೮. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
INTEGRATED DESIGN AND MANUFACTURE DEVELOPMENT OF SOLAR AIRCRAFT
POLITICO-SOCIAL TRANSFORMATION MOVEMENT
NEWS
A
VOLCANO
೮. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
ಅಚೇಲಕಸ್ಸಪವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
೩೮೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ…ಪೇ॰… ಉರುಞ್ಞಾಯಂ ವಿಹರತೀತಿ ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ। ಉರುಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ಉರುಞ್ಞಾತಿ ತಸ್ಸ ರಟ್ಠಸ್ಸಪಿ ನಗರಸ್ಸಪಿ ಏತದೇವ ನಾಮಂ, ಭಗವಾ ಉರುಞ್ಞಾನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ। ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲೇ ಮಿಗದಾಯೇತಿ
ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಂ ನಾಮ ಏಕೋ ರಮಣೀಯೋ ಭೂಮಿಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ। ಸೋ ಮಿಗಾನಂ
ಅಭಯತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಮಿಗದಾಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ಅಚೇಲೋತಿ ನಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಕಸ್ಸಪೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ತಪನಿಸ್ಸಿತಕಂ। ಲೂಖಾಜೀವಿನ್ತಿ ಅಚೇಲಕಮುತ್ತಾಚಾರಾದಿವಸೇನ ಲೂಖೋ ಆಜೀವೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಲೂಖಾಜೀವೀ, ತಂ ಲೂಖಾಜೀವಿಂ। ಉಪಕ್ಕೋಸತೀತಿ ಉಪಣ್ಡೇತಿ। ಉಪವದತೀತಿ ಹೀಳೇತಿ ವಮ್ಭೇತಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅನುಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೀತಿ ಭೋತಾ ಗೋತಮೇನ ವುತ್ತಕಾರಣಸ್ಸ ಅನುಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾದಾನುವಾದೋತಿ
ಪರೇಹಿ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ಸಕಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೋ ವಾ ಅನುವಾದೋ ವಾ ವಿಞ್ಞೂಹಿ
ಗರಹಿತಬ್ಬಂ, ಕಾರಣಂ ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಕಿಂ ನ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಕಿಂ
ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಪಿ ತವ ವಾದೇ ಗಾರಯ್ಹಂ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅನಬ್ಭಕ್ಖಾತುಕಾಮಾತಿ ನ ಅಭೂತೇನ ವತ್ತುಕಾಮಾ।
೩೮೨. ಏಕಚ್ಚಂ ತಪಸ್ಸಿಂ ಲೂಖಾಜೀವಿನ್ತಿಆದೀಸು
ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅಚೇಲಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿತಪನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ತಪಸ್ಸೀ ‘‘ಲೂಖೇನ ಜೀವಿತಂ
ಕಪ್ಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಿಣಗೋಮಯಾದಿಭಕ್ಖನಾದೀಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಕಿಲಮೇತಿ,
ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞತಾಯ ಚ ಸುಖೇನ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಮೇವ ನ ಲಭತಿ, ಸೋ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ
ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ತಾದಿಸಂ ತಪನಿಸ್ಸಿತೋಪಿ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ, ಲಭತಿ
ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ। ಸೋ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉಚ್ಚೇ ಠಾನೇ
ಸಮ್ಭಾವೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೇಸನವಸೇನ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸನ್ಧಾಯ ಪಠಮನಯೋ ವುತ್ತೋ।
ಅಪರೋ ತಪನಿಸ್ಸಿತಕೋ ಲೂಖಾಜೀವೀ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೋ ಹೋತಿ, ನ ಲಭತಿ ಸುಖೇನ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ। ಸೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಸುಖಜೀವಿಕಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ , ಹನ್ದದಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ಲೂಖಾಜೀವೀ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ, ಲಭತಿ ಸುಖೇನ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ।
ಸೋ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಸುಖಜೀವಿಕಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ
ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸನ್ಧಾಯ
ದುತಿಯನಯೋ ವುತ್ತೋ।
ಏಕೋ ಪನ ತಪಸ್ಸೀ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖವಿಹಾರೀ ಹೋತಿ ಬಾಹಿರಕಾಚಾರಯುತ್ತೋ
ತಾಪಸೋ ವಾ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ವಾ, ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞತಾಯ ಚ ಮನಾಪೇ ಪಚ್ಚಯೇ ನ ಲಭತಿ। ಸೋ
ಅನೇಸನವಸೇನ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಸುಖೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ, ಸೋ – ‘‘ನ
ದಾನಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅನೇಸನವಸೇನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ವಾ
ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ – ‘‘ಸುಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ದಹರಾಯ ಮುದುಕಾಯ
ಲೋಮಸಾಯ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಾಮೇಸು ಪಾತಬ್ಯತಂ ವಾ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ತೀಣಿ
ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸನ್ಧಾಯ ತತಿಯನಯೋ ವುತ್ತೋ।
ಅಪರೋ ಪನ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖವಿಹಾರೀ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೋ ಹೋತಿ, ಸೋ – ‘‘ಅಹಂ
ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಸುಖೇನ ಜೀವಿಕಂ ನ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ
ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ, ಸೋ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಸುಖಂ
ಲಭಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸನ್ಧಾಯ ಚತುತ್ಥನಯೋ ವುತ್ತೋ। ಇದಂ ತಿತ್ಥಿಯವಸೇನ ಆಗತಂ,
ಸಾಸನೇಪಿ ಪನ ಲಬ್ಭತಿ।
ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಧುತಙ್ಗಸಮಾದಾನವಸೇನ ಲೂಖಾಜೀವೀ ಹೋತಿ,
ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞತಾಯ ವಾ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಗಾಮಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಉದರಪೂರಂ ನ ಲಭತಿ। ಸೋ – ‘‘ಪಚ್ಚಯೇ
ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ವಾ ಅನೇಸನಂ ಕತ್ವಾ, ಅರಹತ್ತಂ ವಾ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ, ತೀಣಿ ವಾ ಕುಹನವತ್ಥೂನಿ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ಚ ತಾದಿಸೋವ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ।
ಸೋ ತಾಯ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಾನಂ ಜನಯಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಲಾಭಂ ಥಾವರಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ
ಅನೇಸನವಸೇನ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಅಪರೋ ಸಮಾದಿನ್ನಧುತಙ್ಗೋ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೋವ ಹೋತಿ, ನ ಲಭತಿ ಸುಖೇನ
ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ। ಸೋ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಅಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮಿ, ಸಚೇ ಇದಾನಿ
ಅನೇಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಂ, ಆಯತಿಮ್ಪಿ ದುಲ್ಲಭಸುಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ
ಪೂರೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
ಅಪರೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ, ಸೋ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಕತಪುಞ್ಞತಾಯ
ಏತರಹಿ ಸುಖಿತೋ, ಇದಾನಿಪಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ
ಪೂರೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ।
೩೮೩. ಆಗತಿಞ್ಚಾತಿ – ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನತೋ ನಾಮ ಇಮೇ ಆಗತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತಿಞ್ಚ। ಗತಿಞ್ಚಾತಿ ಇದಾನಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಞ್ಚ। ಚುತಿಞ್ಚಾತಿ ತತೋ ಚವನಞ್ಚ। ಉಪಪತ್ತಿಞ್ಚಾತಿ ತತೋ ಚುತಾನಂ ಪುನ ಉಪಪತ್ತಿಞ್ಚ। ಕಿಂ ಸಬ್ಬಂ ತಪಂ ಗರಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ
– ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಗರಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗರಹಿತಬ್ಬಮೇವ ಹಿ ಮಯಂ ಗರಹಾಮ, ಪಸಂಸಿತಬ್ಬಂ ಪಸಂಸಾಮ,
ನ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಹಾರಜಕೋ ವಿಯ ಧೋತಞ್ಚ ಅಧೋತಞ್ಚ ಏಕತೋ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಸನ್ತಿ ಕಸ್ಸಪ ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
೩೮೪. ಯಂ ತೇ ಏಕಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಸೀಲಂ, ತಞ್ಹಿ ಲೋಕೇ ನ ಕೋಚಿ ‘‘ನ ಸಾಧೂ’’ತಿ ವದತಿ। ಪುನ ಯಂ ತೇ ಏಕಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ವೇರಂ, ತಂ ನ ಕೋಚಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವದತಿ। ಪುನ ಯಂ ತೇ ಏಕಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಅಸಂವರಂ, ತೇ ಕಿರ – ‘‘ಚಕ್ಖು ನಾಮ ನ ನಿರುನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಚಕ್ಖುನಾ ಮನಾಪಂ ರೂಪಂ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏಸ ನಯೋ ಸೋತಾದೀಸು। ಪುನ ಯಂ ತೇ ಏಕಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಸಂವರಂ।
ಏವಂ ಪರೇಸಂ ವಾದೇನ ಸಹ ಅತ್ತನೋ ವಾದಸ್ಸ ಸಮಾನಾಸಮಾನತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ವಾದೇನ ಸಹ ಪರೇಸಂ ವಾದಸ್ಸ ಸಮಾನಾಸಮಾನತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಮಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಪಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಾದಿವಸೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಸಮನುಯುಞ್ಜಾಪನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೮೫. ಸಮನುಯುಞ್ಜನ್ತನ್ತಿ ಸಮನುಯುಞ್ಜನ್ತು, ಏತ್ಥ ಚ ಲದ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮನುಯುಞ್ಜತಿ ನಾಮ, ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮನುಗಾಹತಿ ನಾಮ, ಉಭಯಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮನುಭಾಸತಿ ನಾಮ। ಸತ್ಥಾರಾ ವಾ ಸತ್ಥಾರನ್ತಿ
ಸತ್ಥಾರಾ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಂಹರಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಸತ್ಥಾ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಬ್ಬಸೋ
ಪಹಾಯ ವತ್ತತಿ, ಉದಾಹು ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಯೇ ಇಮೇಸಂ ಭವತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಸಙ್ಖಾತಾತಿ ಅಕುಸಲಾ ಚೇವ ‘‘ಅಕುಸಲಾ’’ತಿ ಚ ಸಙ್ಖಾತಾ ಞಾತಾ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಪದೇಸು। ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಸಾವಜ್ಜಾತಿ ಸದೋಸಾ। ನ ಅಲಮರಿಯಾತಿ ನಿದ್ದೋಸಟ್ಠೇನ ಅರಿಯಾ ಭವಿತುಂ ನಾಲಂ ಅಸಮತ್ಥಾ।
೩೮೬-೩೯೨. ಯಂ ವಿಞ್ಞೂ ಸಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಾತಿ ಯೇನ ವಿಞ್ಞೂ ಅಮ್ಹೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ, ತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಅತ್ಥಿ ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ವಾ ಪನ ಭೋನ್ತೋ ಪರೇ ಗಣಾಚರಿಯಾತಿ ಪರೇ ಪನ ಭೋನ್ತೋ ಗಣಾಚರಿಯಾ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಪಹಾಯ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮ್ಹೇವ ತತ್ಥ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಸಂಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ
ಇದಂ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಮನುಯುಞ್ಜನೇಪಿ ಆಹ – ಸಙ್ಘೇನ ಸಂಘಂ ಸಮನುಯುಞ್ಜನೇಪಿ।
ಕಸ್ಮಾ? ಸಙ್ಘಪಸಂಸಾಯಪಿ ಸತ್ಥುಯೇವ ಪಸಂಸಾಸಿದ್ಧಿತೋ। ಪಸೀದಮಾನಾಪಿ ಹಿ
ಬುದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘೇ, ಸಙ್ಘಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಬುದ್ಧೇ ಪಸೀದನ್ತಿ, ತಥಾ ಹಿ ಭಗವತೋ
ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ಭವನ್ತಿ
ವತ್ತಾರೋ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಭೋ ಸಾವಕಾನಂ ಯೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾ’’ತಿ, ಏವಂ
ಬುದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘೇ ಪಸೀದನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನಾಚಾರಗೋಚರಂ ಅಭಿಕ್ಕಮಪಟಿಕ್ಕಮಾದೀನಿ
ಚ ದಿಸ್ವಾ ಭವನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘‘ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾನಂ ವತ ಭೋ ಸಾವಕಾನಂ ಅಯಞ್ಚ ಉಪಸಮಗುಣೋ
ಸತ್ಥು ಕೀವ ರೂಪೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಬುದ್ಧೇ ಪಸೀದನ್ತಿ। ಇತಿ ಯಾ
ಸತ್ಥುಪಸಂಸಾ, ಸಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ। ಯಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಸಂಸಾ, ಸಾ ಸತ್ಥೂತಿ ಸಙ್ಘಪಸಂಸಾಯಪಿ
