03/08/18
Filed under:
General
Posted by:
site admin @ 1:15 am
2554 Thu 8 Mar 2018 LESSON
Buddha Vacana
in 15 Classical Chichewa-Chichewa cha Chikale
15 Classical Chichewa
15 Chichewa cha Chikale
2554 Thu 8 Mar 2018 PHUNZIRO
Buddha Vacana
- Mawu a Buddha -
Phunzirani Pali pa Intaneti kwaulere ndi njira yophweka.
Webusaitiyi
ikuperekedwa kwa iwo omwe akufuna kuti amvetse bwino mawu a Buddha
pophunzira zofunikira za chinenero cha Pali, koma omwe alibe nthawi
yochuluka. Lingaliro
ndiloti ngati cholinga chawo chiri chabe kuti athandizidwe kuwerenga
malemba a Pali ndi kukhala ndi malingaliro okwanira a kumvetsetsa iwo,
ngakhale kuti kumvetsetsa kumeneku sikukutanthauza ndondomeko yonse ya
miniti ya malamulo a grammatic, iwo sakusowa kuti azigwiritsa ntchito
zambiri nthawi yomwe ikulimbana ndi kuphunzira kokhumudwitsa kwa chiphunzitso
chovuta chachilankhulo chomwe chimakhudza zinthu monga kuzunzika
kwambiri ndi kugwirizana.
Zikatero,
ndizokwanira kuti azindikire tanthauzo la mawu ofunika kwambiri a Pali,
chifukwa chakuti kuwerenga mobwerezabwereza kumapereka chidziwitso
chodziwika bwino komanso chodziwika bwino pamagulu ambiri a chiganizo. Zomwe zimathandiza kuti akhale autodidact, kusankha nthawi, nthawi,
mafupipafupi, zomwe zili mkati ndi kuya kwa kuphunzira kwawo.
Kumvetsetsa
kwawo kwa Buddha Vacana kudzakhala kosavuta kwambiri pamene amaphunzira
mosavuta ndi kuloweza mawu ndi zofunikira zomwe zili zofunika kwambiri
kuphunzitsa kwa Buddha, mwa kuŵerenga nthawi zonse. Kuphunzira kwawo ndi kudzoza komwe amapeza kuchokera kwa iwo zidzakula
kwambiri pamene kulandiridwa kwawo ku mauthenga a Mphunzitsi
kudzasintha.
Zosasamala: Webusaiti iyi imapangidwa ndi autodidact ndipo imapangidwira ma autodidact. Wolemba
webusaiti sanatsatire njira iliyonse yapamwamba ya Pali ndipo palibe
chidziwitso kuti zonse zomwe zafotokozedwa apa ndizopanda zolakwika. Anthu omwe akufuna kuphunzira mwaluso angaganize kuti alowe m’kalasi yamalamulo. Ngati owerenga azindikira zolakwa zilizonse, wolemba webusaitiyo
ayamika ngati atayankhula kudzera m’bokosi la makalata lotchulidwa kuti
‘Wothandizira’.
En FranƧais:
Fufuzani pa webusaitiyi
Sutta Piį¹aka -Digha NikÄya
DN 9 -
Poį¹į¹hapÄda Sutta
{excerpt}
- Mafunso a Poį¹į¹hapÄda -
Poį¹į¹hapÄda akufunsa mafunso osiyanasiyana kuti agwirizane ndi chikhalidwe cha SaƱƱÄ.
Zindikirani: malemba omveka
http://www.buddha-vacana.org/suttapitaka.html
Sutta Piį¹aka
- Dengu la nkhani -
[sutta: kukamba]
Sutta Piį¹aka ili ndi chidziwitso cha chiphunzitso cha Buddha chokhudza Dhamma. Lili ndi suttas zikwi khumi. Igawanika m’magulu asanu omwe amatchedwa NikÄyas.
DÄ«gha NikÄya
[dÄ«gha: long] The DÄ«gha NikÄya amasonkhanitsa nkhani zokwana 34 zokhala zopambana kwambiri zoperekedwa ndi Buddha. Pali malingaliro osiyanasiyana omwe ambiri mwa iwo ali mochedwa
kuwonjezera ku chiyambi choyambirira ndi chodziwika chokayikitsa.
