅನುಲೋಮಪ್ಪಟಿಪದಾ।

೪೩೬. ಸಮಣಮಲಾನನ್ತಿಆದೀಸು
ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಮಣೇ ಮಲಿನೇ ಕರೋನ್ತಿ ಮಲಗ್ಗಹಿತೇ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮಣಮಲಾ’’ತಿ
ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತೇಹಿ ಸಮಣಾ ದುಸ್ಸನ್ತಿ, ಪದುಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಣದೋಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣೇ ಕಸಟೇ ನಿರೋಜೇ ಕರೋನ್ತಿ ಮಿಲಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಣಕಸಟಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಆಪಾಯಿಕಾನಂ ಠಾನಾನನ್ತಿ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪಕಾನಂ ಕಾರಣಾನಂ। ದುಗ್ಗತಿವೇದನಿಯಾನನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಿಯಂ ವಿಪಾಕವೇದನಾಯ ಪಚ್ಚಯಾನಂ। ಮತಜಂ ನಾಮಾತಿ
ಮನುಸ್ಸಾ ತಿಖಿಣಂ ಅಯಂ ಅಯೇನ ಸುಘಂಸಿತ್ವಾ ತಂ ಅಯಚುಣ್ಣಂ ಮಂಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ
ಕೋಞ್ಚಸಕುಣೇ ಖಾದಾಪೇನ್ತಿ। ತೇ ಉಚ್ಚಾರಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮರನ್ತಿ। ನೋ ಚೇ ಮರನ್ತಿ,
ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಕುಚ್ಛಿಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ನಂ ಉದಕೇನ ಧೋವಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಂ
ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಖಾದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ
ಗಹಿತೇನ ಅಯಚುಣ್ಣೇನ ಆವುಧಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ಚ ನಂ ಅಯಕಾರಾ ಬಹುಹತ್ಥಕಮ್ಮಮೂಲಂ
ಲಭಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ। ತಂ ಮತಸಕುಣತೋ ಜಾತತ್ತಾ ‘‘ಮತಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಅತಿತಿಖಿಣಂ
ಹೋತಿ। ಪೀತನಿಸಿತನ್ತಿ ಉದಕಪೀತಞ್ಚೇವ ಸಿಲಾಯ ಚ ಸುನಿಘಂಸಿತಂ। ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾತಿ ಕೋಸಿಯಾ। ಸಮ್ಪಾರುತನ್ತಿ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ। ಸಮ್ಪಲಿವೇಠಿತನ್ತಿ ಸಮನ್ತತೋ ವೇಠಿತಂ।

೪೩೭. ರಜೋಜಲ್ಲಿಕಸ್ಸಾತಿ ರಜೋಜಲ್ಲಧಾರಿನೋ। ಉದಕೋರೋಹಕಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಕಂ ಓರೋಹನ್ತಸ್ಸ। ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಸ್ಸಾತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲವಾಸಿನೋ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಸ್ಸಾತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸವಾಸಿನೋ। ಉಬ್ಭಟ್ಠಕಸ್ಸಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಠಿತಕಸ್ಸ। ಪರಿಯಾಯಭತ್ತಿಕಸ್ಸಾತಿ
ಮಾಸವಾರೇನ ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸವಾರೇನ ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಬಾಹಿರಸಮಯೇನೇವ ಕಥಿತಂ।
ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಾಸನೇ ಚೀವರಧರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾಟಿಕೋತಿ ನ ವುಚ್ಚತಿ।
ರಜೋಜಲ್ಲಧಾರಣಾದಿವತಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ನತ್ಥಿಯೇವ। ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಮೇವ
ನಾಮಂ, ನ ಮನ್ತಾತಿ। ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕೋ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೋತಿ ಏತ್ತಕಂಯೇವ ಪನ ಲಬ್ಭತಿ। ತಮ್ಪಿ
ಬಾಹಿರಸಮಯೇನೇವ ಕಥಿತಂ। ಜಾತಮೇವ ನನ್ತಿ ತಂದಿವಸೇ ಜಾತಮತ್ತಂಯೇವ ನಂ। ಸಙ್ಘಾಟಿಕಂ ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

೪೩೮. ವಿಸುದ್ಧಮತ್ತಾನಂ ಸಮನುಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ। ವಿಸುದ್ಧೋತಿ ಪನ ನ ತಾವ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಜಾಯತೀತಿ ತುಟ್ಠಾಕಾರೋ ಜಾಯತಿ। ಪಮುದಿತಸ್ಸ ಪೀತೀತಿ ತುಟ್ಠಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭಯಮಾನಾ ಪೀತಿ ಜಾಯತಿ। ಪೀತಿಮನಸ್ಸ ಕಾಯೋತಿ ಪೀತಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನಾಮಕಾಯೋ। ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ವಿಗತದರಥೋ ಹೋತಿ। ಸುಖಂ ವೇದೇತೀತಿ ಕಾಯಿಕಮ್ಪಿ ಚೇತಸಿಕಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ವೇದಿಯತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀತಿ ಇಮಿನಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸುಖೇನ ಸುಖಿತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ಅಪ್ಪನಾಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಸೋ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾತಿ
ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಆರದ್ಧಾ ದೇಸನಾ ಪಬ್ಬತೇ ವುಟ್ಠವುಟ್ಠಿ ವಿಯ ನದಿಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾ
ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಭಾವನಂ ಓತಿಣ್ಣಾ। ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ
ವುತ್ತಮೇವ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೋಕ್ಖರಣೀತಿ ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತೇ ಮಗ್ಗೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಉಪಮಿತೋ, ಇಧ ಸಾಸನಂ ಉಪಮಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಸಮಣೋ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮಿತತ್ತಾ ಪರಮತ್ಥಸಮಣೋ ಹೋತೀತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

ಚೂಳಅಸ್ಸಪುರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।