1. Evaü me sutaü ekaü samayaü bhagavà
ràjagahe viharati gijjhakåñe pabbate. Atha kho pa¤casiko gandhabbaputto
abhikkantàya rattiyà abhikkantavaõõo kevalakappaü gijjhakåñaü pabbataü
obhàsetvà yena bhagavà tenupasaïkami. Upasaïkamitvà bhagavantaü
abhivàdetvà ekamantaü aññhàsi. Ekamantaü ñhito kho pa¤casikho
gandhabbaputto bhagavantaü etadavoca: yaü kho me bhante devànaü
tàvatiüsànaü sammukhà sutaü sammukhà pañiggahitaü, àrocemetaü
bhagavato’ti. ‘ârocehi me tvaü pa¤casikhà’ti bhagavà avoca.
Devasabhà
2. “Purimàni bhante divasàni purimataràni tadahuposathe paõõarase
pavàraõàya puõõàya puõõamàya rattiyà kevalakappà ca devà tàvatiüsà
sudhammàyaü sabhàyaü sannisinnà honti sannipatità mahatã ca dibbaparisà
samantato sannisinnà honti sannipatità. Cattàro ca mahàràjàno càtuddisà
sannisinnà honti. Puratthimàya disàya dhataraññho mahàràjà
pacchàbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvà dakkhiõàya disàya viråëhako
mahàràjà uttaràbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvà. Pacchimàya
disàya [PTS Page 221] [\q 221/] viråpakkho mahàràjà puratthàbhimukho
nisinno hoti deve purakkhatvà. Uttaràya disàya vessavaõo mahàràjà
dakkhiõàbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvà. Yadà bhante kevalakappà
ca devà tàvatiüsà sudhammàyaü sabhàyaü sannisinnà honti, sannipatità
mahatã ca dibbaparisà samantato sannisinnà honti sannipatità cattàro ca
mahàràjàno càtuddisà nisinnà honti idaü tesaü hoti àsanasmiü atha pacchà
amhàkaü àsanaü hoti. Ye te bhante devà bhagavati brahmacariyaü caritvà
adhunåpapannà tàvatiüsakàyaü, te a¤¤e deve atirocanti vaõõena ceva
yasasà ca. Tenasudaü bhante devà tàvatiüsà attamanà honti pamudità
pãtisomanassajàtà ‘dibbà vata bho kàyà paripåranti hàyanti asurà
kàyà’ti.
[BJT Page 336] [\x 336/]
3. Atha kho bhante sakko devànamindo devànaü tàvatiüsànaü sampasàdaü viditvà imàhi gàthàhi anumodi:
“Modanti vata bho devà tàvatiüsà sahindakà,
Tathàgataü namassantà dhammassa ca sudhammataü.
Nace deve ca passantà vaõõavante yasassine.
Sugatasmiü brahmacariyaü caritvàna idhàgate.
Te a¤¤e atirocanti vaõõena yasasàyunà,
Sàvakà bhåripa¤¤assa visesåpagatà idha,
Idhaü disvàna nandanti tàvatisà sahindakà,
Tathàgataü namassantà dhammassa ca sudhammatanti”.
[PTS Page 222] [\q 222/] tena sudaü bhante devà tàvatiüsà
bhiyyosomattàya attamanà honti pamudità pãtisomanassajàtà ‘dibbà vata
bho kàyà paripåranti hàyanti asurà kàyà1′ti.
Aññha yathàbhuccavaõõà
4. Atha kho bhante sakko devànamindo devànaü tàvatiüsànaü sampasàdaü
viditvà deve tàvatiüse àmantesi ‘iccheyyàtha no tumhe màrisà tassa
bhagavato aññha yathàbhucce vaõõe sotunti”. ‘Icchàma 2 mayaü màrisà
tassa bhagavato aññha yathàbhucce vaõõe sotunti’.
Atha kho bhante sakko devànamindo devànaü tàvatiüsànaü bhagavato aññha yathàbhucce vaõõe payirudàhàsi:
Taü kimpa¤¤anti bhonto devà tàvatiüsà yàva¤ca 3 so bhagavà yàva¤ca 3
so bhagavà bahujanahitàya pañipanno bahujanasukhàya lokànukampàya
atthàya hitàya sukhàya devamanussànaü, evaü bahujanahitàya pañipannaü
bahujanasukhàya lokànukampàya atthàya hitàya sukhàya devamanussànaü
iminàpaïgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na
panetarahi a¤¤atra tena bhagavatà.
—————-
1. Asurakàyà - machasaü. 2. Iccheyyàma - [PTS] 3. Yàva cassa - [PTS]
[BJT Page 338] [\x 338/]
2. Svàkkhàto kho pana tena bhagavatà dhammo sandiññhiko akàliko
ehipassiko opanayiko paccattaü veditabbo vi¤¤åhi. Evaü opanayikassa1
dhammassa desetàraü iminàpaïgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse
samanupassàma na panetarehi a¤¤atra tena bhagavatà.
3. Idaü kusalanti kho pana tena bhagavatà suppa¤¤attaü. Idaü
akusalanti suppa¤¤attaü. Idaü [PTS Page 223] [\q 223/] sàvajjanti
suppa¤¤attaü. Idaü anavajjanti suppa¤¤attaü. Idaü sevitabbanti
suppa¤¤attaü. Idaü na sevitabbanti suppa¤¤attaü. Idaü hãnanti
suppa¤¤attaü. Idaü paõãtanti suppa¤¤attaü. Idaü
kaõhasukkasappañibhàganti suppa¤¤attaü. Evaü
kusalàkusalasàvajjànavajjasevitabbàsevitabbahãnappaõitakaõhasukka
sappañibhàgànaü dhammànaü pa¤¤àpetàraü iminàpaïgena samannàgataü
satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na panetarahi a¤¤atra tena
bhagavatà.
4. Suppa¤¤attà kho pana tena bhagavatà sàvakànaü nibbànagàminã
pañipadà. Saüsandati nibbàna¤ca pañipadà ca seyyathàpi nàma gaïgodakaü
yamunodakena saüsandati sameti evameva suppa¤¤attà tena bhagavatà
sàvakànaü nibbànagàminãpañipadà saüsandati nibbàna¤ca pañipadà ca. Evaü
nibbànagàminiyà pañipadàya pa¤¤àpetàraü iminà païgena samannàgataü
satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na ca panetarahi, a¤¤atra tena
bhagavatà.
5. Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato làbho abhinipphanno sãloko
yàva ma¤¤e khattiyà sampiyàyamànaråpà viharanti. Vigatamado kho pana so
bhagavà àhàraü àhàreti evaü vigatamadaü àhàraü àhàrayamàna 2 iminà
païgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na panetarahi
a¤¤atra tena bhagavatà.
6. Laddhasahàyo kho pana so bhagavà sekhàna¤ceva pañipannànaü
khãõàsavàna¤ca vusitavataü. Te bhagavà apanujja ekàràmataü anuyuttopi
viharati. Evaü ekàràmataü anuyuttaü iminàpaïgena samannàgataü satthàraü
neva [PTS Page 224] [\q 224/] atãtaüse samanupassàma na panetarahi
a¤¤atra tena bhagavatà,
—————-
1. Opaneyyikassa - machasaü. 2. âhariyamànaü - sã. Mu.
[BJT Page 340] [\x 340/]
7. Yathàvàdã kho pana so bhagavà tathàkàrã, yathàkàrã tathàvàdã, iti
yathàvàdã tathàkàrã yathàkàrã tathàvàdã. Evaü dhammànudhammapañipannaü
iminàpaïgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na
panetarahi, a¤¤atra tena bhagavatà.
8. Tiõõavicikiccho kho pana so bhagavà vigatakathaükatho
pariyositasaükappo ajjhàsayaü àdi brahmacariyaü evaü tiõõavicikicchaü
vigatakathaükathaü pariyositasaükappaü ajjhàsayaü àdibrahmacariyaü.
Iminà païghena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma. Na
panetarahi, a¤¤atra tena bhagavatà ti.