Majjhima NikÄya
[majjhima: apakati] Majjhima NikÄya amasonkhanitsa nkhani 152 za
āāBuddha za kutalika pakati, zokhudzana ndi zinthu zosiyanasiyana.
Saį¹yutta NikÄya
[samyutta: gulu] Saį¹yutta NikÄya amasonkhanitsa suttas molingana ndi phunziro lawo m’magulu asanu ndi awiri otchedwa saį¹yuttas. Lili ndi zokamba zoposa zikwi zitatu za kutalika kwautali, koma kawirikawiri ndizochepa.
Aį¹
guttara NikÄya
[alembag: factor | Uttara:
Zoonjezerapo] Aį¹
guttara NikÄya amagawidwa m’magulu khumi ndi anayi omwe
amatchedwa nipÄtas, aliyense mwa iwo akukamba nkhani zokhala ndi
zilembo za chinthu chimodzi chophatikizapo cha chikhalidwe choyambirira.
Lili ndi zikwi za suttas zomwe nthawi zambiri zimakhala zochepa.
Khuddaka NikÄya
[khuddha:
yochepa, yochepa] The Khuddhaka NikÄya malemba achidule ndipo akuwoneka
kuti ali ndi zilembo ziwiri: Dhammapada, UdÄna, Itivuttaka, Sutta
NipÄta, TheragÄthÄ-TherÄ«gÄthÄ ndi JÄtaka amapanga kalembedwe, pamene
mabuku ena ali mochedwa komanso kuwonjezera ndizokayikitsa kwambiri.
http://www.buddha-vacana.org/formulae.html
Pali Ma form
Maganizo
omwe ntchitoyi imachokera ndikuti ndime za suttas zomwe zimadziwika
kuti ndizobwezeredwa ndi Buddha mu Nikasi zonse zinayi zingatengedwe
monga zosonyeza zomwe akuganiza kuti ndizofunikira kwambiri kuphunzitsa
kwake , komanso panthawi imodzimodzi ndi zomwe zikuyimira molondola mawu ake enieni. Eight mwa iwo akufotokozedwa mu Gaį¹aka-MoggallÄna Sutta (MN 107) ndipo
amafotokozedwa ngati Sekha Paį¹ipadÄ kapena Njira kwa wina pansi pa
Maphunziro, omwe amatsogolera neophyte mpaka ku jhÄna yachinayi.
Sekha Paį¹ipadÄ - Njira ya munthu wophunzitsidwa
Njira khumi ndi ziwiri zomwe zimatanthawuza pang’onopang’ono miyambo yayikulu yomwe Buddha adayankha. Ndizofunika kwambiri kwa aliyense amene akufuna kuti apite patsogolo,
chifukwa ali ndi malangizo omwe angathandize woganizira kuti akonze
zofunikira kuti achite bwino.
Kufikira mosavuta:
DÄ«gha NikÄya
Majjhima NikÄya
Saį¹yutta NikÄya
Aį¹
guttara NikÄya
http://www.buddha-vacana.org/sutta/digha.html
DÄ«gha NikÄya
- Nkhani zokwanira -
[dīgha: yaitali]
DÄ«gha NikÄya amasonkhanitsa nkhani zokwana 34 zomwe zimatchulidwa kwambiri ndi Buddha.
Poį¹į¹hapÄda Sutta (DN 9) {excerpt} - kumasuliridwa
Poį¹į¹hapÄda akufunsa mafunso osiyanasiyana kuti agwirizane ndi chikhalidwe cha SaƱƱÄ.
MahÄpaÄnÄpÄnassati - Kuzindikira za Mphuno
Chizolowezi cha ÄnÄpÄnassati chilimbikitsidwa kwambiri ndi Buddha
chifukwa cha mitundu yonse ya zolinga zabwino ndipo apa mukhoza kumvetsa
bwino lomwe malangizo omwe amapereka.
Anussati - The Recollections
Pano tili ndi ndondomeko ya Buddha (ā140 occ.), Dhamma (ā90 occ.) Ndi Sangha (ā45 occ.).
AppamÄį¹Ä Cetovimutti - Ufulu wopanda malire wa malingaliro
Buddha nthawi zambiri amatamanda mchitidwe wa four appamÄį¹Ä
cetovimutti, omwe amadziwika kuti amabweretsa chitetezo ku zoopsa
komanso kukhala njira yotsogolera Brahmaloka.