ಸತ್ಥುಯೇವ ಪಸಂಸಾಸಿದ್ಧಿತೋ ಭಗವಾ ದ್ವೀಸುಪಿ ನಯೇಸು – ‘‘ಅಮ್ಹೇವ ತತ್ಥ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಸಂಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಅನವಸೇಸಂ ಪಹಾಯ ವತ್ತತಿ, ಯಂ ವಾ ಪನ ಭೋನ್ತೋ ಪರೇ ಗಣಾಚರಿಯಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಪನೇತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಮ್ಪತ್ತಸಮಾದಾನಸೇತುಘಾತವಸೇನ ಹಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿರತಿಯೋ। ತಾಸು ಸಮ್ಪತ್ತಸಮಾದಾನ ವಿರತಿಮತ್ತಮೇವ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೋತಿ, ಸೇತುಘಾತವಿರತಿ ಪನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ
ನತ್ಥಿ। ಪಞ್ಚಸು ಪನ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನೇಸು
ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಮತ್ತವಸೇನ ಚ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಮತ್ತಮೇವ
ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೋತಿ। ಇತರಾನಿ ತೀಣಿ ಪಹಾನಾನಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ತಥಾ ಸೀಲಸಂವರೋ,
ಖನ್ತಿಸಂವರೋ, ಞಾಣಸಂವರೋ, ಸತಿಸಂವರೋ, ವೀರಿಯಸಂವರೋತಿ ಪಞ್ಚ ಸಂವರಾ, ತೇಸು
ಪಞ್ಚಸೀಲಮತ್ತಮೇವ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ಚ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೋತಿ, ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ
ನತ್ಥಿ।
ಪಞ್ಚ ಖೋ ಪನಿಮೇ ಉಪೋಸಥುದ್ದೇಸಾ, ತೇಸು ಪಞ್ಚಸೀಲಮತ್ತಮೇವ
ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೋತಿ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಇತಿ ಅಕುಸಲಪ್ಪಹಾನೇ ಚ
ಕುಸಲಸಮಾದಾನೇ ಚ, ತೀಸು ವಿರತೀಸು, ಪಞ್ಚಸು ಪಹಾನೇಸು, ಪಞ್ಚಸು ಸಂವರೇಸು, ಪಞ್ಚಸು
ಉದ್ದೇಸೇಸು, – ‘‘ಅಹಮೇವ ಚ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಲೋಕೇ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮಯಾ ಹಿ ಸದಿಸೋ
ಸತ್ಥಾ ನಾಮ, ಮಯ್ಹಂ ಸಾವಕಸಙ್ಘೇನ ಸದಿಸೋ ಸಙ್ಘೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಗವಾ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ।
ಅರಿಯಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
೩೯೩. ಏವಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೀಹನಾದಸ್ಸ ಅವಿಪರೀತಭಾವಾವಬೋಧನತ್ಥಂ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಕಸ್ಸಪ, ಮಗ್ಗೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ। ಪಟಿಪದಾತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ। ಕಾಲವಾದೀತಿಆದೀನಿ
ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಣ್ಣಿತಾನಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ದುವಿಧಂ ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪಟಿಪದಞ್ಚ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇದಂ ಪನ ಸುತ್ವಾ ಅಚೇಲೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ –
‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಟಿಪದಾ ಚ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ನತ್ಥೀತಿ ಮಞ್ಞತಿ,
ಹನ್ದಸ್ಸಾಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ಅಚೇಲಕಪಟಿಪದಂ ಕಥೇಸಿ। ತೇನಾಹ –
‘‘ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಅಚೇಲೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ…ಪೇ॰… ಉದಕೋರೋಹನಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತೋ
ವಿಹರತೀ’’ತಿ।
ತಪೋಪಕ್ಕಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೯೪. ತತ್ಥ ತಪೋಪಕ್ಕಮಾತಿ ತಪಾರಮ್ಭಾ, ತಪಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಮಞ್ಞಸಙ್ಖಾತಾತಿ ಸಮಣಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಾ। ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಸಙ್ಖಾತಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಾ। ಅಚೇಲಕೋತಿ ನಿಚ್ಚೋಲೋ, ನಗ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುತ್ತಾಚಾರೋತಿ ವಿಸಟ್ಠಾಚಾರೋ, ಉಚ್ಚಾರಕಮ್ಮಾದೀಸು ಲೋಕಿಯಕುಲಪುತ್ತಾಚಾರೇನ ವಿರಹಿತೋ ಠಿತಕೋವ ಉಚ್ಚಾರಂ ಕರೋತಿ, ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋತಿ, ಖಾದತಿ, ಭುಞ್ಜತಿ ಚ। ಹತ್ಥಾಪಲೇಖನೋತಿ
ಹತ್ಥೇ ಪಿಣ್ಡಮ್ಹಿ ಠಿತೇ ಜಿವ್ಹಾಯ ಹತ್ಥಂ ಅಪಲಿಖತಿ, ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ
ಹತ್ಥಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ದಣ್ಡಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಅಪಲಿಖತಿ। ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಗಹಣತ್ಥಂ ಏಹಿ,
ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನ ಏತೀತಿ ನ ಏಹಿಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಿಟ್ಠ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೋಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನತಿಟ್ಠಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ಸೋ – ‘‘ಏತಸ್ಸ ವಚನಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನ ಕರೋತಿ। ಅಭಿಹಟನ್ತಿ ಪುರೇತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ, ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆರೋಚಿತಂ ಭಿಕ್ಖಂ। ನ ನಿಮನ್ತನನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಾ ವೀಥಿಂ ವಾ ಗಾಮಂ ವಾ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಮನ್ತಿತಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ನ ಗಣ್ಹತಿ। ನ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಾತಿ ಕುಮ್ಭಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ನ ಕಳೋಪಿಮುಖಾತಿ ಕಳೋಪೀತಿ ಉಕ್ಖಲಿ ವಾ ಪಚ್ಛಿ ವಾ, ತತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕುಮ್ಭಿಕಳೋಪಿಯೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಪಹಾರಂ ಲಭನ್ತೀತಿ। ನ ಏಳಕಮನ್ತರನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾರಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತರಕರಣಂ ಲಭತೀ’’ತಿ। ದಣ್ಡಮುಸಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಭುಞ್ಜಮಾನೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ದೇನ್ತೇ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಕಬಳನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ನ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾತಿಆದೀಸು ಪನ ‘‘ಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ದಾರಕೋ ಕಿಲಮತಿ। ಪಾಯನ್ತಿಯಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಖೀರನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾಯ ರತಿಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಸಂಕಿತ್ತೀಸೂತಿ
ಸಂಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತೇಸು, ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಸಮಯೇ ಕಿರ ಅಚೇಲಕಸಾವಕಾ ಅಚೇಲಕಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ
ತತೋ ತತೋ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚನ್ತಿ। ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ ಅಚೇಲಕೋ ತತೋಪಿ ನ
ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತಿ। ನ ಯತ್ಥ ಸಾತಿ ಯತ್ಥ ಸುನಖೋ – ‘‘ಪಿಣ್ಡಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅದತ್ವಾ ಆಹಟಂ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಏತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ। ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಚಾರಿನೀತಿ
ಸಮೂಹಸಮೂಹಚಾರಿನೀ, ಸಚೇ ಹಿ ಅಚೇಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ
ಮನುಸ್ಸಾ ಭತ್ತಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಚ ಪವಿಸನ್ತೇಸು ಕಳೋಪಿಮುಖಾದೀಸು ನಿಲೀನಾ
ಮಕ್ಖಿಕಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಾ ಚರನ್ತಿ, ತತೋ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಮಂ
ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ಗೋಚರನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋತಿ।
ಥುಸೋದಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಸ್ಸಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಕತಂ ಸೋವೀರಕಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಸುರಾಪಾನಮೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಸಾವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ। ಏಕಾಗಾರಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತತಿ । ಏಕಾಲೋಪಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕೇನೇವ ಆಲೋಪೇನ ಯಾಪೇತಿ। ದ್ವಾಗಾರಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದತ್ತಿಯಾತಿ ಏಕಾಯ ದತ್ತಿಯಾ। ದತ್ತಿ ನಾಮ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಪಾತಿ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಏಕಾಹಿಕನ್ತಿ ಏಕದಿವಸನ್ತರಿಕಂ। ಅದ್ಧಮಾಸಿಕನ್ತಿ ಅದ್ಧಮಾಸನ್ತರಿಕಂ। ಪರಿಯಾಯಭತ್ತಭೋಜನನ್ತಿ ವಾರಭತ್ತಭೋಜನಂ, ಏಕಾಹವಾರೇನ ದ್ವೀಹವಾರೇನ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸವಾರೇನಾತಿ ಏವಂ ದಿವಸವಾರೇನ ಆಗತಭತ್ತಭೋಜನಂ।
೩೯೫. ಸಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಅಲ್ಲಸಾಕಭಕ್ಖೋ। ಸಾಮಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಸಾಮಾಕತಣ್ಡುಲಭಕ್ಖೋ। ನೀವಾರಾದೀಸು ನೀವಾರೋ ನಾಮ ಅರಞ್ಞೇ ಸಯಂಜಾತಾ ವೀಹಿಜಾತಿ। ದದ್ದುಲನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕಾರೇಹಿ ಚಮ್ಮಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಕಸಟಂ। ಹಟಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಿಲೇಸೋಪಿ ಸೇವಾಲೋಪಿ। ಕಣನ್ತಿ ಕುಣ್ಡಕಂ। ಆಚಾಮೋತಿ ಭತ್ತಉಕ್ಖಲಿಕಾಯ ಲಗ್ಗೋ ಝಾಮಕಓದನೋ, ತಂ ಛಡ್ಡಿತಟ್ಠಾನತೋವ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ‘‘ಓದನಕಞ್ಜಿಯ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಪಿಞ್ಞಾಕಾದಯೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ಪವತ್ತಫಲಭೋಜೀತಿ ಪತಿತಫಲಭೋಜೀ।
೩೯೬. ಸಾಣಾನೀತಿ ಸಾಣವಾಕಚೋಳಾನಿ। ಮಸಾಣಾನೀತಿ ಮಿಸ್ಸಕಚೋಳಾನಿ। ಛವದುಸ್ಸಾನೀತಿ ಮತಸರೀರತೋ ಛಡ್ಡಿತವತ್ಥಾನಿ, ಏರಕತಿಣಾದೀನಿ ವಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಾನಿ। ಪಂಸುಕೂಲಾನೀತಿ ಪಥವಿಯಂ ಛಡ್ಡಿತನನ್ತಕಾನಿ। ತಿರೀಟಾನೀತಿ ರುಕ್ಖತಚವತ್ಥಾನಿ। ಅಜಿನನ್ತಿ ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮಂ। ಅಜಿನಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ತದೇವ ಮಜ್ಝೇ ಫಾಲಿತಕಂ। ಕುಸಚೀರನ್ತಿ ಕುಸತಿಣಾನಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀರಂ। ವಾಕಚೀರಫಲಕಚೀರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಕೇಸೇಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ತನ್ತಾವುತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ,
ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ ತೇಸಂ ಪಟಿಕಿಟ್ಠೋ ಅಕ್ಖಾಯತಿ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀತೇ ಸೀತೋ, ಉಣ್ಹೇ
ಉಣ್ಹೋ ಅಪ್ಪಗ್ಘೋ ಚ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಚ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ।
ವಾಳಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸವಾಲೇಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಉಲೂಕಪಕ್ಖಿಕನ್ತಿ ಉಲೂಕಪಕ್ಖಾನಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಂ। ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಮನುಯುತ್ತೋತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕವೀರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಣ್ಟಕಾಪಸ್ಸಯಿಕೋತಿ ಅಯಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಪಕತಿಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಾನಚಙ್ಕಮಾದೀನಿ ಕರೋತಿ। ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಯನ್ತೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಫಲಕಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ರುಕ್ಖಫಲಕೇ ಸೇಯ್ಯಂ। ಥಣ್ಡಿಲಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಥಣ್ಡಿಲೇ ಉಚ್ಚೇ ಭೂಮಿಠಾನೇ ಸೇಯ್ಯಂ। ಏಕಪಸ್ಸಯಿಕೋತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇನೇವ ಸಯತಿ। ರಜೋಜಲ್ಲಧರೋತಿ ಸರೀರಂ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖಿತ್ವಾ ರಜುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರಜೋಜಲ್ಲಂ ಲಗ್ಗತಿ, ತಂ ಧಾರೇತಿ। ಯಥಾಸನ್ಥತಿಕೋತಿ ಲದ್ಧಂ ಆಸನಂ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಯದೇವ ಲಭತಿ, ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದನಸೀಲೋ। ವೇಕಟಿಕೋತಿ ವಿಕಟಖಾದನಸೀಲೋ। ವಿಕಟನ್ತಿ ಗೂಥಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪಾನಕೋತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಸೀತುದಕಪಾನೋ। ಸಾಯಂ ತತಿಯಮಸ್ಸಾತಿ ಸಾಯತತಿಯಕಂ। ಪಾತೋ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ, ಸಾಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಪಂ ಪವಾಹೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉದಕೋರೋಹನಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ।
ತಪೋಪಕ್ಕಮನಿರತ್ಥಕತಾವಣ್ಣನಾ
