Free Online FOOD for MIND & HUNGER - DO GOOD 😊 PURIFY MIND.To live like free birds 🐦 🦢 🦅 grow fruits 🍍 🍊 🥑 🥭 🍇 🍌 🍎 🍉 🍒 🍑 🥝 vegetables 🥦 🥕 🥗 🥬 🥔 🍆 🥜 🎃 🫑 🍅🍜 🧅 🍄 🍝 🥗 🥒 🌽 🍏 🫑 🌳 🍓 🍊 🥥 🌵 🍈 🌰 🇧🇧 🫐 🍅 🍐 🫒Plants 🌱in pots 🪴 along with Meditative Mindful Swimming 🏊‍♂️ to Attain NIBBĀNA the Eternal Bliss.
Kushinara NIBBĀNA Bhumi Pagoda White Home, Puniya Bhumi Bengaluru, Prabuddha Bharat International.
Categories:

Archives:
Meta:
01/02/16
1733 Sun Jan 03 2016 FREE Online A1 (Awakened One) Tipiṭaka Research & Practice University in Visual Format (FOA1TRPUVF) through 
http://sarvajan.ambedkar.org email: aonesolarpower@gmail.com http://www.tipitaka.org/knda/ Talking Book in Kannada - Buddha11:06 mins The story of Gautham Buddha, the founder of one of the major religions in the world - Buddhism, it depicts his journey from a prince to an awakened being. https://www.youtube.com/watch?v=0s00yLd4nNc The quotes of Lord Buddha in kannada language.- 2:03 mins Tipiṭaka (Kannada) ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) ಅಟ್ಠಕಥಾ ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ ೧. ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೨. ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೩. ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೪. ಸೋಣದಣ್ಡಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೫. ಕೂಟದನ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೬. ಮಹಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೭. ಜಾಲಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೮. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೧೦. ಸುಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೧೧. ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೧೨. ಲೋಹಿಚ್ಚಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ೧೩. ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ ೧. ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
Filed under: General
Posted by: site admin @ 6:18 pm

1733 Sun Jan 03 2016


FREE Online A1 (Awakened One) Tipiṭaka Research & Practice University
in Visual Format (FOA1TRPUVF)  
through 
http://sarvajan.ambedkar.org


email:

aonesolarpower@gmail.com



http://www.tipitaka.org/knda/

Talking Book in Kannada - Buddha11:06 mins

The story of Gautham Buddha, the founder of one of the major religions
in the world - Buddhism, it depicts his journey from a prince to an awakened being.

https://www.youtube.com/watch?v=0s00yLd4nNc
The quotes of Lord Buddha in kannada language.- 2:03 min
s

೧. ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥


ದೀಘನಿಕಾಯೇ


ಮಹಾವಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾ


೧. ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ


ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಾ


. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ…ಪೇ॰… ಕರೇರಿಕುಟಿಕಾಯನ್ತಿ ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಕರೇರಿಕುಟಿಕಾಯನ್ತಿ
ಕರೇರೀತಿ ವರುಣರುಕ್ಖಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕರೇರಿಮಣ್ಡಪೋ ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಕಾಯ ದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ, ತಸ್ಮಾ
‘‘ಕರೇರಿಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ಕೋಸಮ್ಬರುಕ್ಖಸ್ಸ ದ್ವಾರೇ ಠಿತತ್ತಾ
‘‘ಕೋಸಮ್ಬಕುಟಿಕಾ’’ತಿ। ಅನ್ತೋಜೇತವನೇ ಕಿರ ಕರೇರಿಕುಟಿ ಕೋಸಮ್ಬಕುಟಿ ಗನ್ಧಕುಟಿ
ಸಲಳಾಗಾರನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಗೇಹಾನಿ, ಏಕೇಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ। ತೇಸು
ಸಲಳಾಗಾರಂ ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕಾರಿತಂ, ಸೇಸಾನಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಾರಿತಾನಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಗಹಪತಿನಾ ಥಮ್ಭಾನಂ ಉಪರಿ ಕಾರಿತಾಯ ದೇವವಿಮಾನಕಪ್ಪಾಯ ಕರೇರಿಕುಟಿಕಾಯಂ
ವಿಹರತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತನ್ತಿ
ಏಕಾಸನಿಕಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕಾನಂ ಪಾತೋವ ಭುತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇಪಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮೇವ।
ಇಧ ಪನ ಪಕತಿಭತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ‘‘ಪಚ್ಛಾಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾನನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತತೋ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾನಂ, ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಕರೇರಿಮಣ್ಡಲಮಾಳೇತಿ ತಸ್ಸೇವ ಕರೇರಿಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಕತಾಯ ನಿಸೀದನಸಾಲಾಯ। ಸೋ ಕಿರ ಕರೇರಿಮಣ್ಡಪೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಕಾಯ ಚ ಸಾಲಾಯ ಚ ಅನ್ತರೇ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗನ್ಧಕುಟೀಪಿ ಕರೇರಿಕುಟಿಕಾಪಿ ಸಾಲಾಪಿ – ‘‘ಕರೇರಿಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ ‘‘ಏಕಮ್ಪಿ ಜಾತಿಂ, ದ್ವೇಪಿ ಜಾತಿಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಭತ್ತೇನ ಪುಬ್ಬೇನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಾ। ಧಮ್ಮೀತಿ ಧಮ್ಮಸಂಯುತ್ತಾ।


ಉದಪಾದೀತಿ ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ , ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ
ನಾಮ ಕೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಕೇ ನಾನುಸ್ಸರನ್ತೀತಿ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಸಾವಕಾ ಚ
ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ। ಕತರತಿತ್ಥಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ? ಯೇ
ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಕಮ್ಮವಾದಿನೋ, ತೇಪಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಂಯೇವ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ನ ತತೋ ಪರಂ।
ಸಾವಕಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ। ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಞ್ಚೇವ
ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ।
ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಯಾವತಕಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತಿ, ತಾವತಕಂ
ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ।


ತಿತ್ಥಿಯಾ ಖನ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಪಟಿಪಾಟಿಂ
ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾಪಿ ಅಸಞ್ಞಭವಂ ಪತ್ವಾ
ಖನ್ಧಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಜಾಲೇ ಪತಿತಾ ಕುಣ್ಠಾ ವಿಯ, ಕೂಪೇ ಪತಿತಾ ಪಙ್ಗುಳಾ ವಿಯ ಚ
ಹೋನ್ತಿ। ತೇ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ, ಇತೋ ಪರಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ।
ಇತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸರಣಂ ಅನ್ಧಾನಂ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗಮನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯಥಾ
ಹಿ ಅನ್ಧಾ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗ್ಗಾಹಕೇ ಸತಿಯೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಸತಿ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಏವಮೇವ
ತಿತ್ಥಿಯಾ ಖನ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಪಟಿಪಾಟಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನ
ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ।


ಸಾವಕಾಪಿ ಖನ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಅಸಞ್ಞಭವಂ ಪತ್ವಾ
ಖನ್ಧಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತೇ ವಟ್ಟೇ ಸಂಸರಣಕಸತ್ತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ
ಅಭಾವಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಸಞ್ಞಭವೇ ಪನ ಪಞ್ಚಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ
ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೇಹಿ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾ ಪರತೋ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ; ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ
ಸೋಭಿತೋ। ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಯಂ ಯಂ ಠಾನಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ತದೇವ ಪಸ್ಸನ್ತಿ।


ತಿತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನಾ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಕತಸುತಮೇವ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ। ತಥಾ ಸಾವಕಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ। ಬುದ್ಧಾ ಪನ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇಹಿ ವಾ ದಿಟ್ಠಕತಸುತಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ।


ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ಖಜ್ಜೋಪನಕಓಭಾಸಸದಿಸಂ,
ಸಾವಕಾನಂ ಪದೀಪೋಭಾಸಸದಿಸಂ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಓಸಧಿತಾರಕೋಭಾಸಸದಿಸಂ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ
ಚನ್ದೋಭಾಸಸದಿಸಂ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಸರದಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲೋಭಾಸಸದಿಸಂ। ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕಾನಿ ಜಾತಿಸತಾನಿ
ಜಾತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ವಾ ಏತ್ತಕಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ
ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಖಲಿತಂ, ನ ಪಟಿಘಾತಂ
ಹೋತಿ, ಆವಜ್ಜನಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಆಕಙ್ಖಮನಸಿಕಾರಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ।
ದುಬ್ಬಲಪತ್ತಪುಟೇ ವೇಗಕ್ಖಿತ್ತನಾರಾಚೋ ವಿಯ, ಸಿನೇರುಕೂಟೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಇನ್ದವಜಿರಂ ವಿಯ ಚ
ಅಸಜ್ಜಮಾನಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ಅಹೋ ಮಹನ್ತಂ ಭಗವತೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ
ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ಆರಬ್ಭ ಕಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಜಾತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ
ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತಿಪಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸೋ, ಇತಿಪಿ ಪುಬ್ವೇನಿವಾಸೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಪಾಳಿಯಂ
ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇತಿಪೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ।


೨-೩. ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ…ಪೇ॰… ಅಥ ಭಗವಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ
ವುತ್ತಮೇವ। ಅಯಮೇವ ಹಿ ವಿಸೇಸೋ – ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಇಧ
ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ। ತತ್ಥ ಚ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ, ಇಧ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಕಥಾ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ –
‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಮ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ಗುಣಂ ಥೋಮೇನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಸ್ಸ
ಪನ ಮೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ; ಹನ್ದ ನೇಸಂ ತಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ
ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಮೇವ ಠಪಿತೇ
ತಙ್ಖಣೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ,
ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಚ ‘‘ಇಧ , ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಪಟಿವಚನಸ್ಸ ಚ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ ನೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ ನೋತಿ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ ನು। ಅಥ ನಂ ಪಹಟ್ಠಮಾನಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾಚಮಾನಾ ಏತಸ್ಸ ಭಗವಾತಿಆದಿಮಾಹಂಸು। ತತ್ಥ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಿಕಥಾಕರಣಸ್ಸ।