5. Ime kho bhante sakko devànamindo devànaü tàvatiüsànaü bhagavato
aññha yathàbhucce vaõõe payirudàhàsi. Tena sudaü bhante devà tàvatiüsà
bhiyyosomattàya attamanà honti pamudità pãtisomanassajàtà bhagavato
aññha yathàbhucce vaõõe sutvà. Tatra bhante ekacce devà evamàhaüsu:
Aho vata màrisà cattàro sammàsambuddhà loke uppajjeyyuü dhamma¤ca
deseyyuü yatharivabhagavà, tadassa bahujanahitàya bahujanasukhàya
lokànukampàya atthàya hitàya sukhàya devamanussànni.
Ekacce devà evamàhaüsu: tiññhantu màrisà cattàro sammàsambuddhà, aho
vata màrisà tayo sammàsambuddhà loke uppajjeyyuü dhamma¤ca deseyyuü
yathariva bhagavà, tadassa bahujanahitàya bahujanasukhàya lokànukampàya
atthàya hitàya sukhàya devamanussànanti.
Ekacce devà evamàhaüsu: tiññhantu màrisà tayo sammàsambuddhà, aho
vata màrisà dve sammàsambuddhà loke uppajjeyyuü dhamma¤ca deseyyuü
yathariva bhagavà. Tadassa bahujanahitàya bahujanasukhàya lokànukampàya
atthàya hitàya sukhàya devamanussànanti.
[BJT Page 342] [\x 342/]
6. [PTS Page 225] [\q 225/] evaü vutte bhante sakko devànamindo deve
tàvatiüse etadavoca: aññhànaü kho etaü màrisà anavakàso yaü ekissà
lokadhàtuyà dve arahanto sammàsambuddhà apubbaü acarimaü uppajjeyyuü.
Netaü ñhànaü vijjati. Aho vata màrisà so bhagavà appàbàdho appàtaïko
ciraü dãghamaddhànaü tiññheyya. Tadassa bahujanahitàya bahujanasukhàya
lokànukampàya atthàya hitàya sukhàya devamanussànanti.
Atha kho bhante yenatthena devà tàvatiüsà sudhammàyaü sabhàyaü
sannisinnà honti sannipatità, taü atthaü cintayitvà taü atthaü
mantayitvà vuttavacanà nàmidaü cattàro mahàràjàno tasmiü atthe honti.
Paccànusiññhavacanà nàmidaü cattàro mahàràjàno tasmiü atthe honti.
Sakesu sakesu àsanesu ñhità avipakkantà.
“Te vuttavàkyà ràjàno pañiggayhànusàsaniü
Vippasannamanà santà aññhaüsu sambhi àsane”ti.
7. Atha kho bhante uttaràya disàya uëàro àloko sa¤jàyi obhàso
pàturahosi atikkammeva devànaü devànubhàvaü atha kho bhante sakko
devànamindo deve tàvatiüse àmantesi:
Yathà kho màrisà nimittàni dissanti uëàro àloko sa¤jàyati obhàso
pàtubhavati brahmà pàtubhavissati brahmuno hetaü pubbanimittaü
pàtubhàvàya yadidaü àloko sa¤jàyati obhàso pàtubhavatã ti.
“Yathà nimittà dissanti brahmà pàtubhavissati,
Brahmuno hetaü nimittaü obhàso vipulo mahà”ti.
Sanaïkumàrakathà
8. [PTS Page 226] [\q 226/] atha kho bhante devà tàvatiüsà
yathàsakesu àsanesu nisãdiüsu “obhàsametaü ¤assàma, yaüvipàko bhavissati
sacchi katvà’va naü gamissàmà”ti. Cattàro’pi mahàràjàno yathàsakesu
àsanesu nisãdiüsu, “obhàsametaü ¤assàma, yaüvipàko bhavissati sacchi
katvà’va naü gamissàmà”ti. Idaü sutvà devà tàvatiüsà ekaggà samàpajjiüsu
obhàsametaü ¤assàma, yaüvipàko bhavissati sacchikatvà’va naü
gamissàmàti.
[BJT Page 344] [\x 344/]
Yadà bhante brahmà sanaükumàro devànaü tàvatisànaü pàtu bhavati
oëàrikaü attabhàvaü abhinimminitvà pàtubhavati. Yo kho pana bhante
brahmuno pakativaõõo anabhisambhavanãyo so devànaü tàvatiüsànaü
cakkhupathasmiü. Yadà bhante brahmà sanaükumàro devànaü tàvatiüsànaü
pàtubhavati so a¤¤e deve atirocati vaõõena ceva yasasà ca. Seyyathàpi
bhante sovaõõo viggaho mànusaü viggahaü atirocati, evameva kho bhante
yadà brahmà sanaükumàro devànaü tàvatiüsànaü pàtubhavati, so a¤¤e deve
atirocati vaõõena ceva yasasà ca. Yadà bhante brahmà sanaükumàro devànaü
tàvatiüsànaü pàtubhavati na tassaü parisàyaü koci devo abhivàdeti và
paccuññheti và àsanena và nimanteti. Sabbeva tuõhãbhåtà pa¤jalikà
pallaïkena nisãdanti ‘yassa’dàni devassa pallaïkaü icchissati brahmà
sanaükumàro tassa devassa pallaïke nisãdassatã’ti.Yassa kho pana bhante
devassa brahmà sanaükumàro pallaïke nisãdati uëàraü so labhati devo
vedapañilàbhaü. Uëàraü so labhati devo somanassapañilàbhaü. [PTS Page
227] [\q 227/] seyyathàpi bhante ràjà khattiyo muddhàvasitto
adhunàbhisitto rajjena, uëàraü so labhati vedapañilàbhaü uëàraü so
labhati somanassapañilàbhaü, evameva kho bhante yassa devassa brahmà
sanaükumàro pallaïke nisãdati uëàraü so labhati devo vedapañilàbhaü.
Uëàraü so labhati devo somanassa pañilàbhaü.
9. Atha bhante brahmà sanaükumàro devànaü tàvatiüsànaü sampasàdaü viditvà antarahito imàhi gàthàhi anumodi:
“Modanti vata bho devà tàvatiüsà sahindakà,
Tathàgataü namassantà dhammassa ca sudhammataü.
Nave deve ca passantà vaõõavante yasassine,
Sugatasmiü brahmacariyaü caritvàna idhàgate.
Te a¤¤e atirocanti vaõõena yasasàyunà,
Sàvakà bhåripa¤¤assa visesåpagatà idha.
Idaü disvàna nandanti tàvatiüsà sahindakà,
Tathàgataü namassantà dhammassa ca sudhammatanti.
[BJT Page 346] [\x 346/]
10. Imamatthaü bhante brahmà sanaükumàro abhàsittha. Imamatthaü
bhante brahmuno sanaükumàrassa bhàsato aññhaïgasamannàgato saro hoti
vissaññho ca vi¤¤oyyo ca ma¤ju ca savanãyo ca bindu ca avisàrã ca
gambhãro ca ninnàdã ca. Yathàparisaü kho pana bhante brahmà sanaükumàro
sarena vi¤¤àpeti, na cassa bahiddhà parisàya ghoso niccharati. Yassa kho
pana bhante evaü aññhaïgasamannàgato saro hoti so vuccati
brahmassaroti.
11. Atha kho bhante devà tàvatiüsà brahmànaü sanaükumàraü etadavocuü:
“sàdhu mahàbrahme etadeva mayaü saïkhàya modàma. [PTS Page 228] [\q
228/] atthi ca sakkena devànamindena tassa bhagavato aññha yathàbhuccà
vaõõà bhàsità, te ca mayaü saïkhàya modàmà”ti. Atha kho bhante brahmà
sanaükumàro sakkaü devànamindaü etadavoca: “sàdhu devànaminda mayampi
tassa bhagavato aññha yathàbhucce vaõõesuõeyyàmà”ti.
‘Evaü mahàbrahme’ti kho bhante sakko devànamindo brahmuno sanaükumàrassa bhagavato aññha yathàbhucce vaõõe payirudàhàsi.
Taü kimma¤¤ati bhavaü mahàbrahmà yàva¤ca so bhagavà bahujanahitàya
pañipanno bahujanasukhàya lokànukampàya atthàya hitàya sukhàya
devamanussànaü, evaü bahujanahitàya pañipannaü bahujanasukhàya
lokànukampàya atthàya hitàya sukhàya devamanussànaü, iminàpaïgena
samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma, na panetarahi
a¤¤atra tena bhagavatà.