೩೯೭. ಅಥ ಭಗವಾ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾದೀಹಿ ವಿನಾ ತೇಸಂ ತಪೋಪಕ್ಕಮಾನಂ ನಿರತ್ಥಕತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಅಚೇಲಕೋ ಚೇಪಿ ಕಸ್ಸಪ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆರಕಾ ವಾತಿ ದೂರೇಯೇವ। ಅವೇರನ್ತಿ ದೋಸವೇರವಿರಹಿತಂ। ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಬ್ಯಾಪಜ್ಜರಹಿತಂ।
೩೯೮. ದುಕ್ಕರಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ
ಇದಂ ಕಸ್ಸಪೋ ‘‘ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಏತ್ತಕಮತ್ತಂ ಸಾಮಞ್ಞಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಞ್ಚಾತಿ ವಿಚರಾಮ,
ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅಞ್ಞಂಯೇವ ಸಾಮಞ್ಞಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಞ್ಚ ವದಥಾ’’ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಆಹ। ಪಕತಿ ಖೋ ಏಸಾತಿ ಪಕತಿಕಥಾ ಏಸಾ। ಇಮಾಯ ಚ, ಕಸ್ಸಪ, ಮತ್ತಾಯಾತಿ
‘‘ಕಸ್ಸಪ ಯದಿ ಇಮಿನಾ ಪಮಾಣೇನ ಏವಂ ಪರಿತ್ತಕೇನ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೇನ ಸಾಮಞ್ಞಂ ವಾ
ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಂ ವಾ ದುಕ್ಕರಂ ಸುದುಕ್ಕರಂ ನಾಮ ಅಭವಿಸ್ಸ, ತತೋ ನೇತಂ ಅಭವಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲಂ
ವಚನಾಯ ದುಕ್ಕರಂ ಸಾಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ನಯೇನ
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೩೯೯. ದುಜ್ಜಾನೋತಿ
ಇದಮ್ಪಿ ಸೋ ‘‘ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಏತ್ತಕೇನ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ವಿಚರಾಮ,
ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ವದಥಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತಂ ಪಕತಿವಾದಂ
ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಭಾವತೋವ ದುಜ್ಜಾನಭಾವಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಪುನಪಿ – ‘‘ಪಕತಿ
ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಾವಣ್ಣನಾ
೪೦೦-೪೦೧. ಕತಮಾ ಪನ ಸಾ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಗವತೋ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಕಥಂ ಉಗ್ಗಹೇಸಿ, ಅಥ
ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ನಿರತ್ಥಕತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ – ‘‘ತಸ್ಸ ‘ಚಾಯಂ
ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ, ಚಿತ್ತಸಮ್ಪದಾ, ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಾ ಅಭಾವಿತಾ ಹೋತಿ ಅಸಚ್ಛಿಕತಾ, ಅಥ ಖೋ ಸೋ
ಆರಕಾವ ಸಾಮಞ್ಞಾ’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಹನ್ದ ದಾನಿ ನಂ ತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ
ಸೀಲಸಮ್ಪದಾದಿವಿಜಾನನತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ
ತನ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಇಧ ಕಸ್ಸಪಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇಮಾಯ ಚ ಕಸ್ಸಪ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾಯಾತಿ ಇದಂ ಅರಹತ್ತಫಲಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅರಹತ್ತಫಲಪರಿಯೋಸಾನಞ್ಹಿ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ। ತಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಹಿ ಸೀಲಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಾಹಿ ಅಞ್ಞಾ ಉತ್ತರಿತರಾ ವಾ ಪಣೀತತರಾ ವಾ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪದಾ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ।
ಸೀಹನಾದಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೪೦೨. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನುತ್ತರಂ ಮಹಾಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ – ‘‘ಸನ್ತಿ ಕಸ್ಸಪ ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅರಿಯನ್ತಿ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ ಪರಮವಿಸುದ್ಧಂ। ಪರಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ, ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ಹಿಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಾ ಸೀಲಮೇವ, ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪನ ಪರಮಸೀಲಂ ನಾಮ। ನಾಹಂ ತತ್ಥಾತಿ ತತ್ಥ ಸೀಲೇಪಿ ಪರಮಸೀಲೇಪಿ ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಮಸಮಂ ಮಮ ಸೀಲಸಮೇನ ಸೀಲೇನ ಮಯಾ ಸಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹಮೇವ ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಅಹಮೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸೀಲೇ ಉತ್ತಮೋ। ಕತಮಸ್ಮಿಂ? ಯದಿದಂ ಅಧಿಸೀಲನ್ತಿ ಯಂ ಏತಂ ಉತ್ತಮಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಇಮಂ ಪಠಮಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ।
ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛವಾದಾತಿ ಯೇ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಂ ವದನ್ತಿ। ತತ್ಥ ತಪತೀತಿ ತಪೋ, ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾಪಕವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತದೇವ ತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಜಿಗುಚ್ಛಾ। ಅರಿಯಾ ಪರಮಾತಿ
ಏತ್ಥ ನಿದ್ದೋಸತ್ತಾ ಅರಿಯಾ, ಅಟ್ಠಆರಮ್ಭವತ್ಥುವಸೇನಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ
ವಿಪಸ್ಸನಾವೀರಿಯಸಙ್ಖಾತಾ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾವ, ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪರಮಾ
ನಾಮ। ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛನ್ತಿ ಇಧ ಜಿಗುಚ್ಛಭಾವೋ ಜೇಗುಚ್ಛಂ,
ಉತ್ತಮಂ ಜೇಗುಚ್ಛಂ ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛಂ, ತಸ್ಮಾ ಯದಿದಂ ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛಂ, ತತ್ಥ ಅಹಮೇವ
ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪಞ್ಞಾಧಿಕಾರೇಪಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಪಞ್ಞಾ ಚ
ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ಚ ಪಞ್ಞಾ ನಾಮ, ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪರಮಾ ಪಞ್ಞಾ ನಾಮ। ಅಧಿಪಞ್ಞನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥತ್ಥೋ – ಯಾಯಂ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ ನಾಮ ಅಹಮೇವ ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ವಿಮುತ್ತಾಧಿಕಾರೇ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿಯೋ ವಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ, ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಪನ ಪರಮಾ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಧಾಪಿ ಚ ಯದಿದಂ ಅಧಿವಿಮುತ್ತೀತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಅಧಿವಿಮುತ್ತಿ, ಅಹಮೇವ ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
೪೦೩. ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇತಿ ಸುಞ್ಞೇ ಘರೇ, ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪರಿಸಾಸು ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ವೇಸಾರಜ್ಜಾನಿ। ಯೇಹಿ
ವೇಸಾರಜ್ಜೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ
ನದತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦) ಸುತ್ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ।
ಪಞ್ಹಞ್ಚ ನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ನಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇತೀತಿ ಪಞ್ಹಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿತೋಸೇತಿಯೇವ। ನೋ ಚ ಖೋ ಸೋತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿಸ್ಸ ವಚನಂ ಪರೇ ಸೋತಬ್ಬಂ ನ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ, ಏವಞ್ಚ ವದೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಬ್ಬಞ್ಚಸ್ಸ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ದೇವಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಮಹನ್ತೇನೇವ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಸೋತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ। ಪಸೀದನ್ತೀತಿ ಸುಪಸನ್ನಾ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತಾ ಮುದುಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ನ ಮುದ್ಧಪ್ಪಸನ್ನಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಪಣೀತಾನಿ ಚೀವರಾದೀನಿ ವೇಳುವನವಿಹಾರಾದಯೋ ಚ ಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಾ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಥತ್ತಾಯಾತಿ ಯಂ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ತಥಾ ಭಾವಾಯ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥತ್ತಾಯ ಚ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ತಥಭಾವಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇಚಿ ಸರಣೇಸು ಕೇಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಅಪರೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ಪಟಿಪನ್ನಾ ಚ ಆರಾಧೇನ್ತೀತಿ ತಞ್ಚ ಪನ ಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ಪೂರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ಪೂರೇನ್ತಿ, ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಣೇನ ತಸ್ಸ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇನ್ತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ।
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನೋಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಸೀಹನಾದಾ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾ। ಏಕಚ್ಚಂ
ತಪಸ್ಸಿಂ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಹಿ ಭಗವತೋ ಏಕೋ ಸೀಹನಾದೋ। ಅಪರಂ ಸಗ್ಗೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕೋ। ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಪ್ಪಹಾನೇ ಅಹಮೇವ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಏಕೋ।
ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಾದಾನೇಪಿ ಅಹಮೇವ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಏಕೋ। ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಪ್ಪಹಾನೇ ಮಯ್ಹಮೇವ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ
ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಏಕೋ। ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಾದಾನೇಪಿ ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಏಕೋ। ಸೀಲೇನ
ಮಯ್ಹಂ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏಕೋ। ವೀರಿಯೇನ ಮಯ್ಹಂ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏಕೋ। ಪಞ್ಞಾಯ…ಪೇ॰…
ವಿಮುತ್ತಿಯಾ…ಪೇ॰… ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನದಾಮೀತಿ ಏಕೋ। ವಿಸಾರದೋ
ಹುತ್ವಾ ನದಾಮೀತಿ ಏಕೋ। ಪಞ್ಹಂ ಮಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏಕೋ। ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ
ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಮೀತಿ ಏಕೋ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇಮೀತಿ ಏಕೋ। ಸುತ್ವಾ
ಸೋತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಏಕೋ। ಸುತ್ವಾ ಮೇ ಪಸೀದನ್ತೀತಿ ಏಕೋ। ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ
ಏಕೋ। ಯಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇಮಿ, ತಥತ್ತಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಏಕೋ। ಪಟಿಪನ್ನಾ ಚ ಮಂ
ಆರಾಧೇನ್ತೀತಿ ಏಕೋ। ಇತಿ ಪುರಿಮಾನಂ ದಸನ್ನಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ – ‘‘ಪರಿಸಾಸು ಚ ನದತೀ’’ತಿ ಆದಯೋ
ದಸ ದಸ ಪರಿವಾರಾ। ಏವಂ ತೇ ದಸ ಪುರಿಮಾನಂ ದಸನ್ನಂ ಪರಿವಾರವಸೇನ ಸತಂ ಪುರಿಮಾ ಚ ದಸಾತಿ
ದಸಾಧಿಕಂ ಸೀಹನಾದಸತಂ ಹೋತಿ। ಇತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಏತ್ತಕಾ ಸೀಹನಾದಾ ದುಲ್ಲಭಾ,
ತೇನಿದಂ ಸುತ್ತಂ ಮಹಾಸೀಹನಾದನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸೀಹನಾದಂ ಖೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ
ನದತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ನದತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಾದಾನು ವಾದಂ ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ
ಪರಿಸತಿ ನದಿತಪುಬ್ಬಂ ಸೀಹನಾದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕಮಿದಾಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೪೦೪. ತತ್ಥ ತತ್ರ ಮಂ ಅಞ್ಞತರೋ ತಪಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ತತ್ರ ರಾಜಗಹೇ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರನ್ತಂ ಮಂ ಅಞ್ಞತರೋ ತಪಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ನಿಗ್ರೋಧೋ ನಾಮ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ । ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛೇತಿ
ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಾಧಿಕಾರೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಇದಂ ಯಂ ತಂ ಭಗವಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ
ಮಹಾವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸ ಚ
ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಸನ್ಧಾನಸ್ಸ ಚ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಸುತ್ವಾ
ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧೇನ
ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛೇ ಪುಟ್ಠಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಪರಂ ವಿಯ ಮತ್ತಾಯಾತಿ ಪರಮಾಯ ಮತ್ತಾಯ, ಅತಿಮಹನ್ತೇನೇವ ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೋ ಹಿ, ಭನ್ತೇತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನ್ಧಬಾಲಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಂ ಅಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ನ ಅತ್ತಮನೋ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದತಿ। ಲಭೇಯ್ಯಾಹನ್ತಿ
ಇದಂ ಸೋ – ‘‘ಚಿರಂ ವತ ಮೇ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಪಕ್ಖೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾ ಕಿಲಮಿತೋ,
‘ಸುಕ್ಖನದೀತೀರೇ ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೇನ ವಿಯ ಥುಸೇ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೇನ ವಿಯ ನ
ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ ನಿಪ್ಫಾದಿತೋ। ಹನ್ದಾಹಂ ಅತ್ತಾನಂ ಯೋಗೇ ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ
ಆಹ। ಅಥ ಭಗವಾ ಯೋ ಅನೇನ ಖನ್ಧಕೇ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ, ಯೋ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ
ಸಾಮಣೇರಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋ – ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ
ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಆಕಙ್ಖಾಮಿ ಉಪಸಮ್ಪದಂ, ಸ್ವಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಂಘಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪರಿವಾಸಂ
ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೮೬) ನಯೇನ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪರಿವಸತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಯೋ
ಖೋ, ಕಸ್ಸಪ, ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
೪೦೫. ತತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತಿ
ವಚನಸಿಲಿಟ್ಠತಾವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ, ಅಪರಿವಸಿತ್ವಾಯೇವ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಲಭತಿ।
ಉಪಸಮ್ಪದತ್ಥಿಕೇನ ಪನ ನಾತಿಕಾಲೇನ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ವತ್ತಾನಿ ಪೂರೇನ್ತೇನ
ಪರಿವಸಿತಬ್ಬಂ। ಆರದ್ಧಚಿತ್ತಾತಿ ಅಟ್ಠವತ್ತಪೂರಣೇನ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಪಿ ಚ ಮೇತ್ಥಾತಿ ಅಪಿ ಚ ಮೇ ಏತ್ಥ। ಪುಗ್ಗಲವೇಮತ್ತತಾ ವಿದಿತಾತಿ
ಪುಗ್ಗಲನಾನತ್ತಂ ವಿದಿತಂ। ‘‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ, ಅಯಂ ನ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ
ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಕಟನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ
ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ, ಯತ್ಥ ಏವಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಯುತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಅಯುತ್ತಂ
ಛಡ್ಡೇನ್ತೀ’’ತಿ, ತತೋ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸಞ್ಜಾತುಸ್ಸಾಹೋ – ‘‘ಸಚೇ
ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದತಂ
ವಿದಿತ್ವಾ – ‘‘ನ ಕಸ್ಸಪೋ ಪರಿವಾಸಂ ಅರಹತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ –
‘‘ಗಚ್ಛ ಭಿಕ್ಖು ಕಸ್ಸಪಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ
ತಥಾ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಾಸಿ। ಭಗವಾ ತಂ ಗಣಮಜ್ಝೇ
ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಲತ್ಥ ಖೋ ಅಚೇಲೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವತೋ
ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಅಲತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪದ’’ನ್ತಿ। ಅಚಿರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ನಚಿರಮೇವ। ವೂಪಕಟ್ಠೋತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ವೂಪಕಟ್ಠೋ। ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಸತಿಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ। ಆತಾಪೀತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸಙ್ಖಾತೇನ ವೀರಿಯಾತಾಪೇನ ಆತಾಪೀ। ಪಹಿತತ್ತೋತಿ ಕಾಯೇ ಚ ಜೀವಿತೇ ಚ ಅನಪೇಕ್ಖತಾಯ ಪೇಸಿತಚಿತ್ತೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಅತ್ತಭಾವೋ। ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಕುಲಪುತ್ತಾತಿ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತಾ। ಸಮ್ಮದೇವಾತಿ ಹೇತುನಾವ ಕಾರಣೇನೇವ। ತದನುತ್ತರನ್ತಿ ತಂ ಅನುತ್ತರಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ, ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸೀತಿ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ಏವಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಚ ಖೀಣಾ ಜಾತಿ…ಪೇ॰… ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸೀತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಅರಹತಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ಏಕೋ। ಅರಹತನ್ತಿ
ಅರಹನ್ತಾನಂ, ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
ಯಂ ಯಂ ಪನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।
ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ
ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭. ಜಾಲಿಯಸುತ್ತಂ
೮. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
ಪೋಟ್ಠಪಾದಪರಿಬ್ಬಾಜಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
೪೦೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತ್ತಂ…ಪೇ॰… ಸಾವತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇತಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಯೋ ಜೇತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಗಹಪತಿನಾ ಆರಾಮೋ ಕಾರಿತೋ, ತತ್ಥ ವಿಹರತಿ। ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ
ನಾಮೇನ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ನಾಮ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಸೋ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೋ
ಕಾಮೇಸುಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಪರಿಮಾಣಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ
ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಗಣಾಚರಿಯೋ ಜಾತೋ। ಸಮಯಂ ಪವದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೋ,
ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಠಾನೇ ಚಙ್ಕೀತಾರುಕ್ಖಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಪ್ಪಭುತಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ
ನಿಗಣ್ಠಅಚೇಲಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದಯೋ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯಂ
ವದನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಆರಾಮೋ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವೇವ ಚ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಿಮ್ಬರೂರುಕ್ಖಪನ್ತಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಪಠಮಂ ಏಕಾವ ಸಾಲಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಚ್ಛಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹೂ ಸಾಲಾ ಕತಾ। ತಸ್ಮಾ ತಮೇವ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಉಪಾದಾಯ ಲದ್ಧನಾಮವಸೇನ ಏಕಸಾಲಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಪನ ಪಸೇನದಿರಞ್ಞೋ ದೇವಿಯಾ ಉಯ್ಯಾನಭೂತೋ ಸೋ ಪುಪ್ಫಫಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಆರಾಮೋತಿ ಕತ್ವಾ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಆರಾಮೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೇ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರೇ ಏಕಸಾಲಕೇ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಆರಾಮೇ।
ಪಟಿವಸತೀತಿ ನಿವಾಸಫಾಸುತಾಯ ವಸತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಗವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ
ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗತಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ದಿಸ್ವಾ –
‘‘ಅಯಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಮಯ್ಹಂ ಞಾಣಜಾಲೇ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಿನ್ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ
ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಮಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ನಿರೋಧಞ್ಚ
ನಿರೋಧವುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾಹಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ
ತದುಭಯಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ
ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತೇಸಮಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಮಂ
ಸರಣಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಚಿತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ
ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ
ವಿಜ್ಜುಲತಾಸದಿಸಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯುಗನ್ಧರಪಬ್ಬತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಠಿತಮಹಾಮೇಘಂ ವಿಯ ಮೇಘವಣ್ಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಏಕಂಸವರಗತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚಗ್ಘಂ ಸೇಲಮಯಪತ್ತಂ
ವಾಮಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಹಿಮವನ್ತಪಾದಾ
ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
೪೦೭. ಏತದಹೋಸೀತಿ ನಗರದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತಿಪ್ಪಗಭಾವಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಏತಂ ಅಹೋಸಿ। ಯಂನೂನಾಹನ್ತಿ
ಸಂಸಯಪರಿದೀಪನೋ ವಿಯ ನಿಪಾತೋ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಸಂಸಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ – ‘‘ಇದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ,
ಇದಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಇಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮ, ಇಮಸ್ಸ ನ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ
ಪರಿವಿತಕ್ಕಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಪನೇಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹ’’ನ್ತಿ,
ಯದಿ ಪನಾಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
೪೦೮. ಉನ್ನಾದಿನಿಯಾತಿ
ಉಚ್ಚಂ ನದಮಾನಾಯ, ಏವಂ ನದಮಾನಾಯ ಚಸ್ಸಾ ಉದ್ಧಂ ಗಮನವಸೇನ ಉಚ್ಚೋ, ದಿಸಾಸು ಪತ್ಥಟವಸೇನ
ಮಹಾ ಸದ್ದೋತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾಯ, ತೇಸಞ್ಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ ಪಾತೋವ ವುಟ್ಠಾಯ
ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಾಮ ಚೇತಿಯವತ್ತಂ ವಾ ಬೋಧಿವತ್ತಂ ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ
ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ತೇನ ತೇ ಪಾತೋವ ವುಟ್ಠಾಯ ಬಾಲಾತಪೇ ನಿಸಿನ್ನಾ –
‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥೋ ಸೋಭನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪಾದೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ವಾ
ಆರಬ್ಭ, ಇತ್ಥಿಪುರಿಸದಾರಕದಾರಿಕಾದೀನಂ ವಣ್ಣೇ ವಾ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ
ಕಾಮಸ್ಸಾದಭವಸ್ಸಾದಾದಿವತ್ಥುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ
ರಾಜಕಥಾದಿಅನೇಕವಿಧಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉನ್ನಾದಿನಿಯಾ
ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾಯ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿ।
ತತೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ –
‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅತಿವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವಾ, ಮಯಞ್ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕೂಪಮಾ ಜಾತಾ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋಪಿ ನೋ ಪರಿಹೀನೋ। ಸಚೇ
ಪನಿಮಂ ಠಾನಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ವಾ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕೋ ವಾ ಗಿಹೀ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ
ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ , ಅತಿವಿಯ ಲಜ್ಜನೀಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪರಿಸದೋಸೋ ಖೋ
ಪನ ಪರಿಸಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಆರೋಹತೀ’’ತಿ ಇತೋಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅದ್ದಸ।
ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ…ಪೇ॰… ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ।