. ಅಥ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಯಾಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ತೇ ಸೋತಾವಧಾರಣಸಾಧುಕಮನಸಿಕಾರೇಸು ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಛಿನ್ನವಟುಮಕಾನುಸ್ಸರಣಂ ಪಕಾಸೇತುಕಾಮೋ ಇತೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಂ ವಿಪಸ್ಸೀತಿ
ಯಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ। ಅಯಞ್ಹಿ ‘ಯ’ನ್ತಿ ಸದ್ದೋ ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇವಾನಂ
ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸುತಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಆರೋಚೇಮಿ ತಂ, ಭಗವತೋ’’ತಿಆದೀಸು
(ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೩) ಪಚ್ಚತ್ತವಚನೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಯಂ ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹ ಅಕಿತ್ತಯೀ ನೋ,
ಅಞ್ಞಂ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮ ತದಿಙ್ಘ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೮೧) ಉಪಯೋಗವಚನೇ।
‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰
೧.೨೭೭) ಕರಣವಚನೇ। ಇಧ ಪನ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ
ಕಪ್ಪೇ’’ತಿ। ಉದಪಾದೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।


ಭದ್ದಕಪ್ಪೇತಿ
ಪಞ್ಚಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಪಟಿಮಣ್ಡಿತತ್ತಾ ಸುನ್ದರಕಪ್ಪೇ ಸಾರಕಪ್ಪೇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ
ಥೋಮೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿರ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತಾ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಕತೋ, ಏತಸ್ಮಿಂ
ಅನ್ತರೇ ಏಕಕಪ್ಪೇಪಿ ಪಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ
ಅಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪನ ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ, ಮೇಧಙ್ಕರೋ, ಸರಣಙ್ಕರೋ, ದೀಪಙ್ಕರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ
ಬುದ್ಧಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತೇಸಂ ಓರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ
ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ।


ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ
ಏಕೋವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ತತೋಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ।
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಙ್ಗಲೋ, ಸುಮನೋ, ರೇವತೋ, ಸೋಭಿತೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ । ತತೋಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ
ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸ್ಸ
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ, ಪದುಮೋ, ನಾರದೋತಿ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ
ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತತೋಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ।
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಏಕೋವ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ತಸ್ಸ ಓರಭಾಗೇ ಇತೋ ತಿಂಸಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿ ಸುಮೇಧೋ,
ಸುಜಾತೋತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತತೋ ಓರಭಾಗೇ ಇತೋ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ
ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿ ಪಿಯದಸ್ಸೀ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ, ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀತಿ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಅಥ ಇತೋ ಚತುನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಏಕೋವ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಇತೋ ದ್ವೇ ನವುತಿಕಪ್ಪೇ ತಿಸ್ಸೋ, ಫುಸ್ಸೋತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಇತೋ
ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಸಿಖೀ, ವೇಸ್ಸಭೂತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭದ್ದಕಪ್ಪೇ
ಕಕುಸನ್ಧೋ, ಕೋಣಾಗಮನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ, ಗೋತಮೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ
ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಮೇತ್ತೇಯ್ಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ಏವಮಯಂ ಕಪ್ಪೋ
ಪಞ್ಚಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಪಟಿಮಣ್ಡಿತತ್ತಾ ಸುನ್ದರಕಪ್ಪೋ ಸಾರಕಪ್ಪೋತಿ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ
ಥೋಮೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।


ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಪಾಕಟಂ
ಹೋತಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಏತ್ತಕಾ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ
ವಾ’’ತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತೀತಿ? ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಕೇಸಂ?
ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಾನಂ। ಕಪ್ಪಸಣ್ಠಾನಕಾಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಏಕಮಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಏಕಙ್ಗಣಂ ಹುತ್ವಾ
ಠಿತೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ಲೋಕಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನತ್ಥಾಯ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿತುಂ ಆರಭತಿ। ಆದಿತೋವ
ಅನ್ತರಟ್ಠಕೇ ಹಿಮಪಾತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ತತೋ ತಿಲಮತ್ತಾ ಕಣಮತ್ತಾ ತಣ್ಡುಲಮತ್ತಾ
ಮುಗ್ಗ-ಮಾಸ-ಬದರ-ಆಮಲಕ-ಏಳಾಲುಕ-ಕುಮ್ಭಣ್ಡ-ಅಲಾಬುಮತ್ತಾ ಉದಕಧಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ
ಉಸಭದ್ವೇಉಸಭಅಡ್ಢಗಾವುತಗಾವುತದ್ವೇಗಾವುತಅಡ್ಢಯೋಜನಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನ…ಪೇ॰…
ಯೋಜನಸತಯೋಜನಸಹಸ್ಸಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ
ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಬ್ಭನ್ತರೇ ಯಾವ ಅವಿನಟ್ಠಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಅಥ
ತಂ ಉದಕಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಭಸ್ಸತಿ, ಭಸ್ಸನ್ತೇ ಉದಕೇ ಪಕತಿದೇವಲೋಕಟ್ಠಾನೇಸು ದೇವಲೋಕಾ
ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಣ್ಠಹನವಿಧಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಮೇವ।


ಮನುಸ್ಸಲೋಕಸಣ್ಠಹನಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಪತ್ತೇ ಉದಕೇ ಧಮಕರಣಮುಖೇ ಪಿಹಿತೇ
ವಿಯ ವಾತವಸೇನ ತಂ ಉದಕಂ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಉಪ್ಪಲಿನಿಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ಪಥವೀ
ಸಣ್ಠಹತಿ। ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ವಿನಸ್ಸಮಾನೇ ಲೋಕೇ ಪಚ್ಛಾ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಸಣ್ಠಹಮಾನೇ ಪಠಮಂ
ಸಣ್ಠಹತಿ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಪದುಮಿನಿಗಚ್ಛೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಚೇ
ತಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಪುಪ್ಫಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ನೋ ಚೇ, ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಞ್ಚ ಸಚೇ ಏಕೋ ಬುದ್ಧೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ದ್ವೇ,
ತಯೋ, ಚತ್ತಾರೋ, ಪಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಾನಿ ಚ ಖೋ
ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಾಳೇ ಕಣ್ಣಿಕಾಬದ್ಧಾನಿ ಹುತ್ವಾ। ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ‘‘ಆಯಾಮ ,
ಮಯಂ ಮಾರಿಸಾ, ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ
ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನಿಬ್ಬತ್ತನಕಪ್ಪೇ ಪುಪ್ಫಂ ನ ಹೋತಿ। ತೇ ಪನ ಅಪುಪ್ಫಿತಗಚ್ಛಂ
ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅನ್ಧಕಾರೋ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮತಾ ಮತಾ ಸತ್ತಾ ಅಪಾಯೇ
ಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಛ ದೇವಲೋಕಾ ನವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸುಞ್ಞಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅನತ್ತಮನಾ
ಹೋನ್ತಿ। ಪುಪ್ಫಿತಕಾಲೇ ಪನ ಪುಪ್ಫಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ
ಓಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇಸು ಸಮ್ಬುಜ್ಝನ್ತೇಸು ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೇಸು
ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ದೇವೋರೋಹನಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೇಸು
ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೇಸು ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚ
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಛ ದೇವಲೋಕಾ ನವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ
ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ಅತ್ತಮನಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ
ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭದ್ದಕಪ್ಪೇ ಪಞ್ಚ ಪದುಮಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು। ತೇಸಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ
ಆನುಭಾವೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಪಞ್ಚಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ।
ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಾನೋಪಿ ತಾನಿ ಪದುಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ಜಾನಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿ।


ಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


೫-೭. ಇತಿ
ಭಗವಾ – ‘‘ಇತೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕಪ್ಪಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ
ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಜಾತಿಪರಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿಪಸ್ಸೀ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪರಿತ್ತಂ ಲಹುಕನ್ತಿ ಉಭಯಮೇತಂ ಅಪ್ಪಕಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಯಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಕಂ, ತಂ ಪರಿತ್ತಞ್ಚೇವ ಲಹುಕಞ್ಚ ಹೋತಿ।


ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ವಸ್ಸಸತತೋ
ವಾ ಉಪರಿ ಅಪ್ಪಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಸ್ಸಸತಂ ಅಪತ್ವಾ ವೀಸಂ ವಾ ತಿಂಸಂ ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ವಾ
ಪಣ್ಣಾಸಂ ವಾ ಸಟ್ಠಿ ವಾ ವಸ್ಸಾನಿ ಜೀವತಿ। ಏವಂ ದೀಘಾಯುಕೋ ಪನ ಅತಿದುಲ್ಲಭೋ, ಅಸುಕೋ ಕಿರ
ಏವಂ ಚಿರಂ ಜೀವತೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ವಿಸಾಖಾ ಉಪಾಸಿಕಾ
ವೀಸವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವತಿ, ತಥಾ ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಬ್ರಹ್ಮಾಯು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಸೇಲೋ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಬಾವರಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋತಿ।
ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಪನ ವಸ್ಸಸತಞ್ಚೇವ ಪಣ್ಣಾಸಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ, ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ವಸ್ಸಸತಞ್ಚೇವ
ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಾನಿ। ಅಯಂ ಸಬ್ಬದೀಘಾಯುಕೋ। ಸೋಪಿ ದ್ವೇ ವಸ್ಸಸತಾನಿ ನ ಜೀವತಿ।


ವಿಪಸ್ಸೀಆದಯೋ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸಙ್ಖಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ
ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಆಯು, ಇತಿ ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾಯುಕಾ। ತೇ ಕಸ್ಮಾ
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ನ ಅಟ್ಠಂಸು? ಉತುಭೋಜನವಿಪತ್ತಿಯಾ। ಉತುಭೋಜನವಸೇನ ಹಿ ಆಯು ಹಾಯತಿಪಿ
ವಡ್ಢತಿಪಿ।