Svakkhàto kho pana tena bhagavatà dhammo sandiññhiko akàliko
ehipassiko opanayiko paccattaü veditabbo vi¤¤åhi evaü opanayikassa
dhammassa desetàraü iminà païgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse
samanupassàma na panetarahi a¤¤atra tena bhagavatà.
[BJT Page 348] [\x 348/]
Idaü kusalanti kho pana tena bhagavatà suppa¤¤attaü. Idaü akusalanti
suppa¤¤attaü. Idaü sàvajjaü idaü anavajjaü idaü sevitabbaü idaü na
sevitabbaü idaü hãnaü idaü paõãtaü idaü kaõhasukkasappañibhàganti
suppa¤¤attaü. Evaü
kusalàkusalasàvajjànavajjasevitabbàsevitabbahãnappaõãtakaõhasukkasappañi
- bhàgànaü dhammànaü pa¤¤àpetàraü iminàpaïgena samannàgataü satthàraü
neva [PTS Page 229] [\q 229/] atãtaüse samanupassàma na panetarahi
a¤¤atra tena bhagavatà.
Suppa¤¤attà kho pana tena bhagavatà sàvakànaü nibbànagàminã pañipadà.
Saüsandati nibbàna¤ca pañipadà ca seyyathàpi nàma gaïgodakaü
yamunodakena saüsandati sameti evameva suppa¤¤attà tena bhagavatà
sàvakànaü nibbànagàminãpañipadà saüsandati nibbàna¤ca pañipadà ca. Evaü
nibbànagàminiyà pañipadàya pa¤¤àpetàraü iminà païgena samannàgataü
satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na panetarahi, a¤¤atra tena
bhagavatà.
Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato làbho abhinipphanno sãloko
yàva khattiyà sampiyàyamànaråpà viharanti. Vigatamado kho pana ma¤¤e so
bhagavà àhàraü àhàreti evaü vigatamadaü àhàraü àhàrayamànaü iminà
païgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na panetarahi
a¤¤atra tena bhagavatà.
Laddhasahàyo kho pana so bhagavà sekhàna¤ceva pañipannànaü
khãõàsavàna¤ca vusitavataü. So bhagavà apanujja ekàràmataü anuyuttopi
viharati. Evaü ekàràmataü anuyuttaü iminàpaïgena samannàgataü satthàraü
neva atãtaüse samanupassàma na panetarahi a¤¤atra tena bhagavatà,
Yathàvàdã kho pana so bhagavà tathàkàrã, yathàkàrã tathàvàdã, iti
yathàvàdã tathàkàrã yathàkàrã tathàvàdã. Evaü dhammànudhammapañipannaü
iminàpaïgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàma na
panetarahi, a¤¤atra tena bhagavatà.
Tiõõavicikiccho kho pana so bhagavà vigatakathaükatho
pariyositasaükappo ajjhàsayaü àdi brahmacariyaü [PTS Page 230] [\q 230/]
evaü tiõõavicikicchaü vigatakathaükathaü pariyositasaükappaü ajjhàsayaü
àdibrahmacariyaü iminà païghena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse
samanupassàma na panetarahi, a¤¤atra tena bhagavatà ti.
[BJT Page 350] [\x 350/]
10. Ime kho bhante sakko devànamindo brahmuno sanaükumàrassa
bhagavato aññha yathàbhucce vaõõe payirudàhàsi. Tena sudaü bhante brahmà
sanaükumàro attamano hoti pamudito pãtisomanassajàto bhagavato aññha
yathàbhucce vaõõe sutvà. Atha bhante brahmà sanaükumàro oëàrikaü
attabhàvaü abhinimminitvà kumàravaõõã hutvà pa¤casikho devànaü
tàvatiüsànaü pàturahosi. So vehàsaü abbhuggantvà àkàse antaëikkhe
pallaïkena nisãdi. Seyyathàpi bhante balavà puriso supaccatthate và
pallaïke same và bhåmibhàge pallaïkena nisãdeyya, evameva kho bhante
brahmà sanaükumàro vehàsaü abbhuggantvà àkàse antaëikkhe pallaïkena
nisãditvà deve tàvatiüse àmantesi:
Govindabràhmaõavatthu
11. Taü kimma¤¤anti bhonto devà tàvatiüsà. Yàva dãgharattaü
mahàpa¤¤o’va so bhagavà ahosi. Bhåtapubbaü bho ràjà disampati nàma
ahosi, disampatissa ra¤¤o govindo nàma bràhmaõo purohito ahosi.
Disampatissa ra¤¤o reõu nàma kumàro putto ahosi. Govindassa bràhmaõassa
jotipàlo nàma màõavo putto ahosi. Iti reõu ca ràjaputto jotipàlo ca
màõavo a¤¤e ca chakhattiyà iccete aññha sahàyà ahesuü.
[PTS Page 231] [\q 231/] atha kho bho ahorattànaü accayena govindo
bràhmaõo kàlamakàsi. Govinde buhmaõe kàlakate ràjà disampati paridevesã
“yasmiü vata bho mayaü samaye govinde bràhmaõe sabbakiccàni sammà
vossajjitvà pa¤cahi kàmaguõehi samappità samaïgãbhåtà parivàrema tasmiü
no samaye govindo bràhmaõo kàlakato”ti. Evaü vutte bho reõu ràjaputto
ràjànaü disampatiü etadavoca: “mà kho tvaü deva govinde bràhmaõe
kàlakate atibàëhaü paridevesi. Atthi deva govindassa bràhmaõassa
jotipàlo nàma màõavo putto paõóitataro ceva pitarà alamatthadasataro
ceva pitarà. Ye’pi’ssa pità atthe anusàsi. Te’pi jotipàlasseva màõavassa
anusàsaniyà”ti. ‘Evaü kumàrà’ti. ‘Evaü devà’ti.
[BJT Page 352] [\x 352/]
12. Atha kho bho ràjà disampati a¤¤ataraü purisaü àmantesi, ‘ehi tvaü
ambho purisa, yena jotipàlo nàma màõavo tenupasaïkami. Upasaïkamitvà
jotipàlaü màõavaü evaü vadehi: bhavamatthu bhavantaü jotipàlaü màõavaü,
ràjà disampati bhavantaü jotipàlaü màõavaü àmantayati, ràjà disampati
bhoto jotipàlassa màõavassa dassanakàmo’ti. ‘Evaü devà’ti kho bho so
puriso disampatissa ra¤¤o pañissutvà yena jotipàlo màõavo tenupasaïkami.
Upasaïkamitvà jotipàlaü màõavaü etadavoca: “bhavamatthu bhavantaü
jotipàlaü màõavaü, ràjà disampati bhavantaü jotipàlaü màõavaü
àmantayati, [PTS Page 232] [\q 232/] ràjà disampati bhoto jotipàlassa
màõavassa dassanakàmo”ti. ‘Evaü bho’ti kho so jotipàlo màõavo tassa
purisassa pañissutvà yena ràjà disampati tenupasaïkami, upasaïkamitvà
disampatinà ra¤¤à saddhiü sammodi, sammodanãyaü kathaü sàrànãyaü
vãtisàretvà ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinnaü kho bho jotipàlaü
mànavaü ràjà disampati etadavoca: “anusàsatu no bhavaü jotipàlo, mà no
bhavaü jotipàlo anusàsaniyà paccabyàhàsi, pettike taü ñhàne ñhapessàmi,
govindiye abhisi¤cissàmã”ti. ‘Evaü bho’ti kho so jotipàlo màõavo
disampatissa ra¤¤o paccassosi.
13. Atha kho bho ràjà disampati jotipàlaü màõavaü govindiye
abhisi¤ci. Pettike ñhàne ñhapesi. Abhisitto jotipàlo màõavo govindiye,
pettike ñhàne ñhapito, ye’ pi’ssa pità atthe anusàsi te pi atthe
anusàsati, ye’pi’ssa pità atthe nànusàsi te’pi atthe anusàsati,
ye’pi’ssa pità kammante abhisambhosi, te’pi kammante abhisambhoti,
ye’pi’ssa pità kammante nàbhisambhosi te’pi kammante abhisambhoti.