೪೦೯. ತತ್ಥ ಸಣ್ಠಪೇಸೀತಿ
ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ, ವಜ್ಜಮಸ್ಸಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ। ಯಥಾ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಠಪೇಸಿ।
ಯಥಾ ನಾಮ ಪರಿಸಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ನಿವಾಸನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ,
ಪಾರುಪನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ರಜೋಕಿಣ್ಣಟ್ಠಾನಂ ಪುಞ್ಛತಿ; ಏವಮಸ್ಸಾ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ –
‘‘ಅಪ್ಪಸದ್ದಾ ಭೋನ್ತೋ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ಯಥಾ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಠಪೇಸೀತಿ
ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಸದ್ದಕಾಮೋತಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಏಕೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಯಾಪೇತಿ। ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ
ಇಧಾಗನ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಭಗವತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀತಿ? ಅತ್ತನೋ
ವುದ್ಧಿಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಕಿರ ಬುದ್ಧೇಸು ವಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಸು ವಾ ಅತ್ತನೋ
ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇಸು – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಆಗತೋ ,
ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಆಗತೋ, ನ ಖೋ ಪನ ತೇ ಯಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಸ್ಸಥ
ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉತ್ತಮಭಾವ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅತ್ತಾನಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿ,
ಉಚ್ಚೇ ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಿ, ಭಗವತೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಾಯಮನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ಭಗವತೋ
ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಭವಂ ಗೋತಮೋಪಿ ಗೋತಮಸಾವಕಾಪಿ
ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಗ್ಗಾ। ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅಮ್ಹೇ
ಅಕ್ಖೀಹಿಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಥ, ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಥ, ಕಿಂ ವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ
ಅಪರದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ಅಥೇಕಚ್ಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ – ‘‘ಬುದ್ಧಾಪಿ ಏತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕಿಂ
ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಮಜ್ಜನ್ತಿ। ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ನಿಸೀದಿಂಸು।
೪೧೦. ಸ್ವಾಗತಂ, ಭನ್ತೇತಿ ಸುಟ್ಠು ಆಗಮನಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ; ಭಗವತಿ ಹಿ ನೋ ಆಗತೇ ಆನನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಗತೇ ಸೋಕೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಚಿರಸ್ಸಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಕಿಂ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತತ್ಥ ಗತಪುಬ್ಬೋತಿ, ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ –
‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ, ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥ, ಕಿಂ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹತ್ಥ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ
ಏವಮಾದಯೋ ಪಿಯಸಮುದಾಚಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಏವಞ್ಚ
ಪನ ವತ್ವಾ ನ ಮಾನಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ, ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಮಕಾಸಿ।
ಭಗವನ್ತಞ್ಹಿ ಉಪಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಸನೇನ ಅನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ ವಾ ಅಪಚಿತಿಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ವಾ
ದುಲ್ಲಭೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಚ್ಚಾಕುಲೀನತಾಯ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ
ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಆಸನೇನ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ನಿಸೀದತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇದಮಾಸನಂ
ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅನ್ತರಾಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ
ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ವೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾ
ವಿಪ್ಪಕತಾ, ಮಮಾಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ಕತಮಾ ಕಥಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಗತಾ, ವದಥ, ಯಾವ ನಂ ಪರಿಯನ್ತಂ
ನೇತ್ವಾ ದೇಮೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇಸಿ। ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ನಿರತ್ಥಕಕಥಾ ಏಸಾ
ನಿಸ್ಸಾರಾ ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುರತೋ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತೀ’’ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ
‘‘ತಿಟ್ಠತೇಸಾ , ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೪೧೧. ತಿಟ್ಠತೇಸಾ , ಭನ್ತೇತಿ
ಸಚೇ ಭಗವಾ ಸೋತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಛಾಪೇಸಾ ಕಥಾ ನ ದುಲ್ಲಭಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ
ಪನಿಮಾಯ ಕಥಾಯ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ। ಭಗವತೋ ಪನಾಗಮನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಯಂ ಅಞ್ಞದೇವ ಸುಕಾರಣಂ
ಪುಚ್ಛಾಮಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ತತೋ ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ – ‘‘ಪುರಿಮಾನಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾಯನ್ತಿ
ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಸಾಲಾ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ಥ ಪನ ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ
ನಾನಾವಿಧಂ ಕಥಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಸಾ ಬಹೂನಂ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿಂ ವದತಿ, ಅಯಂ ಕಿಂ ವದತೀ’’ತಿ
ಕೋತೂಹಲುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತೋ ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ। ಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇತಿ
ಚಿತ್ತನಿರೋಧೇ, ಖಣಿಕನಿರೋಧೇ ಕಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಪನ ತಸ್ಸಾ
ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ। ಯದಾ ಕಿರ ಭಗವಾ ಜಾತಕಂ ವಾ ಕಥೇತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಿ ತದಾ
ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಭಗವತೋ ಕಿತ್ತಿಘೋಸೋ ಪತ್ಥರತಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಭವಂ ಕಿರ
ಗೋತಮೋ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಕಥೇಸಿ, ಮಯಂ ಕಿಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ ತಾದಿಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತು’’ನ್ತಿ ಭಗವತೋ
ಪಟಿಭಾಗಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏಕಂ ಭವನ್ತರಸಮಯಂ ಕಥೇನ್ತಿ – ‘‘ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ
ಪಞ್ಞಪೇಸಿ, ಮಯಂ ಕಿಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ ಪಞ್ಞಪೇತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ
ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತದಾ ಪನ ಭಗವಾ
ಅಟ್ಠವಿಧಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿರೋಧಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಭವಂ
ಕಿರ ಗೋತಮೋ ನಿರೋಧಂ ನಾಮ ಕಥೇಸಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ
ಕಥಯಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ।
ತತ್ರೇಕಚ್ಚೇತಿ ತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ।
ಪುರಿಮೋ ಚೇತ್ಥ ಯ್ವಾಯಂ ಬಾಹಿರೇ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ದೋಸಂ
ದಿಸ್ವಾ ಅಚಿತ್ತಕಭಾವೋ ಸನ್ತೋತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತೋ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ
ಅಸಞ್ಞೀಭವೇ ಠತ್ವಾ ಪುನ ಇಧ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದೇ ಚ ನಿರೋಧೇ ಚ ಹೇತುಂ
ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ – ಅಹೇತೂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಆಹ।
ದುತಿಯೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ
ಮಿಗಸಿಙ್ಗತಾಪಸಸ್ಸ ಅಸಞ್ಞಕಭಾವಂ ಗಹೇತ್ವಾ – ‘‘ಉಪೇತಿಪಿ ಅಪೇತಿಪೀ’’ತಿ ಆಹ।
ಮಿಗಸಿಙ್ಗತಾಪಸೋ ಕಿರ ಅತ್ತನ್ತಪೋ ಘೋರತಪೋ ಪರಮಧಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಸೀಲತೇಜೇನ
ಸಕ್ಕವಿಮಾನಂ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಸಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ನು ಖೋ ತಾಪಸೋ
ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ಅಲಮ್ಬುಸಂ ನಾಮ ದೇವಕಞ್ಞಂ – ‘ತಾಪಸಸ್ಸ ತಪಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಹೀ’ತಿ
ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ತತ್ಥ ಗತಾ। ತಾಪಸೋ ಪಠಮದಿವಸೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ
ಪಾವಿಸಿ। ದುತಿಯದಿವಸೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣೇನ ಭಗ್ಗೋ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಸೋ ತೇನ
ದಿಬ್ಬಫಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠೋ ವಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ। ತಂ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ – ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।
ತತಿಯೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಆಥಬ್ಬಣಪಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ
‘‘ಉಪಕಡ್ಢನ್ತಿಪಿ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತಿಪೀ’’ತಿ ಆಹ। ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಕಿರ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ
ಸತ್ತಂ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಯ ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಯ ಮತಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ
ಪುನ ಪಾಕತಿಕಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ – ‘‘ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ
ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।
ಚತುತ್ಥೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖದಾಸೀನಂ ಮದನಿದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ
‘‘ಸನ್ತಿ ಹಿ ಭೋ ದೇವತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಕ್ಖದಾಸಿಯೋ ಕಿರ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದೇವತೂಪಹಾರಂ
ಕುರುಮಾನಾ ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಅರುಣೋದಯೇ ಏಕಂ ಸುರಾಪಾತಿಂ ಪಿವಿತ್ವಾ
ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಪಿತ್ವಾ ದಿವಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ –
‘‘ಸುತ್ತಕಾಲೇ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ
ಏವಮಾಹ।
ಅಯಂ ಪನ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ। ತೇನಸ್ಸ ತಂ
ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ‘‘ಇಮೇಸಂ ಕಥಾ ಏಳಮೂಗಕಥಾ ವಿಯ ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ
ನಿರೋಧೇ ಏತೇ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಚ ನಿರೋಧೇನ ನಾಮ ಏಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ಬಹುನಾ।
ತೇನಾಪಿ ಏಕೇನ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸೋ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಞಾತುಂ ನ
ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಬ್ಬಞ್ಞುನಾ। ಸಚೇ ಭಗವಾ ಇಧ ಅಭವಿಸ್ಸ ‘ಅಯಂ ನಿರೋಧೋ ಅಯಂ ನ
ನಿರೋಧೋ’ತಿ ದೀಪಸಹಸ್ಸಂ ವಿಯ ಉಜ್ಜಾಲೇತ್ವಾ ಅಜ್ಜಮೇವ ಪಾಕಟಂ ಅಕರಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ದಸಬಲಞ್ಞೇವ