ತತ್ಥ ಯದಾ ರಾಜಾನೋ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಉಪರಾಜಾನೋ,
ಸೇನಾಪತಿ, ಸೇಟ್ಠಿ, ಸಕಲನಗರಂ, ಸಕಲರಟ್ಠಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಮೇವ ಹೋತಿ; ಅಥ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ,
ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಭೂಮಟ್ಠದೇವತಾ, ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಆಕಾಸಟ್ಠಕದೇವತಾ,
ಆಕಾಸಟ್ಠಕದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಉಣ್ಹವಲಾಹಕಾ ದೇವತಾ, ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ ಅಬ್ಭವಲಾಹಕಾ ದೇವತಾ,
ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ ಸೀತವಲಾಹಕಾ ದೇವತಾ, ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ ವಸ್ಸವಲಾಹಕಾ ದೇವತಾ, ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ
ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ದೇವತಾ, ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ ತಾವತಿಂಸಾ ದೇವತಾ,
ತಾಸಂ ಮಿತ್ತಾ ಯಾಮಾ ದೇವತಾತಿ ಏವಮಾದಿ। ಏವಂ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಸಬ್ಬಾ
ದೇವಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾಪಿ ಅಧಮ್ಮಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ। ತಾಸಂ ಅಧಮ್ಮಿಕತಾಯ ವಿಸಮಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ
ಪರಿಹರನ್ತಿ, ವಾತೋ ಯಥಾಮಗ್ಗೇನ ನ ವಾಯತಿ, ಅಯಥಾಮಗ್ಗೇನ ವಾಯನ್ತೋ ಆಕಾಸಟ್ಠಕವಿಮಾನಾನಿ
ಖೋಭೇತಿ, ವಿಮಾನೇಸು ಖೋಭಿತೇಸು ದೇವತಾನಂ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಾನಿ ನ ನಮನ್ತಿ, ದೇವತಾನಂ
ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತೇಸು ಅನಮನ್ತೇಸು ಸೀತುಣ್ಹಭೇದೋ ಉತು
ಯಥಾಕಾಲೇನ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ನ ಸಮ್ಮಾ ದೇವೋ ವಸ್ಸತಿ, ಕದಾಚಿ
ವಸ್ಸತಿ, ಕದಾಚಿ ನ ವಸ್ಸತಿ; ಕತ್ಥಚಿ ವಸ್ಸತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ನ ವಸ್ಸತಿ, ವಸ್ಸನ್ತೋಪಿ
ವಪ್ಪಕಾಲೇ ಅಙ್ಕುರಕಾಲೇ ನಾಳಕಾಲೇ ಪುಪ್ಫಕಾಲೇ ಖೀರಗ್ಗಹಣಾದಿಕಾಲೇಸು ಯಥಾ ಯಥಾ ಸಸ್ಸಾನಂ
ಉಪಕಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ವಸ್ಸತಿ ಚ ವಿಗಚ್ಛತಿ ಚ, ತೇನ ಸಸ್ಸಾನಿ ವಿಸಮಪಾಕಾನಿ
ಹೋನ್ತಿ, ವಿಗತಗನ್ಧವಣ್ಣರಸಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ। ಏಕಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತತಣ್ಡುಲೇಸುಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ
ಪದೇಸೇ ಭತ್ತಂ ಉತ್ತಣ್ಡುಲಂ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತಿಕಿಲಿನ್ನಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಪಾಕಂ। ತಂ
ಪರಿಭುತ್ತಂ ಕುಚ್ಛಿಯಮ್ಪಿ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚತಿ। ತೇನ ಸತ್ತಾ ಬಹ್ವಾಬಾಧಾ ಚೇವ ಹೋನ್ತಿ,
ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ ಚ। ಏವಂ ತಾವ ಉತುಭೋಜನವಸೇನ ಆಯು ಹಾಯತಿ।


ಯದಾ ಪನ ರಾಜಾನೋ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ,
ತದಾ ಉಪರಾಜಾನೋಪಿ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ
ಧಮ್ಮಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಿಕತ್ತಾ ಸಮಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿಹರನ್ತಿ, ಯಥಾಮಗ್ಗೇನ
ವಾತೋ ವಾಯತಿ, ಯಥಾಮಗ್ಗೇನ ವಾಯನ್ತೋ ಆಕಾಸಟ್ಠಕವಿಮಾನಾನಿ ನ ಖೋಭೇತಿ, ತೇಸಂ ಅಖೋಭಾ
ದೇವತಾನಂ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಾನಿ ನಮನ್ತಿ। ಏವಂ ಕಾಲೇನ ಉತು ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ದೇವೋ ಸಮ್ಮಾ
ವಸ್ಸತಿ, ವಪ್ಪಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಸ್ಸಾನಂ ಉಪಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಾಲೇ ವಸ್ಸತಿ, ಕಾಲೇ
ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ಸಸ್ಸಾನಿ ಸಮಪಾಕಾನಿ ಸುಗನ್ಧಾನಿ ಸುವಣ್ಣಾನಿ ಸುರಸಾನಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ
ಹೋನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಭೋಜನಂ ಪರಿಭುತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛತಿ , ತೇನ ಸತ್ತಾ ಅರೋಗಾ ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಉತುಭೋಜನವಸೇನ ಆಯು ವಡ್ಢತಿ।


ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ,
ಸಿಖೀ ಸತ್ತತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇತಿ ಇದಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಹೀನಸದಿಸಂ ಕತಂ, ನ ಪನ ಏವಂ
ಪರಿಹೀನಂ, ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಾವ
ಕಪ್ಪೇ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಭಗವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಪಞ್ಚ
ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಠತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ। ತಂ ಆಯು
ಪರಿಹಾಯಮಾನಂ ದಸವಸ್ಸಕಾಲಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢಮಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಹುತ್ವಾ ತತೋ
ಪರಿಹಾಯಮಾನಂ ತಿಂಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಕಾಲೇ ಠಿತಂ; ತದಾ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಭಗವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಂ ಆಯು ದಸವಸ್ಸಕಾಲಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢಮಾನಂ
ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಕಾಲೇ ಠಿತಂ; ತದಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ
ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಂ ಆಯು ದಸವಸ್ಸಕಾಲಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ
ವಡ್ಢಮಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಸತಕಾಲಂ ಪತ್ತಂ, ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ
ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಯಂ ಯಂ ಆಯುಪರಿಮಾಣೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ತಂ ತದೇವ ಆಯುಪರಿಮಾಣಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।


ಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।


ಬೋಧಿಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


. ಬೋಧಿಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಪಾಟಲಿಯಾ ಮೂಲೇತಿ
ಪಾಟಲಿರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ। ತಸ್ಸಾ ಪನ ಪಾಟಲಿಯಾ ಖನ್ಧೋ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಣ್ಣಾಸರತನೋ ಹುತ್ವಾ
ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ, ಸಾಖಾ ಪಣ್ಣಾಸರತನಾತಿ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ರತನಸತಂ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಸಾ
ಪಾಟಲಿ ಕಣ್ಣಿಕಾಬದ್ಧೇಹಿ ವಿಯ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಸಞ್ಛನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ,
ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಂ ವಾಯತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತದಾ ಅಯಮೇವ ಪುಪ್ಫಿತಾ, ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ
ಸಬ್ಬಪಾಟಲಿಯೋ ಪುಪ್ಫಿತಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಾಟಲಿಯೋ, ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸಬ್ಬರುಕ್ಖಾನಂ
ಖನ್ಧೇಸು ಖನ್ಧಪದುಮಾನಿ, ಸಾಖಾಸು ಸಾಖಾಪದುಮಾನಿ, ಲತಾಸು ಲತಾಪದುಮಾನಿ, ಆಕಾಸೇ
ಆಕಾಸಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿತಾನಿ, ಪಥವಿತಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾಪಿ
ಮಹಾಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಿತಾನಿ। ಮಹಾಸಮುದ್ದೋಪಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ
ನೀಲುಪ್ಪಲರತ್ತುಪ್ಪಲೇಹಿ ಚ ಸಞ್ಛನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಧಜಮಾಲಾಕುಲಂ
ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಬದ್ಧಪುಪ್ಫದಾಮವಿಸ್ಸಟ್ಠಮಾಲಾಗುಳವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ನಾನಾವಣ್ಣಕುಸುಮಸಮುಜ್ಜಲಂ
ನನ್ದನವನಚಿತ್ತಲತಾವನಮಿಸ್ಸಕವನಫಾರುಸಕವನಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ। ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ
ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಅಭಿಹನನ್ತಿ।
ಪಚ್ಛಿಮದಕ್ಖಿಣಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ
ಅಭಿಹನನ್ತಿ। ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಿರೀಸಮ್ಪತ್ತಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಸಕಲಂ ಬುದ್ಧಗುಣವಿಭವಸಿರಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಮಾನೋ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ।


‘‘ಸಿಖೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪುಣ್ಡರೀಕಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಪದವಣ್ಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏತ್ಥ ಪನ ಪುಣ್ಡರೀಕೋತಿ
ಸೇತಮ್ಬರುಕ್ಖೋ। ತಸ್ಸಾಪಿ ತದೇವ ಪರಿಮಾಣಂ। ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಸೋಪಿ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ
ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸುಸಞ್ಛನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುಪ್ಫೇಹಿ, ಫಲೇಹಿಪಿ ಸಞ್ಛನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ।
ತಸ್ಸ ಏಕತೋ ತರುಣಾನಿ ಫಲಾನಿ, ಏಕತೋ ಮಜ್ಝಿಮಾನಿ ಫಲಾನಿ, ಏಕತೋ ನಾತಿಪಕ್ಕಾನಿ ಫಲಾನಿ,
ಏಕತೋ ಸುಪಕ್ಕಾನಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜಾನಿ ವಿಯ ಸುರಸಾನಿ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ
ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪುಪ್ಫೂಪಗರುಕ್ಖಾ ಪುಪ್ಫೇಹಿ, ಫಲೂಪಗರುಕ್ಖಾ ಫಲೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಅಹೇಸುಂ।


ಸಾಲೋತಿ ಸಾಲರುಕ್ಖೋ। ತಸ್ಸಾಪಿ ತದೇವ ಪರಿಮಾಣಂ, ತಥೇವ ಪುಪ್ಫಸಿರೀವಿಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಿರೀಸರುಕ್ಖೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ
ನಾಹೇಸುಂ, ಫಲವಿಭೂತಿ ಪನೇತ್ಥ ಅಮ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾವ, ತಥಾ ನಿಗ್ರೋಧೇ, ತಥಾ ಅಸ್ಸತ್ಥೇ।
ಇತಿ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಏಕೋವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ರುಕ್ಖಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ
ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಬೋಧಿಂ ಬುದ್ಧಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ಸೋ ಸೋ ಬೋಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ಬೋಧಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


ಸಾವಕಯುಗಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


. ಸಾವಕಯುಗಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಖಣ್ಡತಿಸ್ಸನ್ತಿ ಖಣ್ಡೋ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚ। ತೇಸು ಖಣ್ಡೋ ಏಕಪಿತಿಕೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ । ಖಣ್ಡೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಸಮಾಧಿಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅವಸೇಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸದಿಸಗುಣತಾಯ ಉತ್ತಮಂ। ಭದ್ದಯುಗನ್ತಿ ಅಗ್ಗತ್ತಾಯೇವ ಭದ್ದಯುಗಂ। ಅಭಿಭೂಸಮ್ಭವನ್ತಿ
ಅಭಿಭೂ ಚ ಸಮ್ಭವೋ ಚ। ತೇಸು ಅಭಿಭೂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಸಿಖಿನಾ ಭಗವತಾ
ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣವತಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾಯ ವಿವಿಧಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಅನ್ಧಕಾರೇನ ಫರಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ
ಇದ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗಾನಂ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಮೇ ರೂಪಞ್ಚ ಪಸ್ಸನ್ತು,
ಸದ್ದಞ್ಚ ಸುಣನ್ತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ – ‘‘ಆರಮ್ಭಥಾ’’ತಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰
೧.೧೮೫) ಭಣನ್ತೋ ಸದ್ದಂ ಸಾವೇಸಿ। ಸಮ್ಭವೋ ಸಮಾಧಿಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ।