Arahatta - Arahantship
Izi ndizomwe amagwiritsa ntchito polemba arahantship akufotokozedwa mu suttas.
Ariya SÄ«lakkhandha - Makhalidwe abwino kwambiri
Malamulo osiyanasiyana omwe amatsatira ndi bhikkhus.
ArÅ«pajjhÄnÄ - The Jahnas zopanda pake
Pano pali malemba omwe akufotokozera zozizwitsa za samÄdhi kupyola
lachinai ya jhÄna, zomwe zikutchulidwa kumapeto kwa Pali zilembo monga
arÅ«pajjhÄnas.
ÄsavÄnaį¹ KhayaƱÄį¹a - Kudziwa za chiwonongeko cha maassa
Kudziwa za chiwonongeko cha Äsavas: arahantship.
Bhojane MattaƱƱÄÄ - Momwemo mu chakudya
Kulimbitsa thupi pa chakudya: Kudziwa zakudya zoyenera kudya.
CattÄro JhÄnÄ - Zina zinayi
JahÄas anayi: kukhala ndi nthawi yokondweretsa.
Indriyesu GuttadvÄratÄ - Kuyang’anitsitsa pakhomo la mphamvu zamaganizo
Pewani pakhomo la mphamvu zamaganizo: kudziletsa.
JÄgariyaį¹ Anuyoga - Kudzipereka kuti ukhale wogalamuka
Kudzipatulira kuti akhale maso: usana ndi usiku.
Kammassakomhi - Ndine kamma yanga
Njirayi ikufotokozera mwala umodzi wa maziko a chiphunzitso cha Buddha: lamulo lovomerezeka la lamulo ndi zotsatira.
NÄ«varaį¹Änaį¹ PahÄna - Kuchotsedwa kwa zoletsedwa
Kuchotsa zotsutsana: kuthana ndi kusokoneza maganizo.
PabbajjÄ - Kutuluka
Kutuluka: momwe wina akukonzera kusiya dziko.
PubbevÄsÄnussatiƱÄį¹a - Kudziwa kukumbukira malo akale okhalamo
Kudziwa kukumbukira za malo akale okhalamo: kukumbukira moyo wakale.
Satipaį¹į¹hÄna - Kukhalapo kwa Kuzindikira
Izi ndizimene Buddha amalembera mwachidule zomwe anayi satipaį¹į¹hÄnas ali (ā33 occ.).
SatisampajaƱƱa - Kumvetsetsa ndi kumvetsetsa bwino
Kumvetsetsa ndi kumvetsetsa bwino: chizoloŵezi chosasokonezeka.
Satta saddhammÄ - Makhalidwe asanu ndi awiri abwino
Makhalidwe asanu ndi awiri ofunikira omwe ayenera kukhala oyenerera ndi wophunzira kuti apambane. Zina mwa makhalidwe amenewa zikuwonekera pazinthu zisanu za uzimu ndi mabhala asanu.
SattÄnaį¹ CutÅ«papÄtaƱÄį¹a - Kudziwa za kubadwanso kwa anthu osadetsedwa
Kudziwa za kubadwanso kwatsopano kwa anthu.
SÄ«lasampatti - Kukwaniritsa bwino
Kuchita bwino: kusunga mosamala malamulo a PÄtimokkha.
Vivitta SenÄsanena Bhajana - Kufikira kumalo osungirako
Kusankha malo oyenera ndi kukhazikitsidwa kwa thupi ndi maganizo abwino ndi zina zomwe sizinayende bwino.
http://www.buddha-vacana.org/patimokkha.html
PÄtimokkha
- Mfundo za Bhikkhu -
Awa ndiwo malangizo 227 omwe bhikkhu aliyense ayenera kuphunzira mwa mtima m’chinenero cha Pali kuti athe kuwayitanitsa. Pano, kusanthula kwa chiwonetsero cha chitsogozo chilichonse chidzaperekedwa.