ಅನುಸ್ಸರಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಹೋ ನೂನಾತಿ ಅನುಸ್ಸರಣತ್ಥೇ ನಿಪಾತದ್ವಯಂ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಹೋ ನೂನ ಭಗವಾ ಅಹೋ ನೂನ ಸುಗತೋ’’ತಿ। ಯೋ ಇಮೇಸನ್ತಿ ಯೋ ಏತೇಸಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾನಂ ಸುಕುಸಲೋ ನಿಪುಣೋ ಛೇಕೋ, ಸೋ ಭಗವಾ ಅಹೋ ನೂನ ಕಥೇಯ್ಯ, ಸುಗತೋ ಅಹೋ ನೂನ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಕತಞ್ಞೂತಿ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಪಕತಿಂ ಸಭಾವಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಪಕತಞ್ಞೂ। ಕಥಂ ನು ಖೋತಿ ಇದಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಮಯಂ ಭಗವಾ ನ ಜಾನಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ, ಕಥೇಥ ನೋ’’ತಿ ಆಯಾಚನ್ತೋ ವದತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಅಹೇತುಕಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೪೧೨. ತತ್ಥ ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು। ಆದಿತೋವ ತೇಸಂ ಅಪರದ್ಧನ್ತಿ ತೇಸಂ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ವಿರದ್ಧಂ, ಘರಮಜ್ಝೇಯೇವ ಪಕ್ಖಲಿತಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸಹೇತೂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಹೇತುಪಿ ಪಚ್ಚಯೋಪಿ ಕಾರಣಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ, ಸಕಾರಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಪನ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಏಕಚ್ಚಾ ಸಞ್ಞಾ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೪೧೩. ಕಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚಾತಿ
ಕತಮಾ ಚ ಸಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಅವೋಚ। ಅಥ ಯಸ್ಮಾ
ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ
ತಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಹೇತುಕಂ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ದೀಪೇತುಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದತೋ
ಪಭುತಿ ತನ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧ ಪೋಟ್ಠಪಾದ, ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ
ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾತಿ ದ್ವೇ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾ
ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ, ತತಿಯಾ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಮಯಾ
ಏಕಂಸಿಕೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪವಸೇನ ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ
ಆಗತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗೋಪಿ ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಕಾಮಚಾರೋಪಿ । ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಕಾಮಚಾರೋ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಯಾ ಪುರಿಮಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ
ತಸ್ಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗಿನೋ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬಾಯ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಯ ಸದಿಸತ್ತಾ
ಪುರಿಮಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಸಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾವ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ
ಅತ್ಥೋ।
ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞೀಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹೋತೀತಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಯೇ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸಙ್ಖಾತಾ ಸುಖುಮಸಞ್ಞಾ ಸಚ್ಚಾ ಹೋತಿ, ಭೂತಾ
ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿಓಳಾರಿಕಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಸುಖುಮಾ ಚ ಸಾ ಭೂತತಾಯ
ಸಚ್ಚಾ ಚ ಸಞ್ಞಾತಿ ಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ, ವಿವೇಕಜೇಹಿ ಪೀತಿಸುಖೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ
ಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾತಿ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಸಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ
ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಏವಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾತಿ
ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ, ವುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖತಿ,
ತಸ್ಮಾ ತಂ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತೇನ
ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಏವಂ ಏಕಾ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಏಕಾ
ಕಾಮಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚಾತಿ ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಾ ಏಕಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಹೋತಿ, ಸಾವಕೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತಸದಿಸಾನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕಲಾಪತೋ ಸಮ್ಮಸನಂಯೇವ ಪನ ಸಾವಕಾನಂ ಹೋತಿ, ಇದಞ್ಚ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ, ಏವಂ ಅಙ್ಗತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ಉದ್ಧಟಂ। ತಸ್ಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಪರಮಂಯೇವ ಸಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತದೇವ ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯತೋ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಫುಸತೀ’’ತಿ ಆಹ।
೪೧೪. ತತ್ಥ ಯತೋ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋ ನಾಮ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಭಿಕ್ಖು। ಇಧ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹೋತೀತಿ ಇಧ ಸಾಸನೇ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಞವಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ತತೋ ಅಮುತ್ರ ತತೋ ಅಮುತ್ರಾತಿ
ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತತೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಅಮುತ್ರ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ, ತತೋಪಿ ಅಮುತ್ರ ತತಿಯಜ್ಝಾನೇತಿ
ಏವಂ ತಾಯ ತಾಯ ಝಾನಸಞ್ಞಾಯ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಫುಸತಿ। ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಲೋಕಿಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರಕಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗತ್ತಾ।
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಞ್ಹಿ ಠತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಮ್ಪಿ ನಿರೋಧಮ್ಪಿ
ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಇತಿ ಸಾ ಲೋಕಿಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರಕಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗತ್ತಾ ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ
ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಫುಸತಿ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಇದಾನಿ ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಗ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚೇತೇಯ್ಯಂ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪದದ್ವಯೇ ಚ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚೇತೇತಿ ನಾಮ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪರಿಸಮಾಪತ್ತಿಅತ್ಥಾಯ ನಿಕನ್ತಿಂ ಕುರುಮಾನೋ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ ನಾಮ। ಇಮಾ ಚ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಇಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯುಂ। ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾತಿ ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾ ಭವಙ್ಗಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ನ ಚೇವ ಚೇತೇತಿ ನ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ
ಏತ್ಥ ಕಾಮಂ ಚೇಸ ಚೇತೇನ್ತೋವ ನ ಚೇತೇತಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೋವ ನಾಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ಇಮಸ್ಸ
ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ
ದ್ವೇ ಚಿತ್ತವಾರೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಉಪರಿನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ
ಏವ ಪನ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಅತ್ಥಿ, ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಪುತ್ತಘರಾಚಿಕ್ಖಣೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।
ಪಿತುಘರಮಜ್ಝೇನ ಕಿರ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಘರಂ
ಹೋತಿ, ತತೋ ಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಆದಾಯ ಆಸನಸಾಲಂ ಆಗತಂ ದಹರಂ ಥೇರೋ – ‘‘ಮನಾಪೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ
ಕುತೋ ಆಭತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಘರತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಘರಮೇವ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಯೇನ ಪನಸ್ಸ
ಪಿತುಘರಮಜ್ಝೇನ ಗತೋಪಿ ಆಗತೋಪಿ ತತ್ಥ ಆಭೋಗೋಪಿ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಆಸನಸಾಲಾ ವಿಯ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ
ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಪಿತುಗೇಹಂ ವಿಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ, ಪುತ್ತಗೇಹಂ ವಿಯ
ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ, ಆಸನಸಾಲಾಯ ಠತ್ವಾ ಪಿತುಘರಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಘರಾಚಿಕ್ಖಣಂ ವಿಯ
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ದ್ವೇ
ಚಿತ್ತವಾರೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತುಘರಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾವ ಉಪರಿನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಏವಮೇಸ ಚೇತೇನ್ತೋವ ನ ಚೇತೇತಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೋವ ನಾಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ತಾ ಚೇವ ಸಞ್ಞಾತಿ ತಾ ಝಾನಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾ ಭವಙ್ಗಸಞ್ಞಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸೋ ನಿರೋಧಂ ಫುಸತೀತಿ ಸೋ ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತಿ।
ಅನುಪುಬ್ಬಾಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮ್ಪಜಾನಸಮಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ
ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ, ಸಮ್ಪಜಾನಪದಂ ನಿರೋಧಪದೇನ ಅನ್ತರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ
ಸಮ್ಪಜಾನಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಪಿ
ಸಮ್ಪಜಾನಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ
ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸತ್ಥೋ।
ಇದಾನಿ ಇಧ ಠತ್ವಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ
ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾನಿಸಂಸಾಧಿಕಾರೇ ಕಥಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ
ಕಥಿತತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।
ಏವಂ ಭಗವಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ನಿರೋಧಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ –
ಅಥ ನಂ ತಾದಿಸಾಯ ಕಥಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತುಂ ‘‘ತಂ ಕಿಂ
ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ‘‘ಭಗವಾ ಅಜ್ಜ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನ ಮಯಾ
ಏವರೂಪಾ ಕಥಾ ಸುತಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ, ‘‘ನೋ ಹೇತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ
ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭಗವತೋ ಕಥಾಯ ಉಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಸುಉಗ್ಗಹಿತಂ ತಯಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಆಹ।
೪೧೫. ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಭಗವತಾ ‘ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತದೇವ ನು ಖೋ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ, ಉದಾಹು ಅವಸೇಸಸಮಾಪತ್ತೀಸುಪಿ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಏಕಞ್ಞೇವ ನು ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಭಗವಾಪಿಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತತ್ಥ ಪುಥೂಪೀತಿ ಬಹೂನಿಪಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದ, ನಿರೋಧಂ ಫುಸತೀತಿ
ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಯೇನ ಯೇನ ಕಸಿಣೇನ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ವಾ ಯೇನ ಯೇನ ಝಾನೇನ। ಇದಂ
ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಹಿ ಪಥವೀಕಸಿಣೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಪಥವೀಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಏಕವಾರಂ
ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ, ಅಥ ದ್ವೇ ವಾರೇ, ತಯೋ ವಾರೇ,
ವಾರಸತಂ, ವಾರಸಹಸ್ಸಂ, ವಾರಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ,
ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ಸಞ್ಞಗ್ಗಾನಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಕಸಿಣೇಸು। ಝಾನೇಸುಪಿ ಸಚೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ
ಕರಣಭೂತೇನ ಏಕವಾರಂ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ। ಅಥ ದ್ವೇ ವಾರೇ ,
ತಯೋ ವಾರೇ, ವಾರಸತಂ, ವಾರಸಹಸ್ಸಂ, ವಾರಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ,
ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಾನಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತೀಸುಪಿ। ಇತಿ ಏಕವಾರಂ
ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಹೋತಿ,
ಅಪರಾಪರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಬಹೂನಿ।
೪೧೬. ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ
ಭನ್ತೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ
ಪುಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಖೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾತಿ ಝಾನಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ಅಪರೋ ನಯೋ, ಸಞ್ಞಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಅಪರೋ ನಯೋ, ಸಞ್ಞಾತಿ ಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ಫಲಞಾಣಂ। ತಿಪಿಟಕಮಹಾಸಿವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ –
ಕಿಂ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಣನ್ತಿ, ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಗವನ್ತಂ
ನಿರೋಧಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಇದಾನಿ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಭಗವಾ ನಿರೋಧಾ
ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಪಠಮಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉದಾಹು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣ’’ನ್ತಿ
ವದತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಫಲಸಞ್ಞಾ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ । ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದಾ, ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಇದಂ ಅರಹತ್ತಫಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಿರ ಮೇತಿ ಫಲಸಮಾಧಿಸಞ್ಞಾಪಚ್ಚಯಾ ಕಿರ ಮಯ್ಹಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ।
ಸಞ್ಞಾಅತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೪೧೭. ಇದಾನಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಗಾಮಸೂಕರೋ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ಅನುಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಾದಾಮಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಆರೋಪಿತೋಪಿ
ಸುಖಂ ನ ವಿನ್ದತಿ, ವೇಗೇನ ಗೂಥಟ್ಠಾನಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಿನ್ದತಿ। ಏವಮೇವ ಭಗವತಾ
ಸಣ್ಹಸುಖುಮತಿಲಕ್ಖಣಬ್ಭಾಹತಾಯ ದೇಸನಾಯ ನ್ಹಾಪಿತವಿಲಿತ್ತಮಣ್ಡಿತೋಪಿ ನಿರೋಧಕಥಾಸಿರಿಸಯನಂ
ಆರೋಪಿತೋಪಿ ತತ್ಥ ಸುಖಂ ನ ವಿನ್ದನ್ತೋ ಗೂಥಟ್ಠಾನಸದಿಸಂ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ತಮೇವ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಅಥಸ್ಸಾನುಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾತುಕಾಮೋ ಭಗವಾ – ‘‘ಕಂ ಪನ ತ್ವ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತೋ ಸೋ
‘‘ಅರೂಪೀ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧಿಕೋ ಸಮಾನೋಪಿ ‘‘ಭಗವಾ ದೇಸನಾಯ ಸುಕುಸಲೋ, ಸೋ ಮೇ
ಆದಿತೋವ ಲದ್ಧಿಂ ಮಾ ವಿದ್ಧಂಸೇತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ
‘‘ಓಳಾರಿಕಂ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತತ್ಥ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಓಳಾರಿಕೋ ಚ ಹಿ
ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಏವಂ ಸನ್ತನ್ತಿ
ಏವಂ ಸನ್ತೇ। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಏವಂ ಸನ್ತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೋ
ತವಾತಿ ಅಯಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಏಕುಪ್ಪಾದೇಕನಿರೋಧತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಾ
ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಅಪರಾಪರಂ ಉಪಾದಾಯ ಪನ ‘‘ಅಞ್ಞಾ ಚ ಸಞ್ಞಾ
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಾ ಚ ಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
೪೧೮-೪೨೦.
ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಂ ಲದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಮನೋಮಯಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ
ತತ್ರಾಪಿ ದೋಸೇ ದಿನ್ನೇ ಯಥಾ ನಾಮ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಯಾವಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ನಪ್ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ತಾವ
ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಸಞ್ಞಾಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ವದತಿ,
ಏವಮೇವ ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ
ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂಯೇವ ವದನ್ತೋ ‘‘ಅರೂಪೀ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಞ್ಞಾಯ
ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪನ ಸಸ್ಸತಂ ಮಞ್ಞತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಥೇವಸ್ಸ ದೋಸಂ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನೇನ
ಅಭಿಭೂತತ್ತಾ ಭಗವತಾ ವುಚ್ಚಮಾನಮ್ಪಿ ತಂ ನಾನತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಪನೇತಂ, ಭನ್ತೇ,
ಮಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ
ಸಞ್ಞಾಮಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಮಞ್ಞತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಜ್ಜಾನಂ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ತವ ಅಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಅಞ್ಞಾ ಖನ್ತಿ,
ಅಞ್ಞಾ ರುಚಿ, ಅಞ್ಞಥಾಯೇವ ತೇ ದಸ್ಸನಂ ಪವತ್ತಂ, ಅಞ್ಞದೇವ ಚ ತೇ ಖಮತಿ ಚೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಚ,
ಅಞ್ಞತ್ರ ಚ ತೇ ಆಯೋಗೋ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ
ಯುತ್ತಪಯುತ್ತತಾ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚ ತೇ ಆಚರಿಯಕಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಆಚರಿಯಭಾವೋ। ತೇನ
ತಯಾ ಏವಂ ಅಞ್ಞದಿಟ್ಠಿಕೇನ ಅಞ್ಞಖನ್ತಿಕೇನ ಅಞ್ಞರುಚಿಕೇನ ಅಞ್ಞತ್ರಾಯೋಗೇನ
ಅಞ್ಞತ್ರಾಚರಿಯಕೇನ ದುಜ್ಜಾನಂ ಏತನ್ತಿ। ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ಸಞ್ಞಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ
ಅತ್ತಾ ಹೋತು, ಅಞ್ಞಾ ವಾ ಸಞ್ಞಾ, ತಂ ಸಸ್ಸತಾದಿ ಭಾವಮಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪುನ
‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತತ್ಥ ಲೋಕೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ನ ಹೇತಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಏತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ನ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ, ನ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ। ನ ಧಮ್ಮಸಂಹಿತನ್ತಿ ನ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಂ। ನಾದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಸ್ಸ ನ ಆದಿಮತ್ತಂ, ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ವಟ್ಟವಿರಾಗತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ನಿರೋಧಕರಣತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಾಭಿಜಾನನಾಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಿರಿಯಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸಮ್ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಿರಿಯಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ।
ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿಆದೀಸು ತಣ್ಹಂ
ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಭೂಮಕಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖನ್ತಿ, ತಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಭಾವನತೋ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ
ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋತಿ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ
ಮಗ್ಗೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಮಯಾ ಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ
ಭಗವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವೋ ವಾ ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವಾ ನತ್ಥಿ,
ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ತಂ ಆಕಾರಂ
ಞತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಗಮನಕಾಲಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
೪೨೧. ವಾಚಾಸನ್ನಿತೋದಕೇನಾತಿ ವಚನಪತೋದೇನ। ಸಞ್ಝಬ್ಭರಿಮಕಂಸೂತಿ ಸಞ್ಝಬ್ಭರಿತಂ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟ್ಠಂ ಅಕಂಸು, ಉಪರಿ ವಿಜ್ಝಿಂಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭೂತನ್ತಿ ಸಭಾವತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ತಚ್ಛಂ, ತಥನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತನ್ತಿ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಸು ಠಿತಸಭಾವಂ। ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಂ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಚತುಸಚ್ಚವಿನಿಮುತ್ತಾ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಏದಿಸಾ ಹೋತಿ।
ಚಿತ್ತಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತಪೋಟ್ಠಪಾದವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
೪೨೨. ಚಿತ್ತೋ ಚ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ
ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಹತ್ಥಿಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ
ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖುಮೇಸು ಅತ್ಥನ್ತರೇಸು ಕುಸಲೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುಬ್ಬೇ
ಕತಪಾಪಕಮ್ಮವಸೇನ ಪನ ಸತ್ತವಾರೇ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗಿಹಿ ಜಾತೋ। ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ
ಕಿರ ಸಾಸನೇ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಗ್ಗಾ ಏಕತೋವ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ। ತೇಸು
ಏಕೋ ಅನಭಿರತೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ
ಆದೀನವಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಓವದಿ। ಸೋ ತಂ
ಸುತ್ವಾ ಅಭಿರಮಿತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ತಾದಿಸೇ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ಮಯ್ಹಂ
ಆವುಸೋ ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ – ‘ಇಮಾಹಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ’’। ಸೋ
ಪತ್ತಚೀವರಲೋಭೇನ ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಗಿಹಿಭಾವತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಮೇವ ಅಭಿರಮಿ। ಏವಮೇಸ
ತದಾ ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆನಿಸಂಸಕಥಾಯ ಕಥಿತತ್ತಾ ಇದಾನಿ ಛ ವಾರೇ
ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ, ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ
ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಾತೇತಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರೋ
ಅಪಸಾದೇತಿ। ಸೋ ಮಹಾಸಾವಕಸ್ಸ ಕಥಿತೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ
ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗಿಹಿ ಜಾತೋ। ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಪನಾಯಂ ಗಿಹಿಸಹಾಯಕೋ ಹೋತಿ।
ತಸ್ಮಾ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹತೀಹಚ್ಚಯೇನ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಸೋ
ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಕಿಂ ತಯಾ ಕತಂ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಾ ಅಪಸಕ್ಕನ್ತೋಸಿ, ಏಹಿ
ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಇದಾನಿ ತೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ
ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿತ್ತೋ ಚ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಚ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ’’ತಿ।
೪೨೩. ಅನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ನತ್ಥಿತಾಯ ಅನ್ಧಾ, ತಸ್ಸೇವ ಅಭಾವೇನ ಅಚಕ್ಖುಕಾ। ತ್ವಂಯೇವ ನೇಸಂ ಏಕೋ ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಜಾನನಭಾವಮತ್ತೇನ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಚಕ್ಖುಮಾ। ಏಕಂಸಿಕಾತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ಪಞ್ಞತ್ತಾತಿ ಠಪಿತಾ। ಅನೇಕಂಸಿಕಾತಿ ನ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಏಕೇನೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಸಸ್ಸತಾತಿ ವಾ ಅಸಸ್ಸತಾತಿ ವಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏಕಂಸಿಕಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