ಸೋಣುತ್ತರನ್ತಿ ಸೋಣೋ ಚ ಉತ್ತರೋ ಚ। ತೇಸುಪಿ ಸೋಣೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ, ಉತ್ತರೋ ಸಮಾಧಿಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ವಿಧುರಸಞ್ಜೀವನ್ತಿ
ವಿಧುರೋ ಚ ಸಞ್ಜೀವೋ ಚ। ತೇಸು ವಿಧುರೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಞ್ಜೀವೋ
ಸಮಾಧಿಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ। ಸಮಾಪಜ್ಜನಬಹುಲೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಕುಟಿಲೇಣಮಣ್ಡಪಾದೀಸು
ಸಮಾಪತ್ತಿಬಲೇನ ಝಾಯನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ, ಅಥ ನಂ ವನಕಮ್ಮಿಕಾದಯೋ
‘‘ಮತೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಝಾಪೇಸುಂ। ಸೋ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಉಟ್ಠಾಯ
ಚೀವರಾನಿ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ತದುಪಾದಾಯೇವ ಚ ನಂ ‘‘ಸಞ್ಜೀವೋ’’ತಿ
ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ಭಿಯ್ಯೋಸುತ್ತರನ್ತಿ ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಚ ಉತ್ತರೋ ಚ। ತೇಸು ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಉತ್ತರೋ, ಉತ್ತರೋ ಸಮಾಧಿನಾ ಅಗ್ಗೋ ಅಹೋಸಿ। ತಿಸ್ಸಭಾರದ್ವಾಜನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಚ । ತೇಸು ತಿಸ್ಸೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ, ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಸಮಾಧಿಪಾರಮಿಂ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನನ್ತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚ। ತೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾವಿಸಯೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಸಮಾಧಿವಿಸಯೇ ಅಗ್ಗೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಯಂ ಸಾವಕಯುಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


೧೦. ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಪರಿಚ್ಛೇದೇ
ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೋ ಚತುರಙ್ಗಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂ, ಸಬ್ಬೇ
ಇದ್ಧಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಪತ್ತಚೀವರಾ, ಸಬ್ಬೇ ಅನಾಮನ್ತಿತಾವ ಆಗತಾ, ಇತಿ ತೇ ಚ ಖೋ ಪನ್ನರಸೇ
ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉಪೋಸಥಂ ಓಸಾರೇಸಿ।
ದುತಿಯತತಿಯೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಥಾ ಸೇಸಬುದ್ಧಾನಂ ಸಬ್ಬಸನ್ನಿಪಾತೇಸು। ಯಸ್ಮಾ ಪನ
ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಪಠಮಬೋಧಿಯಾವ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಞ್ಚ ಸುತ್ತಂ ಅಪರಭಾಗೇ ವುತ್ತಂ,
ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಏಕೋ ಸಾವಕಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ’’ತಿ ಅನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ
‘‘ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।


ತತ್ಥ ಅಡ್ಢತೇಳಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನೀತಿ
ಪುರಾಣಜಟಿಲಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಪರಿವಾರಾನಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾನೀತಿ
ಅಡ್ಢತೇಳಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ। ತತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಾ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪನ ತೇಸಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ
ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಪನ್ನರಸಮೇ ದಿವಸೇ
ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಮಜ್ಝೇ ಸೂಕರಖತಲೇಣಪಬ್ಭಾರೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದೀಘನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ
ಸಜ್ಜಿತೇ ಧಮ್ಮಯಾಗೇ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಸುತ್ತನ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೧) ದೇಸಿಯಮಾನೇ ದೇಸನಂ
ಅನುಬುಜ್ಝಮಾನಂ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ। ಭಗವಾ ಥೇರಸ್ಸ
ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇಯೇವ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಸಿ। ಥೇರೋ –
‘‘ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ವೇಳುವನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ
ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇಯೇವ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ
ಓಸಾರೇಸಿ। ತಂ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಡ್ಢತೇಳಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನೀ’’ತಿ ಆಹ।
ಅಯಂ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


೧೧. ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಆನನ್ದೋತಿ
ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಭಗವತೋ ಹಿ ಪಠಮಬೋಧಿಯಂ ಅನಿಬದ್ಧಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ
ಅಹೇಸುಂ। ಏಕದಾ ನಾಗಸಮಾಲೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿ, ಏಕದಾ ನಾಗಿತೋ, ಏಕದಾ ಉಪವಾನೋ,
ಏಕದಾ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ, ಏಕದಾ ಚುನ್ದೋ ಸಮಣುದ್ದೇಸೋ, ಏಕದಾ ಸಾಗತೋ , ಏಕದಾ ಮೇಘಿಯೋ। ತತ್ಥ
ಏಕದಾ ಭಗವಾ ನಾಗಸಮಾಲತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನೋ ದ್ವೇಧಾಪಥಂ ಪತ್ತೋ।
ಥೇರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ – ‘‘ಭಗವಾ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ
– ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ – ‘‘ಹನ್ದ, ಭಗವಾ,
ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ
ಛಮಾಯಂ ಠಪೇತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ – ‘‘ಆಹರ, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ
ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ। ತಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇತರೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಚೋರಾ ಪತ್ತಚೀವರಞ್ಚೇವ
ಹರಿಂಸು, ಸೀಸಞ್ಚ ಭಿನ್ದಿಂಸು। ಸೋ – ‘‘ಭಗವಾ ಇದಾನಿ ಮೇ ಪಟಿಸರಣಂ, ನ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ
ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಹಿತೇನ ಗಳಿತೇನ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ
ವುತ್ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಭಿಕ್ಖು, ಏತಂಯೇವ ತೇ
ಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿವಾರಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ।


ಏಕದಾ ಪನ ಭಗವಾ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚೀನವಂಸಮಿಗದಾಯೇ
ಜನ್ತುಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಮೇಘಿಯೋ ಜನ್ತುಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ
ಪಾಸಾದಿಕಂ ಅಮ್ಬವನಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಭಗವಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ
ಅಮ್ಬವನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಗವತಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನಿವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ
ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಉಪದ್ದುತೋ ಅನ್ವಾಸತ್ತೋ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೩; ಉದಾನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ೩೧
ದಟ್ಠಬ್ಬೋ)। ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ – ‘‘ಇದಮೇವ ತೇ
ಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿವಾರಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ತತ್ಥ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ
ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನಿಮ್ಹಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ‘ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಿನಾ
ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ
ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ
ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ। ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ –
‘‘ಅಹಂ , ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ
ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಯಿಂ, ನನು ಮಾದಿಸೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ
ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ನಾಮ ವಟ್ಟತಿ, ಅಹಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಲಂ
ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಯಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ತ್ವಂ ವಿಹರಸಿ, ಅಸುಞ್ಞಾಯೇವ
ಮೇ ಸಾ ದಿಸಾ, ತವ ಓವಾದೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದಸದಿಸೋ, ನ ಮೇ ತಯಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಕಿಚ್ಚಂ
ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ
ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಗವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ।


ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪನ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ
ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಆನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ
ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ
ಆವುಸೋ ಕೀದಿಸಂ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಮಂ ಸತ್ಥಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ರೋಚಿಸ್ಸತಿ, ಆನನ್ದೋ ಮಂ
ಉಪಟ್ಠಾತೂತಿ ವಕ್ಖತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ – ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆನನ್ದೋ ಅಞ್ಞೇನ
ಉಸ್ಸಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಸಯಮೇವ ಜಾನಿತ್ವಾ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಭಿಕ್ಖೂ –
‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಉಟ್ಠೇಹಿ ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ದಸಬಲಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ
ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ, ಚತಸ್ಸೋ ಚ ಆಯಾಚನಾತಿ
ಅಟ್ಠ ವರೇ ಯಾಚಿ।


ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾ ನಾಮ – ‘‘ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅತ್ತನಾ
ಲದ್ಧಂ ಪಣೀತಂ ಚೀವರಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಸಿತುಂ ನ
ದಸ್ಸತಿ, ನಿಮನ್ತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಏವಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ವತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ, ಆನನ್ದ, ಆದೀನವಂ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಸಚಾಹಂ, ಭನ್ತೇ,
ಇಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಆನನ್ದೋ ದಸಬಲೇನ ಲದ್ಧಂ ಪಣೀತಂ
ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಸತಿ, ಏಕತೋ
ನಿಮನ್ತನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏತಂ ಲಾಭಂ ಲಭನ್ತೋ ತಥಾಗತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಕೋ ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಹತೋ
ಭಾರೋ’ತಿ’’ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ ಯಾಚಿ।


ಚತಸ್ಸೋ ಆಯಾಚನಾ ನಾಮ – ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಮಯಾ
ಗಹಿತನಿಮನ್ತನಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚಾಹಂ ತಿರೋರಟ್ಠಾ ತಿರೋಜನಪದಾ ಭಗವನ್ತಂ ದಟ್ಠುಂ ಆಗತಂ
ಪರಿಸಂ ಆಗತಕ್ಖಣೇ ಏವ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಯದಾ ಮೇ ಕಙ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ,
ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಯಂ ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮಂ
ದೇಸೇತಿ, ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಏವಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ – ‘‘ಕಂ ಪನೇತ್ಥ, ಆನನ್ದ, ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ
ವುತ್ತೇ – ‘‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ಸದ್ಧಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಮಂ ಏವಂ ವದನ್ತಿ
– ‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ,
ಸಚೇ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ತತ್ಥ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪರಿಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಕಙ್ಖಞ್ಚ
ವಿನೋದೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಕಿಂ ಆನನ್ದೋ ದಸಬಲಂ
ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಏತ್ತಕಮ್ಪಿಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಹಂ ಭಗವಾ ನ ಕರೋತೀ’ತಿ। ಭಗವತೋ ಚ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಮಂ
ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಗಾಥಾ, ಇದಂ ಸುತ್ತಂ, ಇದಂ ಜಾತಕಂ, ಕತ್ಥ
ದೇಸಿತ’ನ್ತಿ। ಸಚಾಹಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾದಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ,
ಆವುಸೋ, ನ ಜಾನಾಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ದೀಘರತ್ತಂ
ವಿಚರಸೀ’ತಿ। ತೇನಾಹಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೇಸಿತಸ್ಸಪಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪುನ ಕಥನಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಾ
ಚತಸ್ಸೋ ಆಯಾಚನಾ ಯಾಚಿ। ಭಗವಾಪಿಸ್ಸ ಅದಾಸಿ।