Tamenaü manussà evamàhaühu: “govindo vata bho bràhmaõo, mahàgovindo vata
bho buhmaõo”ti. Iminà kho evaü bho pariyàyena jotipàlassa màõavassa
govindo mahàgovindo’tveva sama¤¤à udapàdi.
[BJT Page 354] [\x 354/]
Ràjasaüvibhàgo
14. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena te cha khattiyà
tenupasaïkami. Upasaïkamitvà te cha khattiye etadavoca: disampati kho
bho ràjà jiõõo vuddho mahallako addhagato [PTS Page 233] [\q 233/] vayo
anuppatto. Ko nu kho pana bho jànàti jãvitaü, ñhànaü kho panetaü vijjati
yaü disampatimhi ra¤¤o kàlakate ràjakattàro reõuü ràjaputtaü rajje
abhisi¤ceyyuü, àyantu bhonto yena reõu ràjaputto tenupasaïkamatha.
Upasaïkamitvà reõuü ràjaputtaü evaü vadetha: “mayaü kho bhoto reõussa
sahàyà piyà manàpà appañikkålà, yaüsukho bhavaü taüsukhà mayaü.
Yaüdukkho bhavaü taüdukkhà mayaü. Disampati kho bho ràjà jiõõo vuddho
mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jànàti jãvitaü,
ñhànaü kho panetaü vijjati yaü disampatimhi ra¤¤o kàlakate ràja kattàro
bhavantaü reõuü rajje abhisi¤ceyyuü. Sace bhavaü reõu rajjaü labhetha,
saüvibhajetha no rajjenà”ti. ‘Evaü bho’ti kho bho te cha khattiyà
mahàgovindassa bràhmaõassa pañissutvà yena reõu ràjaputto
tenupasaïkamiüsu. Upasaïkamitvà reõuü ràjaputtaü etadavocuü: “mayaü kho
bhoto reõussa sahàyà piyà manàpà appañikkålà. Yaüsukho bhavaü taüsukhà
mayaü, yaüdukkho bhavaü taüdukkhà mayaü. Disampati kho bho ràjà jiõõo
vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jànàti
jãvitaü, ñhànaü kho panetaü vijjati yaü disampatimhi ra¤¤o kàlakate
ràjakattàro bhavantaü reõuü rajje abhisi¤ceyyuü. Sace bhavaü reõu rajjaü
labhetha, saüvibhajetha no rajjenà”ti “ko nu kho bho a¤¤e mama vijite
sukhamedhetha1 a¤¤atra bhavantehi. Sacàhaü bho rajjaü labhissàmi
saüvibhajissàmi vo rajjenà”ti.
15. [PTS Page 234] [\q 234/] atha kho bho ahorattànaü accayena ràjà
disampati kàlamakàsi. Disampatimhi ra¤¤o kàlakate ràjakattàro reõuü
ràjaputtaü rajje abhisi¤ciüsu. Abhisitto reõu rajjena pa¤cahi kàmaguõehi
samappito samaïgibhåto paricàreti. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo
yena te cha khattiyà tenupasaïkami, upasaïkamitvà te cha khattiye
etadavoca: disampati kho bho ràjà kàlakato abhisitto reõu rajjena,
pa¤cahi kàmaguõehi samappito samaïgibhåto paricàreti. Ko nu kho pana bho
jànàti. Madanãyà kàmà. âyantu bhonto yena reõu ràjà tenupasaïkamatha,
upasaïkamitvà reõuü ràjànaü evaü vadetha: disampati kho bho ràjà
kàlakato. Abhisitto bhavaü reõu rajjena. Sarati bhavaü taü vacananti.
—————-
1. Sukho bhavetha - machasaü
Sukhaü bhaveyyàtha - syà
Sukhamedheyyàtha - [PTS]
Sukhà bhaveyyàtha - kaü.
[BJT Page 356] [\x 356/]
‘Evaü bho’ti kho bho te cha khattiyà mahàgovindassa bràhmaõassa
pañissutvà yena reõu ràjà tenupasaïkamiüsu, upasaïkamitvà reõuü ràjànaü
etadavocuü: disampati kho bho ràjà kàlakato, abhisitto bhavaü reõu
rajjena. Sarati bhavaü taü vacananti. ‘ ‘Saràmahaü bho taü vacanaü ko nu
kho bho pahoti imaü mahàpathaviü uttarena àyàtaü dakkhiõena
sakañamukhaü sattadhà samaü suvibhattaü vibhajitunti. ” ‘Ko nu kho bho
a¤¤o pahoti a¤¤atra mahàgovindena bràhmaõenà’ti.
16. Atha kho bho reõu ràjà a¤¤ataraü purisaü àmantesi: ehi tvaü ambho
purisa, yena mahàgovindo bràhmaõo tenupasaïkama, upasaïkamitvà
mahàgovindaü bràhmaõaü evaü vadehi: ‘ràjà taü bhante reõu àmantetã’ti.
[PTS Page 235 [\q 235/] ‘]evaü devà’ti kho bho so puriso reõussa ra¤¤o
pañissutvà yena mahàgovindo bràhmaõo tenupasaïkami. Upasaïkamitvà
mahàgovindaü bràhmaõaü etadavoca: ‘ràjà taü bhante reõu àmanteti’ti.
‘Evaü bhoti kho so mahàgovindo bràhmaõo tassa purisassa pañissutvà yena
reõu ràjà tenupasaïkami, upasaïkamitvà reõunà ra¤¤à saddhiü sammodi,
sammodanãyaü kathà sàrànãyaü vãtisàretvà ekamantaü nisãdi, ekamantaü
nisinnaü kho bho mahàgovindaü bràhmaõaü reõu ràjà etadavoca: etu bhavaü
govindo, imaü mahàpathaviü uttarena àyataü dakkhiõena sakañamukhaü
sattadhà samaü suvibhattaü vibhajatå’ti. ‘Evaü bho’ti kho so mahàgovindo
bràhmaõo reõussa ra¤¤o pañissutvà imaü mahàpathaviü uttarena àyataü
dakkhiõena sakañamukhaü sattadhà samaü suvibhattaü vibhaji. Sabbàni
sakañamukhàni paññhapesi tatra sudaü majjhe reõussa ra¤¤o janapado hoti.
“Dantapuraü kaliïgànaü1 assakàna¤ca potanaü
Màhissatã avantãnaü sovãràna¤ca rorukaü
Mãthilà ca videhànaü campà aïgesu màpità,
Bàràõasã ca kàsãnaü ete govindamàpità”ti.
17. [PTS Page 236] [\q 236/] atha kho bho te cha khattiyà yathàsakena
làbhena attamanà ahesuü paripuõõasaïkappà “yaü vata no ahosi icchitaü
yaü àkaïkhitaü yaü adhippetaü yaü adhipatthitaü. Taü no laddhanti. “
“Sattabhå brahmadatto ca vessabhå bharato sahà
Reõu dve ca dhataraññhà2 tadàsuü sattabhàratà”ti.
Pañhamabhàõavàraü niññhitaü.
—————-
1. Kàëiïgànaü syà kaü - [PTS] 2. Reõudve dhataraññhà ca machasaü.
[BJT Page 358] [\x 358/]
Kittisaddabbhuggamanaü
18. Atha kho bho te cha khattiyà yena mahàgovindo bràhmaõo
tenupasaïkamiüsu upasaïkamitvà mahàgovindaü bràmhaõaü etadavocuü: “yathà
kho bhavaü govindo reõussa ra¤¤o sahàyo piyo manàpo appañikkålo,
evameva kho bhavaü govindo amhàkampi sahàyo piyo manàpo appañikkålo.
Anusàsatu no bhavaü govindo, mà no bhavaü govindo anusàsaniyà
paccabyàkàsã’ti. “Evaü bho”ti kho so mahàgovindo bràhmaõo tesaü channaü
khattiyànaü paccassosi. Atha kho bho mahàgovindo brahmaõo satta ca
ràjàno khattiye muddhàvasatte rajje anusàsi, satta ca bràhmaõamahàsàle,
satta ca nhàtakasatàni mante vàcesi.