೪೨೪-೪೨೫. ಸನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾತಿ
ಇದಂ ಭಗವಾ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಬಾಹಿರಕೇಹಿ ಪಞ್ಞಾಪಿತನಿಟ್ಠಾಯ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
ಸಬ್ಬೇ ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಯಥಾ ಭಗವಾ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯೇ
ಲೋಕಥುಪಿಕಾದಿವಸೇನ ನಿಟ್ಠಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ಸಾ ಚ ನ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ। ಯಥಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನ ನಿಯ್ಯಾತಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ನಿವತ್ತತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಭಗವಾ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ಲೋಕಂ ಜಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ
ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಏಕನ್ತಸುಖೋ ಲೋಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಾಯಾತಿ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾ
ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ವಿಹರಥ। ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ
ಸರೀರಸಣ್ಠಾನಾದೀನೀತಿ। ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತಂ ಪಟಿಹರಣವಿರಹಿತಂ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
೪೨೬-೪೨೭. ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ಜನಪದೇ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಇತ್ಥೀಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನವಿಲಾಸಾಕಪ್ಪಾದೀಹಿ ಅಸದಿಸಾ।
ತಯೋಅತ್ತಪಟಿಲಾಭವಣ್ಣನಾ
೪೨೮. ಏವಂ ಭಗವಾ ಪರೇಸಂ ನಿಟ್ಠಾಯ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಟ್ಠಾಯ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಯೋ ಖೋ ಮೇ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೋ, ಏತ್ಥ ಚ ಭಗವಾ ತೀಹಿ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇಹಿ ತಯೋ ಭವೇ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಓಳಾರಿಕತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ
ಅವೀಚಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕಾಮಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ।
ಮನೋಮಯಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಕನಿಟ್ಠಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಿಯೋಸಾನಂ
ರೂಪಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಅರೂಪಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅರೂಪಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ
ನಾಮ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ। ವೋದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ।
೪೨೯. ಪಞ್ಞಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತ್ತನ್ತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಫಲಪಞ್ಞಾನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಞ್ಚೇವ ವಿಪುಲಭಾವಞ್ಚ। ಪಾಮುಜ್ಜನ್ತಿ ತರುಣಪೀತಿ। ಪೀತೀತಿ
ಬಲವತುಟ್ಠಿ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಂ ಅವೋಚುಮ್ಹ ‘‘ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ
ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಿರತೀ’’ತಿ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಏವಂ ವಿಹರತೋ ತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ,
ಪೀತಿ ಚ ನಾಮಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ಸತಿ ಚ ಸೂಪಟ್ಠಿತಾ ಉತ್ತಮಞಾಣಞ್ಚ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋ।
ಸಬ್ಬವಿಹಾರೇಸು ಚ ಅಯಮೇವ ವಿಹಾರೋ ‘‘ಸುಖೋ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತೋ ‘‘ಉಪಸನ್ತೋ
ಪರಮಮಧುರೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಪಾಮೋಜ್ಜಾದಯೋ ಛಪಿ
ಧಮ್ಮಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ನಿವತ್ತತಿ, ಸೇಸಾ
ಪಞ್ಚ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತತಿಯೇ ಪೀತಿ ನಿವತ್ತತಿ, ಸೇಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತಥಾ ಚತುತ್ಥೇ।
ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಝಾನೇಸು ಸಮ್ಪಸಾದನಸುತ್ತೇ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಮೇವ ಕಥಿತಂ।
ಪಾಸಾದಿಕಸುತ್ತೇ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ। ದಸುತ್ತರಸುತ್ತೇ
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಕಥಿತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ
ಪೀತಿವೇವಚನಮೇವ ಕತ್ವಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿನಾಮ ಕಥಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
೪೩೨-೪೩೭. ಅಯಂ ವಾ ಸೋತಿ ಏತ್ಥ ವಾ ಸದ್ದೋ ವಿಭಾವನತ್ಥೋ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಸೋತಿ ಏವಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಮ। ಯಥಾಪರೇ ‘‘ಏಕನ್ತಸುಖಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಞ್ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ನೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ವದಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತನ್ತಿ ಸಪ್ಪಾಟಿಹರಣಂ, ನಿಯ್ಯಾನಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೋಘೋ ಹೋತೀತಿ ತುಚ್ಛೋ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಚ್ಚೋ ಹೋತೀತಿ
ಭೂತೋ ಹೋತಿ, ಸ್ವೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಪನಾಯಂ ಚಿತ್ತೋ
ಅತ್ತನೋ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯ ತಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ನಾಮ
ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಂ ಏತನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ತ್ವೇವ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ರೂಪಾದಯೋ ಚೇತ್ಥ ಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಪನ ನಾಮಮತ್ತಮೇತಂ, ತೇಸು ತೇಸು
ರೂಪಾದೀಸು ಸತಿ ಏವರೂಪಾ ವೋಹಾರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ತಸ್ಸೇವ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ನಿಯ್ಯಾತನತ್ಥಂ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತ ಸಮಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
೪೩೮. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿನಯನತ್ಥಂ ಪುನ ‘‘ಸಚೇ ತಂ, ಚಿತ್ತ, ಏವಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಯೋ ಮೇ ಅಹೋಸಿ ಅತೀತೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ , ಸ್ವೇವ ಮೇ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ, ಮೋಘೋ ಅನಾಗತೋ ಮೋಘೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋತಿ
ಏತ್ಥ ತಾವ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಯೇ ತೇ ಅತೀತಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಏತರಹಿ ನತ್ಥಿ,
ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಪನ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಮೇ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ
ಅಹೋಸಿ। ಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪನ ಧಮ್ಮಾನಂ ತದಾ ಅಭಾವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ಮೋಘೋ
ಅನಾಗತೋ, ಮೋಘೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ, ಏವಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭಂ
ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
೪೩೯-೪೪೩. ಅಥ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸಂಸನ್ದಿತುಂ ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ಚಿತ್ತಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಓಪಮ್ಮತೋ ತಮತ್ಥಂ ಸಾಧೇನ್ತೋ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಚಿತ್ತ ಗವಾ ಖೀರ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ, ಯಥಾ ಗವಾ ಖೀರಂ, ಖೀರಾದೀಹಿ ಚ ದಧಿಆದೀನಿ ಭವನ್ತಿ, ತತ್ಥ
ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಖೀರಂ ಹೋತಿ, ನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಧೀತಿ ವಾ ನವನೀತಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ
ಸಙ್ಖ್ಯಂ ನಿರುತ್ತಿಂ ನಾಮಂ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ದಧೀತಿಆದಿ
ವೋಹಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ। ಅಥ ಖೋ ಖೀರಂ ತ್ವೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ।
ಕಸ್ಮಾ? ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಖೀರನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ನಿರುತ್ತಿ ನಾಮಂ ವೋಹಾರೋ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ
ಭಾವಾತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಇಮಾ ಖೋ ಚಿತ್ತಾತಿ ಓಳಾರಿಕೋ
ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಮನೋಮಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಅರೂಪೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಇಮಾ
ಖೋ ಚಿತ್ತ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾ ಲೋಕೇ ಸಮಞ್ಞಾಮತ್ತಕಾನಿ ಸಮನುಜಾನನಮತ್ತಕಾನಿ ಏತಾನಿ। ತಥಾ
ಲೋಕನಿರುತ್ತಿಮತ್ತಕಾನಿ ವಚನಪಥಮತ್ತಕಾನಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಕಾನಿ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತಕಾನಿ
ಏತಾನೀತಿ। ಏವಂ ಭಗವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ತಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ
ವೋಹಾರಮತ್ತಕನ್ತಿ ವದತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸುಞ್ಞೋ
ತುಚ್ಛೋ ಏಸ ಲೋಕೋ।
ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ದ್ವೇ ಕಥಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ ಚ ಪರಮತ್ಥಕಥಾ ಚ। ತತ್ಥ
‘‘ಸತ್ತೋ ಪೋಸೋ ದೇವೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ‘‘ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ’’ ನಾಮ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ
ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ ಖನ್ಧಾ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಾ
ಪರಮತ್ಥಕಥಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯೋ ಸಮ್ಮುತಿದೇಸನಾಯ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪೋಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ವಿಜಾನಿತುಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಿಯ್ಯಾತುಂ
ಅರಹತ್ತಜಯಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಆದಿತೋವ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ
‘‘ಪೋಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ಕಥೇತಿ, ಯೋ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾಯ
‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಜಾನಿತುಂ
ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಿಯ್ಯಾತುಂ ಅರಹತ್ತಜಯಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ
‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಮೇವ ಕಥೇತಿ। ತಥಾ
ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾಯ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಪಠಮಂ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ
ಕಥೇತಿ। ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾಯ ಪನ ಬೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಾಯ
ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಾಯ ಪನ ಬೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ
ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪಕತಿಯಾ ಪನ ಪಠಮಮೇವ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ದೇಸನಾ ಲೂಖಾಕಾರಾ
ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ।
ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಸಚ್ಚಮೇವ ಸಭಾವಮೇವ ಅಮುಸಾವ ಕಥೇನ್ತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ
ಸಚ್ಚಮೇವ ಸಭಾವಮೇವ ಅಮುಸಾವ ಕಥೇನ್ತಿ।
ದುವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವದತಂ ವರೋ।
ಸಮ್ಮುತಿಂ ಪರಮತ್ಥಞ್ಚ, ತತಿಯಂ ನೂಪಲಬ್ಭತಿ॥
ಸಙ್ಕೇತವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಕಾರಣಂ।
ಪರಮತ್ಥವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಭೂತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ॥
ಯಾಹಿ ತಥಾಗತೋ ವೋಹರತಿ ಅಪರಾಮಸನ್ತಿ
ಯಾಹಿ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾಹಿ ಲೋಕನಿರುತ್ತೀಹಿ ತಥಾಗತೋ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸಾನಂ ಅಭಾವಾ
ಅಪರಾಮಸನ್ತೋ ವೋಹರತೀತಿ ದೇಸನಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸೇಸಂ
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ
ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