PÄrÄjika 1
Ngati bhikkhu aliyense ayenera kutenga nawo mbali pa maphunziro
ndi moyo wa bhikkhus, osasiya kuphunzitsidwa, popanda kunena zofooka
zake - amachita chiwerewere, ngakhale ndi nyama yaakazi, akugonjetsedwa
ndipo sakugwirizananso.
PÄtimokkha
PÄrÄjika 1
yo pana bhikkhu bhikkhÅ«naį¹ sikkhÄ Ā· s Ā· ÄjÄ«va Ā· samÄpanno sikkhaį¹ a Ā·
paccakkhÄya du Ā· b Ā· balyaį¹ an Ā· Ävi Ā· katvÄ maį¹į¹ maį¹į¹ mazya antamaso
tachacchnana Ā· gatÄya Ā· pi, pÄrÄjiko hoti a Ā· saį¹vÄso.
Ngati bhikkhu aliyense ayenera kutenga nawo mbali pa maphunziro ndi
moyo wa bhikkhus, osasiya kuphunzitsidwa, popanda kunena zofooka zake -
amachita chiwerewere, ngakhale ndi nyama yaakazi, akugonjetsedwa ndipo
sakugwirizananso.
yo pana bhikkhu
bhikkhÅ«naį¹ sikkhÄ Ā· s Ā· ÄjÄ«va Ā· samÄpanno omwe akugwira nawo maphunziro ndi moyo wa bhikkhus,
sikkhaį¹ a Ā· paccakkhÄya popanda kusiya chiphunzitso,
du Ā· b Ā· balbaį¹ an Ā· Ävi Ā· katvÄ popanda kunena kuti akufooka
methunaį¹ dhammaį¹ paį¹iseveyya akugonana,
antamaso tiracchÄna Ā· gatÄya Ā· pi, ngakhale ndi nyama yazimayi,
pÄrÄjiko hoti a Ā· saį¹vÄso. iye akugonjetsedwa ndipo sakugwirizananso.
http://www.buddha-vacana.org/download.html
Tsamba lothandizira
Tsitsani Website (Januray 2013):
Dinani apa
http://www.buddha-vacana.org/contact.html
Lumikizanani
bvacana@gmail.com
Kwa ndemanga iliyonse, lingaliro, funso:
Musazengereze
kulongosola kulakwitsa kulikonse, kusokonezeka, kusweka kwachitsulo,
chidziwitso chopanda kanthu Ā· bubble ndi zina zomwe mungathe kuzipeza. Wolemba webusaitiyo ayamika.http://www.buddha-vacana.org/sutta/samyutta.html
Sutta Piį¹aka
Saį¹yutta NikÄya
- Zokambirana -
[saį¹yutta: gulu]
Nkhani za Saį¹yutta NikÄya zigawanika molingana ndi
mutu wawo mu 56 saį¹yuttas, omwe ali okhawo asanu
vaggas.
Vibhaį¹
ga Sutta (SN 12.2) - mawu ndi mawu
Tsatanetsatane wa paį¹icca samuppÄda, ndi tanthauzo la lirilonse la khumi ndi awiri.
CetanÄ Sutta (SN 12.38) - yomasuliridwa bwino
Pano Buddha akufotokoza momwe leanÄ, pamodzi ndi kulingalira ndi anusaya, zimakhala ngati maziko a viƱƱÄį¹a.
UpÄdÄna Sutta (SN 12.52) - yomasuliridwa bwino
Izi
Ndi phunziro lounikira kwambiri lomwe limasonyeza kuti maganizo ake ndi otani
Njira imodzi imapangitsa kuti munthu azilakalaka, ndipo amafotokoza mmene zingakhalire mosavuta
m’malo mwa malingaliro abwino kuti muchotse icho.
Puttamaį¹sÅ«pama Sutta (SN 12.63) - yomasuliridwa bwino
Buda limapereka zowonjezera zinayi ndi zolimbikitsa zofotokozera momwe ma ÄhÄras anayi ayenera kuwonedwera.
SanidÄna Sutta (SN 14.12) - yomasuliridwa bwino
A
ndondomeko yodabwitsa ya momwe malingaliro amatembenukira kukhala zochita, mopitirira
Kuunikiridwa ndi fanizo la nyali yoyaka. Khalani mwakhama
kukumbukira kuchotsa malingaliro oipa!