19. [PTS Page 237] [\q 237/] atha kho bho mahà govindassa bràhmaõassa
aparena samayena evaü kalyàõo kittisaddo abbhugga¤chi” sakkhã
mahàgovindo bràhmaõo brahmànaü passati, sakkhã mahàgovindo bràhmaõo
bràhmunà sàkaccheti sallapati mantetã’ti. Atha kho bho mahàgovindassa
bràhmaõassa etadahosi: mayhaü kho evaü kalyàõo kittisaddo abbhuggato. 1
Sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmànaü passati sakkhã mahàgovindo
bràhmaõo brahmunà sàkaccheti sallapati mantetã’ti. Na kho panàhaü
brahmànaü passàmi na brahmunà sàkacchemi, na brahmunà sallapàmi na
brahmunà mantemi, sutaü kho pana metaü bràhmaõànaü vuddhànaü
mahallakànaü àcariyapàcariyànaü bhàsamànànaü: “yo vassike cattàro màse
pañisallãyati karuõaü jhànaü jhàyati, so brahmànaü passati brahmunà
sàkaccheti brahmunà sallapati brahmunà mantetã”ti yannånàhaü vassike
cattàro màse pañisallãyeyyaü karuõaü jhànaü jhàpeyyanti. “
29. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena reõu ràjà tenupasaïkami,
upasaïkamitvà reõuü ràjànaü etadavoca mayhaü kho bho evaü kalyàõo
kittisaddo abbhuggato, sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmànaü passati,
sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmunà sàkaccheti sallapati mantetãti. Na
kho panàhaü bho bràhmanaü passàmi, na brahmunà sàkacchemi na brahmunà
sallapàmi na brahmunà mantemi,
—————-
1. Abbhuggacchi - machasaü.
[BJT Page 360] [\x 360/]
Sutaü kho pana metaü bràhmaõànaü vuddhànaü mahallakànaü
àcariyapàcariyànaü bhàsamànànaü: yo vassike cattàro màse pañisallãyati
karuõaü jhànaü jhàyati, so brahmànaü passati buhmunà sàkaccheti brahmunà
sallapati brahmunà mantetãti. Icchàmahaü bho vassike cattàro màse
pañisallãyituü, karuõaü jhànaü jhàyituü, nàmbhi kenaci upasaïkamitabbo
a¤¤atra ekena bhattàbhihàrenà”ti. “Yassa’dàni bhavaü govindo kàlaü
ma¤¤atã”ti,
21. [PTS Page 238] [\q 238/] atha kho so mahàgovindo bràhmaõo yena te
cha khattiyà tenupasaïkami. Upasaïkamitvà te cha khattiye etadavoca:
mayhaü kho bho evaü kalyàõo kittisaddo abbhuggato sakkhã mahàgovindo
bràhmaõo brahmànaü passati sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmunà
sàkaccheti sallapati mantetã ti, na kho panàhaü bho brahmànaü passàmi na
brahmunà sàkacchemi na brahmunà sallapàmi na brahmunà mantemi. Sutaü
kho pana metaü bràhmaõànaü vuddhànaü mahallakànaü àcariyapàcariyànaü
bhàsamànànaü: yo vassike cattàro màse pañisallãyati karuõaü jhànaü
jhàyati, so brahmànaü passati brahmunà sàkaccheti brahmunà sallapati
brahmunà mantetã’ti. Icchàmahaü bho vassike cattàro màse pañisallãyituü,
karuõaü jhànaü jhàyituü nàmhi kenaci upasaïkamitabbo a¤¤atra ekena
bhattàbhihàrenà”ti. ‘Yassa’dàni bhavaü govindo kàlaü ma¤¤atã’ti.
22. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena satta ca bràhmaõamahà sàlà
sattaca nhàtakasatàni tenupasaïkami. Upasaïkamitvà satta ca
bràhmaõamahàsàle satta ca nhàtakasatàni etadavoca: ‘mayhaü kho bho evaü
kalyàõo kittisaddo abbhuggato. Sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmànaü
passati sakkhã mahàgovindo bràhmaõo brahmunà sàkaccheti sallapati
mantetã ti. Na kho panàhaü bho brahmànaü passàmi na brahmunà sàkacchemi
na brahmunà sallapàmi na brahmunà mantemi. Sutaü kho pana metaü
bràhmaõànaü vuddhànaü mahallakànaü àcariyapàcariyànaü bhàsamànànaü: yo
vassike cattàro màse pañisallãyati, karuõaü jhànaü jhàyati so brahmànaü
passati brahmunà sàkaccheti brahmunà sallapati brahmunà mantetãti.
Tenahi ‘bho yathà sute yathàpariyatte mante vitthàrena sajjhàyaü
karotha, a¤¤ama¤¤aü ca mante vàcetha, icchàmahaü bho vassike cattàro
màse pañisallãyituü, karuõaü jhànaü jhàyituü, nàmhi kenaci
upasaïkamitabbo a¤¤atra ekena bhattàbhihàrenà”ti. “Yassa’dàni bhavaü
govindo kàlaü ma¤¤atã”ti.
[BJT Page 362] [\x 362/]
23. [PTS Page 239] [\q 239/] atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena
cattàrisà bhariyà sàdisiyo tenupasaïkami, upasaïkamitvà cattàrisà
bhariyà sàdisiyo etadavoca: “mayhaü kho hoti evaü kalyàõo kittisaddo
abbhuggato; sakkhi mahà govindo bràhmaõo brahmànaü passati, sakkhã
mahàgovindo bràhmaõo brahmunà sàkaccheti sallapati mantetã ti. Na kho
panàhaü bhotã brahmànaü passàmi na brahmunà sàkacchemi na brahmunà
sallapàmi na brahmunà mantemi. Sutaü kho pana metaü bràhmaõànaü
vuddhànaü mahallakànaü àcariyapàcariyànaü bhàsamànànaü: yo vassike
cattàro màse pañisallãyati, karuõaü jhànaü jhàyatã, so brahmànaü passati
brahmunà sàkaccheti brahmunà sallapati brahmunà mantetã ti. Icchàmahaü
bhoti vassike cattàro màse pañisallãyituü, karuõaü jhànaü jhàyituü.
Nàmhi kenaci upasaïkamitabbo a¤¤atra ekena bhattàbhihàrenà”ti.
“Yassa’dàni bhavaü govindo kàlaü ma¤¤atã”ti.
24. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo puratthimena nagarassa navaü
santhàgàraü kàràpetvà vassike cattàro màse pañisallãyi, karuõaü jhànaü
jhàyi. Nàssu’dha koci upasaïkamati1 a¤¤atra ekena bhattàbhihàrena. Atha
kho bho mahàgovindasasa bràhmaõassa catunnaü màsànaü accayena ahu deva
ukkaõñhanà ahu paritassanà sutaü kho pana metaü bràhmaõànaü vuddhànaü
mahallakànaü àcariyapàcariyànaü bhàsamànànaü: yo vassike cattàro màse
pañisallãyati karuõaü jhànaü jhàyati, so brahmànaü passati brahmunà
sàkaccheti brahmunà sallapati brahmunà mantetãti. Na kho panàhaü
brahmànaü passàmi, na brahmunà sàkacchemi, na brahmunà sallapàmi, na
brahmunà mantemã ti.
Brahmunà sàkacchà
25. Atha kho bho brahmunà sanaükumàro mahàgovindassa bràhmaõassa
cetasà cetoparivitakkama¤¤àya, [PTS Page 240] [\q 240/] seyyathàpi nàma
balavà puriso sami¤jitaü và bàhaü pasàreyya pasàritaü và bàhaü
sami¤jeyya. Evameva brahmaloke antarahito mahàgovindassa bràhmaõassa
sammukhe pàturahosi. Atha kho bho mahàgovindassa bràhmaõassa ahudeva
bhayaü, ahu chambhitattaü, ahu lomahaüso, yathà taü adiññhapubbaü råpaü
disvà. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo bhãto saüviggo lomahaññhajàto
brahmànaü sanaükumàraü gàthàya ajjhabhàsi:
—————-
1. Upasaïkami - [PTS]
[BJT Page 364] [\x 364/]
“Vaõõavà yasavà sirimà ko nu tvamasi màrisa,
Ajànantà taü pucchàma kathaü jànemu taü mayanti. “
“Maü ve kumàraü jànanti brahmaloke sanantanaü
Sabbe jànanti maü devà evaü govinda jànahã. “
“âsanaü udakaü pajjaü madhupàka¤ca1 brahmuno,
Agghe bhavantaü pucchàma agghaü kurutu no bhavaü”[a]
“Pañiggaõhàma te agghaü yaü tvaü govinda bhàsasi,
Diññhadhammahitatthàya samparàya sukhàya ca.