ಏವಂ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸೇವ ಠಾನನ್ತರಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ
ಪೂರಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಫಲಂ ಪಾಪುಣೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ,
ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಆನನ್ದೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಯಂ
ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


೧೨. ಪಿತಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥೋಯೇವ।


ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸೀತಿ ಕಸ್ಮಾ
ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ? ಭಗವಾ ಕಿರ ಏತ್ತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನ ತಾವ ಮಯಾ ಸತ್ತನ್ನಂ
ಬುದ್ಧಾನಂ ವಂಸೋ ನಿರನ್ತರಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಕಥಿತೋ, ಅಜ್ಜ ಮಯಿ ಪನ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಟ್ಠೇ
ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಮತ್ತಾಯ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ವಣ್ಣಂ ಕಥಯಿಸ್ಸನ್ತಿ।
ಅಥಾಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಬುದ್ಧವಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಾವಾರಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ।


ಯಞ್ಚೇತಂ ಭಗವಾ ತನ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ, ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ,
ಜಾತಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಗೋತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಬೋಧಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ,
ಸಾವಕಯುಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ,
ಪಿತಿಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ನವಿಮೇ ವಾರಾ ಆಗತಾ, ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ಅನಾಗತೋ, ಆನೇತ್ವಾ ಪನ
ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।


ಸಮ್ಬಹುಲವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ


ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲವಂಸಾನುರೂಪೇ ಪುತ್ತೇ ಜಾತೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮೇವ
ವಂಸೋ, ಅಯಂ ಪವೇಣೀ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮನತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ರ ನೇಸಂ ಯದಿ
ನೇವ ಜಾತನಗರಂ, ನ ಪಿತಾ, ನ ಮಾತಾ, ನ ಭರಿಯಾ, ನ ಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ, ‘‘ಇಮಸ್ಸ ನೇವ
ಜಾತನಗರಂ, ನ ಪಿತಾ, ನ ಭರಿಯಾ, ನ ಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ದೇವೋ ವಾ ಸಕ್ಕೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ
ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ಏಸ ಮಞ್ಞೇ, ದೇವಾನಞ್ಚ ಈದಿಸಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅನಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ
ಜನೋ ನೇವ ಸೋತಬ್ಬಂ, ನ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ। ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಭಿಸಮಯೇ
ಅಸತಿ ನಿರತ್ಥಕೋವ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ
ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ – ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲವಂಸಾನುರೂಪೇ ಪುತ್ತೇ ಜಾತೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ
ಪಬ್ಬಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಯಮೇವ ವಂಸೋ ಅಯಂ ಪವೇಣೀ। ತಸ್ಮಾ ಪುತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ
ಆನೇತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।


ಸಮ್ಬಹುಲಪರಿಚ್ಛೇದವಣ್ಣನಾ


ತತ್ಥ


ಸಮವತ್ತಕ್ಖನ್ಧೋ ಅತುಲೋ, ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ಚ ಉತ್ತರೋ।


ಸತ್ಥವಾಹೋ ವಿಜಿತಸೇನೋ, ರಾಹುಲೋ ಭವತಿ ಸತ್ತಮೋತಿ॥


ಏತೇ ತಾವ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಸತ್ತ ಪುತ್ತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।


ತತ್ಥ ರಾಹುಲಭದ್ದೇ ತಾವ ಜಾತೇ ಪಣ್ಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ
ಹತ್ಥೇ ಠಪಯಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ತಾವದೇವ ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ
ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾವ ಜಾತೇ ಏವರೂಪೋ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ, ಪರೋಸಹಸ್ಸಂ ಕಿರ ಮೇ
ಪುತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಜಾತೇ ಇದಂ ಸಿನೇಹಬನ್ಧನಂ ಏವಂ ವಡ್ಢನ್ತಂ
ದುಬ್ಭೇಜ್ಜಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ರಾಹು ಜಾತೋ, ಬನ್ಧನಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಚ ರಜ್ಜಂ
ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪುತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಯನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದೋ।


ಸುತನಾ ಸಬ್ಬಕಾಮಾ ಚ, ಸುಚಿತ್ತಾ ಅಥ ರೋಚಿನೀ।


ರುಚಗ್ಗತೀ ಸುನನ್ದಾ ಚ, ಬಿಮ್ಬಾ ಭವತಿ ಸತ್ತಮಾತಿ॥


ಏತಾ ತೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಾನಂ ಮಾತರೋ ಅಹೇಸುಂ। ಬಿಮ್ಬಾದೇವೀ ಪನ ರಾಹುಲಕುಮಾರೇ ಜಾತೇ ರಾಹುಲಮಾತಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಅಯಂ ಭರಿಯಪರಿಚ್ಛೇದೋ।


ವಿಪಸ್ಸೀ ಕಕುಸನ್ಧೋತಿ ಇಮೇ ಪನ
ದ್ವೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಯುತ್ತಆಜಞ್ಞರಥಮಾರುಯ್ಹ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ಸಿಖೀ
ಕೋಣಾಗಮನೋತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ವೇಸ್ಸಭೂ
ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಕಸ್ಸಪೋ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ
ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಾ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ –
‘‘ಪಾಸಾದೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಓತರತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಪಾಸಾದೋ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ
ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಓತರಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ತತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠತ್ವಾ – ‘‘ಪಾಸಾದೋ
ಯಥಾಠಾನೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಯಥಾಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ
ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಪಧಾನಮನುಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಣ್ಟಕಂ ಅಸ್ಸವರಮಾರುಯ್ಹ ನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ। ಅಯಂ ಯಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ।


ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ವಿಹಾರೋ
ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಸಿಖಿಸ್ಸ ತಿಗಾವುತೇ, ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ ಅಡ್ಢಯೋಜನೇ, ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಗಾವುತೇ,
ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಅಡ್ಢಗಾವುತೇ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ವೀಸತಿಉಸಭೇ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಪಕತಿಮಾನೇನ
ಸೋಳಸಕರೀಸೇ, ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸೇ ಪದೇಸೇ ವಿಹಾರೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ। ಅಯಂ
ವಿಹಾರಪರಿಚ್ಛೇದೋ।


ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಏಕರತನಾಯಾಮಾ ವಿದತ್ಥಿವಿತ್ಥಾರಾ
ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲುಬ್ಬೇಧಾ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೂಳಂಸೇನ ಛಾದೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಟ್ಠಾನಂ
ಕಿಣಿಂಸು। ಸಿಖಿಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಯಟ್ಠಿಫಾಲೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ
ಸುವಣ್ಣಹತ್ಥಿಪಾದಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಚೂಳಂಸೇನ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ
ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನೇವ
ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಪೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಕಟ್ಟೀಹಿಯೇವ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಸಲಕ್ಖಣಾನಂ ಕಹಾಪಣಾನಂ ಚೂಳಂಸೇನ ಛಾದೇತ್ವಾ ಕಿಣಿಂಸು। ಅಯಂ ವಿಹಾರಭೂಮಿಗ್ಗಹಣಧನಪರಿಚ್ಛೇದೋ।


ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ತಥಾ ಭೂಮಿಂ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನುಪಟ್ಠಾಕೋ ಪುನಬ್ಬಸುಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಸಿಖಿಸ್ಸ ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ನಾಮ, ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ, ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಅಚ್ಚುತೋ ನಾಮ, ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಉಗ್ಗೋ ನಾಮ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸುಮನೋ ನಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಸುದತ್ತೋ ನಾಮ। ಸಬ್ಬೇ ಚೇತೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ। ಅಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


ಅಪರಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅವಿಜಹಿತಟ್ಠಾನಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ।
ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಅವಿಜಹಿತೋ, ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಹೋತಿ।
ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಂ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ದೇವೋರೋಹನಕಾಲೇ
ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಪಠಮಪದಗಣ್ಠಿಕಾ ಅವಿಜಹಿತಾವ ಹೋತಿ। ಜೇತವನೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರಿ
ಮಞ್ಚಪಾದಟ್ಠಾನಾನಿ ಅವಿಜಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ವಿಹಾರೋ ಪನ ಖುದ್ದಕೋಪಿ ಮಹನ್ತೋಪಿ ಹೋತಿ,
ವಿಹಾರೋಪಿ ನ ವಿಜಹಿತೋಯೇವ, ನಗರಂ ಪನ ವಿಜಹತಿ। ಯದಾ ನಗರಂ ಪಾಚೀನತೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ವಿಹಾರೋ
ಪಚ್ಛಿಮತೋ; ಯದಾ ನಗರಂ ದಕ್ಖಿಣತೋ, ತದಾ ವಿಹಾರೋ ಉತ್ತರತೋ। ಯದಾ ನಗರಂ ಪಚ್ಛಿಮತೋ, ತದಾ
ವಿಹಾರೋ ಪಾಚೀನತೋ; ಯದಾ ನಗರಂ ಉತ್ತರತೋ, ತದಾ ವಿಹಾರೋ ದಕ್ಖಿಣತೋ। ಇದಾನಿ ಪನ ನಗರಂ
ಉತ್ತರತೋ, ವಿಹಾರೋ ದಕ್ಖಿಣತೋ।


ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಆಯುವೇಮತ್ತಂ, ಪಮಾಣವೇಮತ್ತಂ, ಕುಲವೇಮತ್ತಂ, ಪಧಾನವೇಮತ್ತಂ, ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ವೇಮತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಆಯುವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ।


ಪಮಾಣವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ದೀಘಾ ಹೋನ್ತಿ ಕೇಚಿ ರಸ್ಸಾ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಅಸೀತಿಹತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುಮನೋ ನವುತಿಹತ್ಥೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೋ।


ಕುಲವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ। ಪಧಾನವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಧಾನಂ ಇತ್ತರಕಾಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ। ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅದ್ಧನಿಯಂ, ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ।


ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರೀರರಸ್ಮಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಪ್ಪಮಾಣಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಸಮನ್ತಾ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಾ
ತತ್ರ ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ, ಯೋ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ತತ್ತಕಂ
ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಫರತಿ। ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರತೂತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ
ಅಹೋಸಿ। ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣೇಸು ಪನ ಕಸ್ಸಚಿ ವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।


ಅಪರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಭಗವತೋ ಸಹಜಾತಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ
ನಕ್ಖತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ದೀಪೇಸುಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಕಿರ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಹುಲಮಾತಾ,
ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ, ಛನ್ನೋ, ಕಣ್ಟಕೋ, ನಿಧಿಕುಮ್ಭೋ, ಮಹಾಬೋಧಿ, ಕಾಳುದಾಯೀತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ
ಸಹಜಾತಾನಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಚ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನೇವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮಿ,
ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ।
ವಿಸಾಖಾನಕ್ಖತ್ತೇನ ಜಾತೋ ಚ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಚ। ಮಾಘನಕ್ಖತ್ತೇನಸ್ಸ
ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಚ ಅಹೋಸಿ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋಸ್ಸಜ್ಜನಞ್ಚ, ಅಸ್ಸಯುಜನಕ್ಖತ್ತೇನ
ದೇವೋರೋಹನನ್ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಸಮ್ಬಹುಲಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ।


೧೩. ಇದಾನಿ ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿಆದೀಸು
ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಸ್ಸ ನಾಮ ಅಯಂ ಗತಿ, ಯದಿದಂ ಚುತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ಪಟಿಸನ್ಧಿಆರೋಹನಂ। ಯಂ ಪನ ಇದಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಚ್ಛಾಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಚುತಿ
ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಅತಿಗರುಕಂ। ಆಕಾಸೇ ಪದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಭಗವಾ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ
ಅತಿವಿಮ್ಹಯಜಾತಾ ಹುತ್ವಾ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಆವುಸೋ,’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಅಪರಮ್ಪಿ
ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ತಥಾಗತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹಂಸು । ತತ್ಥ ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಅಚ್ಛರಿಯತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯೋ ನಾಮ ತಥಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಛಿನ್ನಪಪಞ್ಚೇತಿ ಏತ್ಥ ಪಪಞ್ಚಾ ನಾಮ ತಣ್ಹಾ ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಕಿಲೇಸಾ। ಛಿನ್ನವಟುಮೇತಿ ಏತ್ಥ ವಟುಮನ್ತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮವಟ್ಟಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಪರಿಯಾದಿನ್ನವಟ್ಟೇತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಪರಿಯಾದಿನ್ನಸಬ್ಬಕಮ್ಮವಟ್ಟೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬದುಕ್ಖವೀತಿವತ್ತೇತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಪಾಕವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತಂ ದುಕ್ಖಂ ವೀತಿವತ್ತೇ ಅನುಸ್ಸರಿಸ್ಸತೀತಿ ಇದಂ ಯತ್ರಾತಿ ನಿಪಾತವಸೇನ ಅನಾಗತವಚನಂ, ಅತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಅತೀತವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಭಗವಾ ಹಿ ತೇ ಬುದ್ಧೇ ಅನುಸ್ಸರಿ, ನ ಇದಾನಿ ಅನುಸ್ಸರಿಸ್ಸತಿ। ಏವಂಸೀಲಾತಿ ಮಗ್ಗಸೀಲೇನ ಫಲಸೀಲೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸೀಲೇನ ಏವಂಸೀಲಾ। ಏವಂಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿನಾ ಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧಿನಾ, ಏವಂಸಮಾಧಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂಪಞ್ಞಾತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾದಿವಸೇನೇವ ಏವಂಪಞ್ಞಾ। ಏವಂವಿಹಾರೀತಿ
ಏತ್ಥ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ವಿಹಾರೋ ಗಹಿತೋವ ಪುನ ಕಸ್ಮಾ
ಗಹಿತಮೇವ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಚೇ; ನ ಇದಂ ಗಹಿತಮೇವ, ಇದಞ್ಹಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿದೀಪನತ್ಥಂ
ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರೀ ತೇ ಭಗವನ್ತೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ
ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।


ಏವಂವಿಮುತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ
ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿ, ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತಿ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿ,
ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತಿ, ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ವಿಮುತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠ
ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಯಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇಹಿ ನೀವರಣಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಕಾ ಸತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ಸಯಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಙ್ಗವಸೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾಹಿ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಸಯಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಮಗ್ಗಾನುಭಾವೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ಅಪಗತತ್ತಾ ದೂರೇ ಠಿತತ್ತಾ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇತಿ ಇಮಾಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ – ‘‘ಏವಂ ವಿಮುತ್ತಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।


೧೪. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಏಕೀಭಾವಾ ವುಟ್ಠಿತೋ।


೧೬. ‘‘ಇತೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ
ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ? ಇದಞ್ಹಿ ಸುತ್ತಂ – ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸೇವೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಧಾತು
ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ದೇವತಾಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸು’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮೇಹಿ
ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಆಬದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ದೇವತಾರೋಚನಪದಂ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವಚಾರಿಕಕೋಲಾಹಲಂ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಚಾರೇಸ್ಸತಿ । ಧಮ್ಮಧಾತುಪದಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪನ ಅಯಂ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾ। ತತ್ಥ ಖತ್ತಿಯೋ ಜಾತಿಯಾತಿಆದೀನಿ ಏಕಾದಸಪದಾನಿ ನಿದಾನಕಣ್ಡೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।


ಬೋಧಿಸತ್ತಧಮ್ಮತಾವಣ್ಣನಾ


೧೭. ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಪಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋತಿಆದೀಸು ಪನ ವಿಪಸ್ಸೀತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ವಿವಿಧೇ ಅತ್ಥೇ ಪಸ್ಸನಕುಸಲತಾಯ ಲದ್ಧಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಸತ್ತೋ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತೋ। ಬೋಧಿಸಙ್ಖಾತೇಸು ವಾ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಸತ್ತೋ ಆಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗಮಾನಸೋತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ಸತೋತಿ ಸತಿಯೇವ। ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಞಾಣಂ। ಸತಿಂ ಸೂಪಟ್ಠಿತಂ ಕತ್ವಾ ಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಕ್ಕಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ಚಸ್ಸ ಓಕ್ಕನ್ತಭಾವೋ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಓಕ್ಕಮನಕ್ಕಮೋ। ಸೋ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಆರೂಳ್ಹೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ –


ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಹಿ ಸಮತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ, ಪಞ್ಚ
ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ, ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಬುದ್ಧಚರಿಯಾನಂ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ,
ವೇಸ್ಸನ್ತರಸದಿಸೇ ತತಿಯೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ, ಸತ್ತ ಮಹಾದಾನಾನಿ ದತ್ವಾ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ
ಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ, ಕಾಲಙ್ಕತ್ವಾ, ದುತಿಯಚಿತ್ತವಾರೇ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ।
ವಿಪಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾ
ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಞ್ಞದಾ ಪನ ದೀಘಾಯುಕದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ನ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತತ್ಥ ಪಾರಮೀನಂ ದುಪ್ಪೂರಣೀಯತ್ತಾ। ತೇ
ಅಧಿಮುತ್ತಿಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಪಾರಮೀನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಪನ
ಯಥಾ ಇದಾನಿ ಏಕೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಉಪನೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಸೋ
ಪೂರಿತತ್ತಾ ತದಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ।


ದೇವತಾನಂ ಪನ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗಣನಾವಸೇನ ಇದಾನಿ ಸತ್ತಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಚುತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ – ಮಾಲಾ ಮಿಲಾಯನ್ತಿ, ವತ್ಥಾನಿ ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ
ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಕಾಯೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣಿಯಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ದೇವೋ ದೇವಾಸನೇ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ। ತತ್ಥ ಮಾಲಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪಿಳನ್ಧನಮಾಲಾ ,
ತಾ ಕಿರ ಸಟ್ಠಿಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾ ಸತ್ತಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಅಮಿಲಾಯಿತ್ವಾ ತದಾ
ಮಿಲಾಯನ್ತಿ। ವತ್ಥೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ತಕಂ ಪನ ಕಾಲಂ ದೇವಾನಂ ನೇವ ಸೀತಂ ನ ಉಣ್ಹಂ
ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸರೀರಾ ಬಿನ್ದುಬಿನ್ದುವಸೇನ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತ್ತಕಞ್ಚ ಕಾಲಂ
ತೇಸಂ ಸರೀರೇ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಪಾಲಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿವಣ್ಣತಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ದೇವಧೀತಾ
ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ, ದೇವಪುತ್ತಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ,
ಮರಣಕಾಲೇ ಪನ ತೇಸಂ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಕಞ್ಚ ತೇಸಂ ಕಾಲಂ ದೇವಲೋಕೇ
ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮರಣಕಾಲೇ ಪನ ನಿಸ್ಸಸನ್ತಿ ವಿಜಮ್ಭನ್ತಿ, ಸಕೇ ಆಸನೇ
ನಾಭಿರಮನ್ತಿ।


ಇಮಾನಿ ಪನ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಯಥಾ
ಲೋಕೇ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀನಂಯೇವ ಉಕ್ಕಾಪಾತಭೂಮಿಚಾಲಚನ್ದಗ್ಗಾಹಾದೀನಿ
ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ; ಏವಂ ಮಹೇಸಕ್ಖದೇವತಾನಂಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ
ಸಬ್ಬೇಸಂ। ಯಥಾ ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ನಕ್ಖತ್ತಪಾಠಕಾದಯೋವ ಜಾನನ್ತಿ, ನ
ಸಬ್ಬೇ; ಏವಂ ತಾನಿಪಿ ನ ಸಬ್ಬದೇವತಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಏವ ಪನ ಜಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯೇ
ಮನ್ದೇನ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ದೇವಪುತ್ತಾ, ತೇ ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು – ‘‘ಇದಾನಿ ಕೋ
ಜಾನಾತಿ, ‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ’’ ಭಾಯನ್ತಿ। ಯೇ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ, ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ
ದಿನ್ನಂ ದಾನಂ, ರಕ್ಖಿತಂ ಸೀಲಂ, ಭಾವಿತಂ ಭಾವನಂ ಆಗಮ್ಮ ಉಪರಿ ದೇವಲೋಕೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ
ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ಭಾಯನ್ತಿ। ವಿಪಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಾನಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ
ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಭಾಯತಿ। ಅಥಸ್ಸ ತೇಸು
ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಪಾತುಭೂತೇಸು ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ – ‘‘ಮಾರಿಸ,
ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ ಮಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ
ಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ,
ಲೋಕನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೇಹಿ ಪೂರಿತಾ। ಸೋ ವೋ, ಇದಾನಿ ಕಾಲೋ,
ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ, ಸಮಯೋ, ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತಿ।


ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾವ
ಕಾಲದೀಪದೇಸಕುಲಜನೇತ್ತಿಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ನಾಮ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ
‘‘ಕಾಲೋ ನು ಖೋ, ನ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಕಾಲಂ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಉದ್ಧಂ ವಡ್ಢಿತಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ನ
ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ನಾಮ ತಿಲಕ್ಖಣಮುತ್ತಾ ನತ್ಥಿ। ತೇ ತೇಸಂ –
‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ – ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ನೇವ
ಸೋತುಂ, ನ ಸದ್ದಹಿತುಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ
ಸಾಸನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅಕಾಲೋ। ವಸ್ಸಸತತೋ ಊನಆಯುಕಾಲೋಪಿ ಕಾಲೋ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ?
ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನೋ ಓವಾದೋ
ಓವಾದಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ
ಅಕಾಲೋವ। ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ವಸ್ಸಸತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ ಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ
ನಾಮ, ತದಾ ಚ ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ –
‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬಕಾಲೋ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಪಸ್ಸಿ।


ತತೋ ದೀಪಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ದೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ –
‘‘ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಬುದ್ಧಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ದೀಪಂ
ಪಸ್ಸಿ।


ತತೋ – ‘‘ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ನಾಮ ಮಹಾ,
ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ದೇಸಂ
ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಪಸ್ಸಿ। ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೋ ನಾಮ – ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಗಜಙ್ಗಲಂ
ನಾಮ ನಿಗಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ನಯೇನ ವಿನಯೇ ವುತ್ತೋವ। ಸೋ ಆಯಾಮತೋ ತೀಣಿ
ಯೋಜನಸತಾನಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ, ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ನವಯೋಜನಸತಾನೀತಿ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ
ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾನೋ ಅಞ್ಞೇ
ಚ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ಬನ್ಧುಮತೀ
ನಾಮ ನಗರಂ, ತತ್ಥ ಮಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಅಗಮಾಸಿ।


ತತೋ ಕುಲಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ – ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಲೋಕಸಮ್ಮತೇ ಕುಲೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಇದಾನಿ ಚ ಖತ್ತಿಯಕುಲಂ ಲೋಕಸಮ್ಮತಂ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ,
ಬನ್ಧುಮಾ ನಾಮ ಮೇ ರಾಜಾ ಪಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಲಂ ಪಸ್ಸಿ।


ತತೋ ಮಾತರಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ –
‘‘ಬುದ್ಧಮಾತಾ ನಾಮ ಲೋಲಾ ಸುರಾಧುತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ, ಜಾತಿತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲಾ ಹೋತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಬನ್ಧುಮತೀ ನಾಮ ದೇವೀ ಈದಿಸಾ, ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ
ಭವಿಸ್ಸತಿ , ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಪನಸ್ಸಾ ಆಯೂ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ।


ಇತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲೋ, ಮೇ ಮಾರಿಸಾ,
ಬುದ್ಧಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ದೇವತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ,
ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ತಾ ದೇವತಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತುಸಿತದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ನನ್ದನವನಂ
ಪಾವಿಸಿ। ಸಬ್ಬದೇವಲೋಕೇಸು ಹಿ ನನ್ದನವನಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ತತ್ರ ನಂ ದೇವತಾ ಇತೋ ಚುತೋ
ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛಾತಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಕುಸಲಕಮ್ಮೋಕಾಸಂ ಸಾರಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸೋ ಏವಂ ದೇವತಾಹಿ
ಕುಸಲಂ ಸಾರಯಮಾನಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತೋಯೇವ ಚವಿ।


ಏವಂ ಚುತೋ ಚ ‘ಚವಾಮೀ’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ।
ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಮೇವ ನ ಜಾನಾತಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಠಾನೇ
ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪನ ಜಾನಾತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಥೇರಾ – ‘‘ಆವಜ್ಜನಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ
ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ದುತಿಯತತಿಯಚಿತ್ತವಾರೇ ಏವ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
ತಿಪಿಟಕಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾಸತ್ತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ
ಪಟಿಸನ್ಧಿಸದಿಸಾ, ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ಪನ ತೇಸಂ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ
ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಞಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಚುತಿಕ್ಖಣೇಪಿ
‘ಚವಾಮೀ’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಠಾನೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ
ಗಹಿತಾ’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು
ಕಮ್ಪತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋ ಪನ ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ
ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ
ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸಙ್ಖಾರಿಕಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸದಿಸಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತೇನ
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಗಣ್ಹಿ। ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನಾತಿ ಆಹ। ಯಥಾ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ, ಏವಂ ಸೋಪಿ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ।


ತದಾ ಕಿರ ಪುರೇ ಪುಣ್ಣಮಾಯ ಸತ್ತಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ವಿಗತಸುರಾಪಾನಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿವಿಭೂತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳಂ ಅನುಭವಮಾನಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪಾತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನಹಾಯಿತ್ವಾ
ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಾ ವರಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ
ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಮಾನಾ ಇದಂ ಸುಪಿನಂ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಚತ್ತಾರೋ
ಕಿರ ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಯನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಅನೋತತ್ತದಹಂ ನೇತ್ವಾ ನಹಾಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ
ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ, ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ರಜತಪಬ್ಬತೋ, ತಸ್ಸ
ಅನ್ತೋ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಚೀನತೋ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ। ಅಥ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇತವರವಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತೋ, ತತ್ಥ ಚರಿತ್ವಾ
ತತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಜತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ
ಕತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಟ್ಠಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ’’।


ಅಥ ಪಬುದ್ಧಾ ದೇವೀ ತಂ ಸುಪಿನಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ
ವಿಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಚತುಸಟ್ಠಿಮತ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಾಮೋಕ್ಖೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ
ಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಾಯ ಲಾಜಾದೀಹಿ ಕತಮಙ್ಗಲಸಕ್ಕಾರಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಮಹಾರಹಾನಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ
ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಕರಾಭಿಸಙ್ಖತಸ್ಸ ವರಪಾಯಾಸಸ್ಸ
ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತೀಹೇವ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ
ಅಹತವತ್ಥಕಪಿಲಗಾವೀದಾನಾದೀಹಿ ನೇಸಂ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಕಾಮಸನ್ತಪ್ಪಿತಾನಂ ತಂ
ಸುಪಿನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾ
ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವಿಯಾ ತೇ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ
ಪುರಿಸಗಬ್ಭೋ ನ ಇತ್ಥಿಗಬ್ಭೋ, ಪುತ್ತೋ ತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸೋ ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ,
ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಸಚೇ ಅಗಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ
ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ’’ತಿ। ಅಯಂ ತಾವ – ‘‘ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ
ವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ।


ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾತಿ ಅಯಂ ಏತ್ಥ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಓಕ್ಕಮನೇ ಧಮ್ಮತಾ, ಅಯಂ ಸಭಾವೋ, ಅಯಂ ನಿಯಾಮೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನಿಯಾಮೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೋ, ಉತುನಿಯಾಮೋ, ಬೀಜನಿಯಾಮೋ, ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೋ, ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೯೮)।


ತತ್ಥ ಕುಸಲಸ್ಸ ಇಟ್ಠವಿಪಾಕದಾನಂ, ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಅನಿಟ್ಠವಿಪಾಕದಾನನ್ತಿ ಅಯಂ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೋ।
ತಸ್ಸ ದೀಪನತ್ಥಂ – ‘‘ನ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೧೨೭) ಗಾಥಾಯ ವತ್ಥೂನಿ
ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ। ಅಪಿಚ ಏಕಾ ಕಿರ ಇತ್ಥೀ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಣ್ಡಿತ್ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ
ಮರಿತುಕಾಮಾ ರಜ್ಜುಪಾಸೇ ಗೀವಂ ಪವೇಸೇಸಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ
ವಾಸಿಂ ನಿಸೇನ್ತೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ರಜ್ಜುಂ ಛಿನ್ದಿತುಕಾಮೋ – ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಾ
ಭಾಯೀ’’ತಿ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಉಪಧಾವಿ। ರಜ್ಜು ಆಸೀವಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಭೀತೋ
ಪಲಾಯಿ। ಇತರಾ ತತ್ಥೇವ ಮರಿ। ಏವಮಾದೀನಿ ಚೇತ್ಥ ವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ।


ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ
ರುಕ್ಖಾನಂ ಪುಪ್ಫಫಲಗಹಣಾದೀನಿ, ವಾತಸ್ಸ ವಾಯನಂ ಅವಾಯನಂ, ಆತಪಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತಾ ಮನ್ದತಾ,
ದೇವಸ್ಸ ವಸ್ಸನಂ ಅವಸ್ಸನಂ, ಪದುಮಾನಂ ದಿವಾ ವಿಕಸನಂ ರತ್ತಿಂ ಮಿಲಾಯನನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ ಉತುನಿಯಾಮೋ।


ಯಂ ಪನೇತಂ ಸಾಲಿಬೀಜತೋ ಸಾಲಿಫಲಮೇವ, ಮಧುರತೋ ಮಧುರಸಂಯೇವ, ತಿತ್ತತೋ ತಿತ್ತರಸಂಯೇವ ಫಲಂ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಬೀಜನಿಯಾಮೋ।


ಪುರಿಮಾ ಪುರಿಮಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ
ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಏವಂ ಯದೇತಂ
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಅನನ್ತರಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾದೀನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಂ, ಅಯಂ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೋ।


ಯಾ ಪನೇಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಓಕ್ಕಮನಾದೀಸು ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪನಾದೀನಂ ಪವತ್ತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ನಾಮ। ತೇಸು ಇಧ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಮಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮತಾ ಏಸಾ ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ।