Äį¹i Sutta (SN 20.7) - mawu ndi mawu
A
Chinthu chofunika kwambiri chimatikumbutsa ife ndi Buddha: kwa ife
phindu komanso phindu la mibadwo yotsatira, ife
ayenera kuzipindulitsa kwambiri m’mawu ake enieni, osati kutero
aliyense amene akudziyesa masiku ano kapena akudziyesa kale kuti akhale
mphunzitsi woyenera (Dhamma).
SamÄdhi Sutta (SN 22.5) - mawu ndi mawu
The
Buddha amalimbikitsa otsatira ake kuti akhale ndi maganizo kuti athe
yesetsani kumvetsetsa za kuwuka ndi kutha kwa asanu
zizindikiro, kenako amatha kufotokozera zomwe akutanthawuza potulukira ndi kudutsa
kutali kwa magulu onse, ponena za chiyambi chodalira.
Paį¹isallÄį¹a Sutta (SN 22.6) - popanda kumasulira
The
Buddha amalimbikitsa otsatira ake kuti azichita zinthu zodzipatula kuti athe
yesetsani kumvetsetsa za kuwuka ndi kutha kwa asanu
zizindikiro, kenako amatha kufotokozera zomwe akutanthawuza potulukira ndi kudutsa
kutali kwa magulu onse, ponena za chiyambi chodalira.
UpÄdÄparitassanÄ Sutta (SN 22.8) - mawu ndi mawu
Kutuluka ndi kutha kwa kuzunzika kumachitika m’magulu asanu.
Nandikumba Sutta (SN 22.51) - mawu ndi mawu
Momwe mungagwiritsire ntchito chiwonongeko cha chisangalalo.
Anattalakkhana Sutta (SN 22.59) - mawu ndi mawu
Mu sutta wotchuka kwambiri, Buddha akufotokoza za nthawi yoyamba zomwe amaphunzitsa pazomwe amakhulupirira.
Khajjanīya Sutta (SN 22.79) {excerpt} - mawu ndi mawu
Sutta iyi imapereka tanthauzo lomveka la khandhas zisanu.
Suddhika Sutta (SN 29.1) - yomasuliridwa bwino
Mitundu yosiyana ya yagasgas.
Suddhika Sutta (SN 30.1) - yomasuliridwa bwino
Mitundu yosiyanasiyana ya supaį¹į¹as (aka garudas).
Suddhika Sutta (SN 31.1) - yomasuliridwa bwino
Mitundu yosiyanasiyana ya gandhabba imagwira.
Suddhika Sutta (SN 32.1) - yomasuliridwa bwino
Mtundu wosiyanasiyana wa mtambo umatha.
SamÄpattimÅ«lakaį¹hiti Sutta (SN 34.11) - kupititsa patsogolo
Kufika poyesa ndondomeko ndikusunga maganizo.
Pubbesambodha Sutta (SN 35.13) - mawu ndi mawu
The
Buddha amamasulira zomwe akutanthauza mwa kukonda, kudziletsa ndi kumasulidwa
nkhani ya mkati, ndikufotokoza kuti iye
Kuwuka kunalibe kanthu kenakake kuposa kumvetsa iwo.
Abhinanda Sutta (SN 35.20) - mawu ndi mawu
Palibe chopulumuka kwa aliyense amene amasangalala ndi zinthu zakuthupi.
MigajÄla Sutta (SN 35.46) - yomasuliridwa bwino
Chifukwa
kodi ndiwekha wokha wovuta kupeza? Buddha akufotokoza chifukwa chake, ziribe kanthu
kumene mukupita, mabwenzi anu okhumudwitsa nthawi zonse amalemba.
AvijjÄpahÄna Sutta (SN 35.53) - mawu ndi mawu
Nkhani yosavuta, koma yakuya kwambiri, pa zomwe muyenera kudziwa ndi
kuziwona kuti musiye kusadziwa komanso kubweretsa chidziwitso.
SabbupÄdÄnapariĆ±Ć±Ä Sutta (SN 35.60) - mawu ndi mawu
The
Buddha, pamene akufotokozera kumvetsetsa kwathunthu kwa zomangirizira zonse,
amapereka tsatanetsatane wozama komanso omveka bwino: kukhudzana kumayambira pa maziko
za zochitika zitatu.
Leave a Reply