Katàvakàso pucchassu yaü ki¤cimbhipatthitanti. “
26. Atha kho bho mahàgovindassa bràhmaõassa etadahosi: “katàvakàso
kho’mhi brahmunà sanaïkumàrena. Kinnu kho ahaü brahmànaü sanaïkumàraü
puccheyya, diñañhadhammikaü và atthaü samparàyikaü và”ti. [PTS Page 241]
[\q 241/] atha kho bho mahàgovindassa bràhmaõassa etadahosi: “kusalo
kho ahaü diññhadhammikànaü atthànaü, a¤¤epi maü diññhadhammikaü atthaü
pucchanti, yannånàhaü brahmànaü sanaïkumàraü samparàyika¤¤eva atthaü
puccheyyanti. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo brahmànaü sanaïkumàraü
gàthàya ajjhabhàsi:
Pucchàmi brahmànaü sanaïkumàraü
Kaïkhã akaïkhiü paravediyesu,
Katthaññhito kimhi ca sikkhamàno
Pappoti macco amataü brahmalokanti. [C]
Hitvà mamattaü manujesu brahme
Ekodibhåto karuõàdhimutto, 2
Niràmagandho virato methunasmà
Ettha ñhito ettha ca sikkhamàno
Pappoti macco amataü brahmalokanti. “[D]
—————-
1. Madhupàka¤ca - machasaü. 2. Karuõedhimutto - machasaü.
[A.] âsanamudakaü pàdyàü madhukalpaü ca pàyasam pratihçhõehi
(patigçhõehi) brahma agramabhiharà mite àsanamudakà pàdyàü madhukalpaü
ca pàyagham (pàyasaü) pratigçhõami hovinda (govinda) agramabhiharàhi me -
mahàvastu. Udakaü pañigaõhàtu no bhavaü agghaü bhavantaü pucchàmi
agghaü kurutu no bhavaü - jàtaka 509 dçùñe dharme hitàrthaü và
samparàyasukhàya và katàvakà÷o pàccheyaü yaü me manasi pràrthitam
(mahàvastu)
[C.] Pçcchàmi brahmaõaü sanatkumàraü kàükùã akàükùã paricàriyeùu
kathaükaro kintikaro kimàcaraü pràpnoti manujo mataü brahmalokam -
mahàvastu
[D.] Hitvà mamatvaü manujeùu brahme ekotibhåto karuõo viviktaþ
niràmagandho virato maithunàto pràpnoti manujo mçtaü brahmalokam
(mahàvastu)
[BJT Page 366] [\x 366/]
27. ‘Hitvà mamattatti’ ahaü bhoto àjànàmi, idhekacco appaü và
bhogakkhandhaü pahàya mahantaü và bhogakkhandhaü pahàya appaü và
¤àtiparivaññaü pahàya mahantaü và ¤àtiparivaññaü pahàya kesamassuü
ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anagàriyaü pabbajati. Iti
hitvà mamattaü nàhaü bhoto àjànàmi. [PTS Page 242 [\q 242/]
‘]ekodibhåto’ti ahaü bhoto àjànàmi. Idhekacco vivittaü senàsanaü bhajati
ara¤¤aü rukkhamålaü pabbataü kandaraü giriguhaü susànaü vanapatthaü
abbhokàsaü palàlapu¤jaü. Iti ‘ekodibhåto’ti ahaü bhoto ajànàmi.
‘Karuõàdhimutto’ti ahaü bhoto àjànàmi. Idhekacco karuõàsahagatena cetasà
ekaü disaü pharitvà viharati, tathà dutiyaü, tathà tathiyaü, tathà
catutthaü, iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü
lokaü karuõàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena
abyàpajjena pharitvà viharati. Iti karuõàdhimuttoti. Ahaü bhoto àjànàmi.
âmagandhe ca kho ahaü bhoto bhàsamànassa na ajànàmi.
“Ke àmagandhà manujesu brahme
Ete avidvà idha bråhi dhãra,
Kenàvutà vàti pajà kurårà1
Apàyikà nivutabrahmalokà”ti. [E]
[PTS Page 243] [\q 243/] kodho mosavajjaü nikati ca dobbho2
Kadariyatà atimàno usuyyà,
Icchà vivicchà paraheñhanà ca
Lobho ca doso ca mado ca moho.
Etesu yuttà aniràmagandhà
Apàyikà nivutabrahmalokàti. [F]
28. ‘Yathà kho ahaü bhoto àmagandhe bhàsamànassa àjànàmi te na
sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho agàrasmà
anagàriyanti. ‘ ‘Yassa’dàni bhavaü govindo kàlaü ma¤¤atã’ti.
—————-
1. Kuråtu - machasaü, kuråru - syà kururaññharu - [PTS]. 2. Dubbho - machasaü, dobbho - [PTS] 3. Kaneta - machasaü.
[E.] Ke àmagandhà manujesu brahma etaü na vinda tad vãra bråhi yenàvçtà vàrivahà kukålà apàyikà nirvçtà brahmalokam - mahàvastu.
[F.] Krodho mçùavàda kathaükathà va. . . . . Atimàno. . . . . ärùyà hiüsà paravàdaroùaõa. . . Mahàvastu.
[BJT Page 368] [\x 68/]
Reõuràjà mantanà
Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena reõu ràjà tenupasaïkami.
Upasaïkamitvà reõuü ràjànaü etadavoca: a¤¤aü’dàni bhavaü purohitaü
pariyesatu yo bhoto rajjaü anusàsissati. Icchàmahaü bho agàrasmà
anagàriyaü pabbajituü yathà kho pana me sutaü brahmuno àmagandhe
bhàsamànassa te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho
agàrasmà anagàriyanti. “
“âmantayàmi ràjànaü reõuü bhåmipatiü ahaü,
Tvaü pajànassu rajjena nàhaü porohicce rame”[g]
“Sace te ånaü kàmehi ahaü paripårayàmi te,
Yo taü hiüsati vàremi bhåmi senàpati ahaü. “
Tuvaü pità ahaü putto mà no govinda pàjahi”[h]
“Na matthi ånaü kàmehi bhiüsità me na vijjati.
Amanussavaco sutvà tasmà’haü na gahe rame,
[PTS Page 244] [\q 244/] amanusso kathaüvaõõo kaü te atthaü abhàsatha. [J]
Yaü ca sutvà jahàsi no gehe amhe ca kevale”[j]
“Upavutthassa me pubbe yaññhukàmassa me ghato.
Aggi pajjalito àsi kusapattaparitthato[k]
Tato me brahmà pàturahu brahmàlokà sanantano.
So me pa¤haü viyàkàsi taü sutvà na gahe rame”[l]
“Saddahàmi ahaü bhoto yaü tvaü govinda bhàsasi.
Amanussavaco sutvà kathaü vattetha a¤¤athà[m]
Te taü anuvattissàma satthà govinda no bhavaü.
Maõi yathà veëuriyo akàco vimalo subho,
Evaü suddhà carissàma govindasasànusàsane”ti.
—————-
[G.] âmantremi mahàràja reõu bhåmipate tava pravrajàmi prajahitvà ràjyaü paurohityaü ca me - mahàvastu.
[H.] Sa cedasti ånaü kàmehi vayaü te pårayàma taü ko và bhavantaü
heñheti. . . . . . Bhavàn pità vayaü putro mà govinda pravrajàhi -
mahàvastu.
[I.] Na asti ånaü kàmehi heñhayità na vidyati amanuùyavacanaü ÷rutvà. . . . - Mahàvastu.
[J.] Amanuùyo kathaüvarõo kiü và arthamabhàùata yasya vàcaü ÷rutvà jahàsi asmàkaü gçhaü ca kevalam - mahàvastu.
[K.] Sarvato ya yaùñukàmasya upavustatya me sataþ a÷ni prajavàlito àsi ku÷cãraparicchado mahàvastu.
[L.] Tane hammã pràdurabhåd brahma loke sanàtano yasyàhaü vacanaü ÷rutvà jahàmi yuùamàkaü gçhaü ca kevalam - mahàvastu.
[M.] ørad dadhàma vayaü bhavato yathà govindo bhàùati amanuùyavacanaü ÷rutvà kathaü vartema anyathà - mahàvastu.
[BJT Page 370] [\x 370/]
“Sace bhavaü govindo agàrasmà anagàriyaü pabbajissati, mayampi
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti.
Chakkhattiyàmantanà 28. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena te cha
khattiyà tenupasaïkami, upasaïkamitvà te cha khattiye etadavoca:
“a¤¤aü’ dàni bhavanto purohitaü pariyesantu, yo bhavantànaü rajje
anusàsissati. Icchàmahaü bho agàrasmà anagàriyaü pabbajituü yathà kho
pana me sutaü brahmuno àmagandhe bhàsamànassa, te na sunimmadayà agàraü
ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti. ” Atha kho bho
te cha khattiyà ekamantaü apakkamma [PTS Page 245] [\q 245/] evaü
samacintesuü. “Ime kho bràhmaõà nàma dhanaluddhà, yannåna mayaü
mahàgovindaü bràhmaõaü dhanena sikkheyyàmà”ti. Te mahàgovindaü bràhmaõaü
upasaïkamitvà evamàhaüsu, “saüvijjati kho bho imesu sattasu rajjesu
pahutaü sàpateyyaü, tato bhoto yàvatakena attho tàvatakaü àharãyatanti. “
“Alaü bho mamapidaü pahåtaü sàpateyyaü bhavantànaü yeva vàbhasà
tamahaü sabbaü pahàya agàrasmà anagàriyaü pabbajissàmi. Yathà kho pana
me sutaü brahmuno àmagandhe bhàsamànassa, te na sunimmadayà agàraü
ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti.
Atha kho bho te cha khattiyà ekamantaü apakkamma evaü samacintesuü:
ime kho bràhmaõà nàma itthiluddhà. Yannåna mayaü mahàgovindaü bràhmaõaü
itthihi sikkheyyàmà ti. Te mahàgovindaü bràhmaõaü upasaïkamitvà
evamàhaüsu: saüvijjanti kho bho imesu sattasu rajjesu pahutà itthiyo.
Tato bhoto yàvatikàhi attho, tàvatikà ànãyyantanti.
“Alaü bho, mamapi tà cattàrisà bhariyà tàdisiyo tà’pàhaü sabbà pahàya
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàmi. Yathà kho pana me sutaü brahmuno
àmagandhe bhàsamànassa, te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà.
Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti. “
[BJT Page 372] [\x 372/]
29. [PTS Page 246] [\q 246/] sace bhavaü govindo agàrasmà anagàriyaü
pabbajissati, mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati
sà no gati bhavissatãti.
“Sace jahatha kàmàni yattha satto puthujjano,
ârabhavho daëhà bhotha khantãbalasamàhità
Esa maggo uju maggo esa maggo anuttaro,
Saddhammo sabbhã rakkhito brahmalokåpapattiyà”ti:
30. “Tena hi bhavaü govindo satta vassàni àgametu, sattannaü vassànaü
accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà
no gati bhavissatã”ti.
“Aticiraü kho bho satta vassàni. Nàhaü sakkomi bhavante sattavassàni
àgametuü ko nu kho pana bho jànàti jãvitànaü gamanãyo samparàyo mantàyaü
boddhabbaü, kattabbaü kusalaü caritabbaü brahmacariyaü, natthi jàtassa
amaraõaü. Yathà kho pana me sutaü brahmuno àmagandho bhàsamànassa te na
sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho agàrasmà
anagàriyanti. ” “Tena hi bhavaü govindo chabbassàni àgametu,
chabbassannaü vassànaü accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü
pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti. Tena hi bhavaü
govindo pa¤ca vassàni àgametu, pa¤cannaü vassànaü accayena mayampi
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti. Tena hi bhavaü govindo cattàri vassàni àgametu, catunnaü
vassànaü accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te
gati sà no gati bhavissatã”ti. Tena hi bhavaü govindo tãõi vassàni
àgametu, tiõõaü vassànaü accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü
pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti. Tena hi bhavaü
govindo dve vassàni àgametu, dvinanaü vassànaü accayena mayampi agàrasmà
anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti. Tena
hi bhavaü govindo ekaü vassaü àgametu. Ekassa vassassa accayena mayampi
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti.
“Aticiraü kho bho ekaü vassaü, nàhaü sakkomi [PTS Page 247] [\q 247/]
bhavante ekaü vassaü àgametuü. Ko nu kho pana bho jànàti jãvitànàü
gamanãyo samparàyo mantàyaü boddhabbaü. Katabbaü kusalaü, caritabbaü
brahmacariyaü, natthi jàtassa amaraõaü. Yathà kho pana me sutaü brahmuno
àmagandhe bhàsamànassa, te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà.
Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti.
“Tena hi bhavaü govindho satta màsàni àgametu. Sattannaü mànàsaü
accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no
gati bhavissatã”ti.
—————-
[N.] Sacejjahatha kàmàni yatra raktàþ pçthagjanàþ sastaü bhaved dçóhãbhavatha kùantãbala samàhità - mahàvastu.
[O.] Eùa màrgo brahmapure eùa màrgaþ sanàtanaþ saddharmaviyibhiràkhyàto brahmalokopapattaye - mahàvastu.
[BJT Page 374] [\x 374/]
“Aticiraü kho bho satta màsàni. Nàhaü sakkomi bhavante satta màsàni
àgametuü. Ko nu kho pana bho jànàti jãvitànaü? Gamanãyo samparàyo,
mantàya boddhabbaü kattabbaü kusalaü caritabbaü buhmacariyaü natthi
jàtassa amaraõaü. Yathà kho pana me sutaü brahmuno àmagandhe
bhàsamànassa te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà pabbajissàmahaü bho
agàrasmà anagàriyanti. “
“Tena hi bhavaü govindo cha màsàni àgametu. Cha màsànaü accayena
mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti. “Tena hi bhavaü govindo pa¤ca màsàni àgametu. Pa¤cannaü
màsànaü accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te
gati sà no gati bhavissatã”ti. “Tena hi bhavaü govindo cattàri màsàni
àgametu. Catunnaü màsànaü accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü
pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti. “Tena hi bhavaü
govindo dve màsàni àgametu. Dvinnaü màsànaü accayena mayampi agàrasmà
anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti. “Tena
hi bhavaü govindo ekaü màsaü àgametu. Ekamàsassa accayena mayampi
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti. “Tena hi bhavaü govindo addhamàsaü àgametu. Addhamàsassa
accayena mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no
gati bhavissatã”ti.
Aticiraü kho bho so addhamàso. Nàhaü sakkomi bhavante addhamàsaü
àgametuü ko nu kho pana bho jànàti jãvitànaü. Gamanãyo samparàyo,
mantàya boddhabbaü kattabbaü kusalaü caritabbaü brahmacariyaü natthi
jàtassa amaraõaü. Yathà kho pana me sutaü brahmuno àmagandhe
bhàsamànassa te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho
agàrasmà anagàriyanti. “
[PTS Page 248] [\q 248/] tena hi bhavaü govindo sattàhaü àgametu,
yàva mayaü sake puttabhàtaro rajjena1 anusàsissàma. Sattàhassa accayena
mayampi agàrasmà anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati
bhavissatã”ti.
“Na ciraü kho bho sattàhaü, àgamessàmahaü bhavante sattàhanti”
Bràhmaõamahàsàlàdãnaü àmantanà
30. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena te satta ca
bràhmaõamahàsàlà satta ca nahàtakasatàni tenupasaïkami. Upasaïkamitvà
satta ca bràhmaõamahàsàle satta ca nahàtakasatàni etadavoca: a¤¤aü’dàni
bhavanto àcariyaü pariyesantu yo bhavantànaü mante vàcessati. Icchàmahaü
bho agàrasmà anagàriyaü pabbajituü yathà kho pana me sutaü brahmuno
àmagandhe bhàsamànassa te na sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà.
Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti. “
—————-
1. Rajje (syà)
[BJT Page 376] [\x 376/]
“Mà bhavaü govindo agàrasmà anagàriyaü pabbaji. Pabbajjà bho
appesakkhà ca appalàbhà ca brahma¤¤aü mahesakkha¤ca mahàlàbha¤càti. “Mà
bhavanto evaü avavuttha “pabbajjà appesakkhà ca appalàbhà ca, brahma¤¤aü
mahesakkha¤ca mahàlàbha¤cà”ti. Ko nu kho bho a¤¤atra mayà
mahesakkhataro và mahàlàbhataro và? Ahaü hi bho etarahi ràjà’va ra¤¤aü,
brahmà’va brahmànaü, devàtà’va gahapatikànaü. Tamahaü sabbaü pahàya
agàrasmà anagàriyaü pabbajissàmi. Yathà kho pana me sutaü brahmuno
àmagandhe bhàsamànassa, te na sunimmadayà [PTS Page 249] [\q 249/]
agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bho agàrasmà anagàriyanti. “Sace
bhavaü govindo agàrasmà anagàriyaü pabbajissati, mayampi agàrasmà
anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti.
Bhariyànaü àmantanà
31. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo yena cattàrisà ca bhariyà
sàdisiyo tenupasaïkami. Upasaïkamitvà cattàrisà bhariyà sàdisiyo
etadavoca: yà bhotãnaü icchati sakàni và ¤àtikulàni gacchatu, a¤¤aü và
bhattàraü pariyesatu. Icchàmahaü bhoti agàrasmà anagàriyaü pabbajituü.
Yathà kho pana me sutaü brahmuno àmagandhe bhàsamànassa, te na
sunimmadayà agàraü ajjhàvasatà. Pabbajissàmahaü bhotã agàrasmà
anagàriyanti. “
“Tva¤¤eva no ¤àti ¤àtikàmànaü, tvaü pana bhattà bhattukàkàmànaü. Sace
bhavaü govindo agàrasmà anagàriyaü pabbajissati, mayampi agàrasmà
anagàriyaü pabbajissàma. Atha yà te gati sà no gati bhavissatã”ti.
Mahàgovindapabbajjà
32. Atha kho bho mahàgovindo bràhmaõo tassa sattàhassa accayena
kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anagàriyaü
pabbaji. Pabbajitaü pana mahàgovindaü bràhmaõaü satta ca ràjàno khattiyà
muddhàvasittà, satta ca bràhmaõamahàsàlà satta ca nahàtakasatàni,
cattàrisà ca bhariyà sàdisiyo, anekàni ca khattiyasahassàni, anekàni ca
bràhmaõasahassàni, anekàni ca gahapatisahassàni, anekehi ca itthàgàrehi
itthikàyo kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà mahàgovindaü
bràhmaõaü agàrasmà anagàriyaü pabbajitaü anupabbajiüsu. Tàya sudaü bho
parisàya parivuto mahàgovindo bràhmaõo gàmanãgamaràjadhànãsu [PTS Page
250] [\q 250/] càrikaü carati. Yaü kho pana bho tena samayena
mahàgovindo bràhmaõo gàmaü và nigamaü và upasaïkamati tattha ràjà’va
hoti ra¤¤aü, brahmà’va bràhmaõànaü, devatà’va gahapatikànaü.
[BJT Page 378] [\x 378/]
Tena kho pana samayena manussà khipanti và upakkhalanti và, te
evamàhaüsu: ‘namatthu mahàgovindassa bràhmaõassa, namatthu
sattapurohitassà’ti.
33. Mahàgovindo bho bràhmaõo mettàsahagatena cetasà ekaü disaü
pharitvà vihàsi, tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthaü. Iti
uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü
mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena
abyàpajjena pharitvà vihàsi. Karuõàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà
vihàsi, tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthaü, iti uddhamadho
tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü muditàsahagatena cetasà
vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjena pharitvà vihàsi.
Upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà vihàsi, tathà dutiyaü,
tathà tatiyaü, tathà catutthaü, iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi
sabbattatàya sabbàvantaü lokaü upekkhàsahagatena cetasà vipulena
mahaggatena appamàõena averena abyàpajjena pharitvà vihàsi. Sàvakàna¤ca
brahmalokasahabyatàya maggaü desesi.
34. Ye kho pana bho tena samayena mahàgovindassa bràhmaõassa sàvakà
sabbena sabbaü sàsanaü àjàniüsu, te kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü
brahmalokaü upapajjiüsu. Ye na sabbena sabbaü sàsanaü àjàniüsu, te
kàyassa bhedà parammaraõà appekacce paranimmitavasavattãnaü devànaü
sahabyataü upapajjiüsu, appekacce nimmàõaratãnaü devànaü sahabyataü
upapajjiüsu. Appekacce tusitànaü devànaü sahabyataü upapajjiüsu.
Appekacce yàmànaü devànaü [PTS Page 251] [\q 251/] sahabyataü
upapajjiüsu, appekacce tàvatiüsànaü devànaü sahabyataü upapajjiüsu,
appekacce càtummahàràjikànaü devànaü sahabyataü upapajjiüsu. Ye
sabbanihãnaü kàyaü paripåresuü te gandhabbakàyaü paripåresuü.
Iti kho pana sabbesaü yeva tesaü kulaputtànaü amoghà pabbajjà ahosi ava¤jhà saphalà saudrayà”ti.
35. “Sarati taü bhagavà”ti.
[BJT Page 380] [\x 380/]
“Saràmahaü pa¤casikha, ahaü tena samayena mahàgovindo bràhmaõo ahosiü
ahaü tesaü sàvakànaü brahmalokasahabyatàya maggaü desesiü. Taü kho pana
me pa¤casikha, brahmacariyaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na
upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattati, yàvadeva
brahma lokupapattiyà.
Idaü kho pana me pa¤casikha, brahmacariyaü ekantanibbidàya viràgàya
nirodhàya upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, ti
katama¤ca taü pa¤casikha, brahmacariyaü ekanta nibbidàya viràgàya
nirodhàya upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati? Ayameva
ariyo aññhaïgiko maggo, seyyathãdaü? Sammàdiññhi sammà saïkappo
sammàvàcà sammàkammanto sammààjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.
Idaü kho taü pa¤casikha, brahmacariyaü ekantanibbidàya viràgàya
nirodhàya upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.
36. Ye kho pana me pa¤casikha sàvakà sabbena sabbaü sàsanaü àjànanti,
te àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññheva dhamme
sayaü [PTS Page 252] [\q 252/] abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharanti
ye na sabbena sabbaü sàsanaü àjànanti, te pa¤cannaü orambhàgiyànaü
saü¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtikà honti, tattha parinibbàyino
anàvattidhammà tasmà lokà. Ye na sabbena sabbaü sàsanaü àjànanti,
appekacce tiõõaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà tanuttà sakadàgàmino honti,
sakideva imaü lokaü ràgadosamohànaü àgantvà dukkhantassaü karissanti. Ye
na sabbena sabbaü sàsanaü àjànanti appekacce tiõõaü sa¤¤ojanànaü
parikkhayà sotàpannà honti avinipàtadhammà niyatà sambodhiparàyaõà. Iti
kho pa¤casikha, sabbesaü yeva imesaü kulaputtànaü amoghà pabbajjà
ava¤jhà saphalà saudrayà”ti.
Idamavo ca bhagavà, attamano pa¤casikho gandhabbaputto bhagavato
bhàsitaü abhinanditvà anumoditvà bhagavantaü abhivàdetvà padakkhiõaü
katvà tatthevantaradhàyã ti.
Mahàgovindasuttaüchaññhaü.
oS ksldh