೧೮. ತತ್ಥ ಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ । ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಹೋತಿ, ನ ಓಕ್ಕಮಮಾನೇ। ಅಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪಮಾಣೋ, ವಿಪುಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಳಾರೋತಿ
ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಉಳಾರಾನಿ ಉಳಾರಾನಿ ಖಾದನೀಯಾನಿ ಖಾದನ್ತೀತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೯೯)
ಹಿ ಮಧುರಂ ಉಳಾರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಳಾರಾಯ ಖಲು ಭವಂ ವಚ್ಛಾಯನೋ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸಂಸಾಯ
ಪಸಂಸತೀತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೮) ಸೇಟ್ಠಂ ಉಳಾರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ವಿಪುಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ದೇವಾನಂ ದೇವಾನುಭಾವನ್ತಿ
ಏತ್ಥ ದೇವಾನಂ ಅಯಮಾನುಭಾವೋ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಸ್ಸ ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾನಿ ಫರತಿ, ತಥಾ
ಸರೀರಸ್ಸ, ತಥಾ ಅಲಙ್ಕಾರಸ್ಸ, ತಥಾ ವಿಮಾನಸ್ಸ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಲೋಕನ್ತರಿಕಾತಿ
ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಏಕೇಕೋ ಲೋಕನ್ತರಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಿಣ್ಣಂ
ಸಕಟಚಕ್ಕಾನಂ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಪತ್ತಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಪಿತಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಓಕಾಸೋ ವಿಯ।
ಸೋ ಪನ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯೋ ಪರಿಮಾಣತೋ ಅಟ್ಠಯೋಜನಸಹಸ್ಸೋ ಹೋತಿ। ಅಘಾತಿ ನಿಚ್ಚವಿವಟಾ। ಅಸಂವುತಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾ। ಅನ್ಧಕಾರಾತಿ ತಮಭೂತಾ। ಅನ್ಧಕಾರತಿಮಿಸಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿನಿವಾರಣತೋ ಅನ್ಧಭಾವಕರಣತಿಮಿಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ತತ್ಥ ಕಿರ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಜಾಯತಿ। ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕಾತಿ
ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಕಿರ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ।
ಏಕೇಕಾಯ ದಿಸಾಯ ನವ ನವ ಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಆಲೋಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ, ಏವಂಮಹಾನುಭಾವಾ। ಆಭಾಯ ನಾನುಭೋನ್ತೀತಿ
ಅತ್ತನೋ ಪಭಾಯ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇನ ವಿಚರನ್ತಿ,
ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯಾ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ತತ್ಥ ಆಭಾಯ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ।


ಯೇಪಿ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾತಿ ಯೇಪಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕನ್ತರಿಕಮಹಾನಿರಯೇ ಸತ್ತಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಕಿಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ಭಾರಿಯಂ ದಾರುಣಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚ ಉಪರಿ
ಅಪರಾಧಂ, ಅಞ್ಞಞ್ಚ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಪಾಣವಧಾದಿಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ,
ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಅಭಯಚೋರನಾಗಚೋರಾದಯೋ ವಿಯ। ತೇಸಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ತಿಗಾವುತಿಕೋ ಹೋತಿ,
ವಗ್ಗುಲೀನಂ ವಿಯ ದೀಘನಖಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇ ರುಕ್ಖೇ ವಗ್ಗುಲಿಯೋ ವಿಯ ನಖೇಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತೇ
ಲಗ್ಗನ್ತಿ। ಯದಾ ಸಂಸಪ್ಪನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಂ
ಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥ ‘‘ಭಕ್ಖೋ ನೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ತತ್ಥ ವಾವಟಾ ವಿಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ
ಲೋಕಸನ್ಧಾರಕಉದಕೇ ಪತನ್ತಿ, ವಾತೇ ಪಹರನ್ತೇಪಿ ಮಧುಕಫಲಾನಿ ವಿಯ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉದಕೇ
ಪತನ್ತಿ, ಪತಿತಮತ್ತಾವ ಅಚ್ಚನ್ತಖಾರೇ ಉದಕೇ ಪಿಟ್ಠಪಿಣ್ಡಿ ವಿಯ ವಿಲೀಯನ್ತಿ।


ಅಞ್ಞೇಪಿ ಕಿರ ಭೋ ಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾತಿ
ಭೋ ಯಥಾ ಮಯಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಾಮ, ಏವಂ ಅಞ್ಞೇ ಕಿರ ಸತ್ತಾಪಿ ಇಮಂ
ದುಕ್ಖಮನುಭವನತ್ಥಾಯ ಇಧೂಪಪನ್ನಾತಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಓಭಾಸೋ
ಏಕಯಾಗುಪಾನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾಟಮತ್ತಮೇವ ವಿಜ್ಜೋಭಾಸೋ ವಿಯ
ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಭಣನ್ತಾನಂಯೇವ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಸಙ್ಕಮ್ಪತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಕಮ್ಪತಿ। ಇತರದ್ವಯಂ ಪುರಿಮಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪುನ ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಚಾತಿಆದಿ ನಿಗಮನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ।


೧೯. ಚತ್ತಾರೋ ನಂ ದೇವಪುತ್ತಾ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ರಕ್ಖಾಯ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋತಿ
ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪನ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ
ಕತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಖಗ್ಗಹತ್ಥಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ಇತರೇ ಗಬ್ಭದ್ವಾರತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಅವರುದ್ಧಕೇ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕಾದಿಯಕ್ಖಗಣೇ ಪಟಿಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಚಕ್ಕವಾಳಾ ಆರಕ್ಖಂ
ಗಣ್ಹಿಂಸು।


ಕಿಮತ್ಥಾಯ ಪನಾಯಂ ರಕ್ಖಾ? ನನು ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಕಲಲಕಾಲತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಸಚೇಪಿ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಮಾರಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಿನೇರುಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ
ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ವಾ ಅನ್ತರಾಯಕರಣತ್ಥಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತರಾವ
ಅನ್ತರಧಾಯೇಯ್ಯುಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಭಗವತಾ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ –
‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಪರುಪಕ್ಕಮೇನ ತಥಾಗತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ।
ಅನುಪಕ್ಕಮೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ। ಗಚ್ಛಥ, ತುಮ್ಹೇ ಭಿಕ್ಖವೇ,
ಯಥಾವಿಹಾರಂ, ಅರಕ್ಖಿಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ ತಥಾಗತಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೪೧)। ಏವಮೇವ, ತೇನ
ಪರುಪಕ್ಕಮೇನ ನ ತೇಸಂ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸನ್ತಿ ಖೋ ಪನ
ಅಮನುಸ್ಸಾ ವಿರೂಪಾ ದುದ್ದಸಿಕಾ ಭೇರವರೂಪಾ ಮಿಗಪಕ್ಖಿನೋ, ಯೇಸಂ ರೂಪಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ
ಸದ್ದಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತು ಭಯಂ ವಾ ಸನ್ತಾಸೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತೇಸಂ
ನಿವಾರಣತ್ಥಾಯ ರಕ್ಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ। ಅಪಿಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞತೇಜೇನ ಸಞ್ಜಾತಗಾರವಾ
ಅತ್ತನೋ ಗಾರವಚೋದಿತಾಪಿ ತೇ ಏವಮಕಂಸು।


ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ
ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಯಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ, ನ ದಸ್ಸೇನ್ತೀತಿ?
ನಹಾನಮಣ್ಡನಭೋಜನಾದಿಸರೀರಕಿಚ್ಚಕಾಲೇ ನ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ, ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವರಸಯನೇ
ನಿಪನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾನಂ
ಸಪ್ಪಟಿಭಯಂ ಹೋತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಚೇವ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ
ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನ ಭಾಯತಿ, ಪಕತಿಅನ್ತೇಪುರಪಾಲಕೇಸು ವಿಯ ಅಸ್ಸಾ ಏತೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।


೨೦. ಪಕತಿಯಾ ಸೀಲವತೀತಿ
ಸಭಾವೇನೇವ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿರ ಬುದ್ಧೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ
ಸನ್ತಿಕೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾಪಿ
ಕಾಲದೇವಿಲಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೀಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೇ
ಪನ ಕುಚ್ಛಿಗತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಮಾನಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ
ಗಹಿತಸೀಲಮ್ಪಿ ಆವಜ್ಜನಕರಣಮತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಯಮೇವ ಸೀಲಂ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ವುತ್ತಂ
ಹೋತಿ।


೨೧. ಪುರಿಸೇಸೂತಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿತರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕೇಸುಚಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪುರಿಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಚಿತ್ತಂ
ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುರೂಪಂ ಪನ ಕುಸಲಾ ಸಿಪ್ಪಿಕಾ ಪೋತ್ಥಕಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ ಕಾತುಂ ನ
ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ರಾಗೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಸಚೇ ಪನ
ತಂ ರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪಾದಾ ನ ವಹನ್ತಿ, ದಿಬ್ಬಸಙ್ಖಲಿಕಾ ವಿಯ
ಬಜ್ಝನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನತಿಕ್ಕಮನೀಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।


೨೨. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಾಮಗುಣಾನನ್ತಿ
ಪುಬ್ಬೇ ಕಾಮಗುಣೂಪಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಿಸಾಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ವತ್ಥುಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ,
ಇಧ ಆರಮ್ಮಣಪ್ಪಟಿಲಾಭೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತದಾ ಕಿರ ದೇವಿಯಾ ಏವರೂಪೋ ಪುತ್ತೋ ಕುಚ್ಛಿಂ
ಉಪಪನ್ನೋತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ರಾಜಾನೋ
ಮಹಗ್ಘಆಭರಣತೂರಿಯಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣವತ್ಥುಭೂತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತು ಚ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸ್ಸ
ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ।


೨೩. ಅಕಿಲನ್ತಕಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗಬ್ಭಭಾರೇನ ಕಿಲಮನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಉದ್ಧುಮಾತತಾದೀನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸಾ ಕೋಚಿ ಕಿಲಮಥೋ ನಾಹೋಸಿ। ತಿರೋಕುಚ್ಛಿಗತನ್ತಿ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಗತಂ। ಪಸ್ಸತೀತಿ
ಕಲಲಾದಿಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಅಹೀನಿನ್ದ್ರಿಯಭಾವಂ ಉಪಗತಂಯೇವ
ಪಸ್ಸತಿ। ಕಿಮತ್ಥಂ ಪಸ್ಸತಿ? ಸುಖವಾಸತ್ಥಂಯೇವ। ಯಥೇವ ಹಿ ಮಾತಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ
ನಿಪನ್ನಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ – ‘‘ಹತ್ಥಂ ವಾಸ್ಸ ಪಾದಂ ವಾ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಸಣ್ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುಖವಾಸತ್ಥಂ ಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾಪಿ ಯಂ ತಂ
ಮಾತು ಉಟ್ಠಾನಗಮನಪರಿವತ್ತನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು
ಉಣ್ಹಸೀತಲೋಣಿಕತಿತ್ತಕಕಟುಕಾಹಾರಅಜ್ಝೋಹರಣಕಾಲೇಸು ಚ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ,
‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ತಂ ಪುತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸುಖವಾಸತ್ಥಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ
ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಗತಾ
ಪಕ್ಕಾಸಯಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಆಮಾಸಯಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದರಪಟಲಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ
ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಡಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ದ್ವೀಸು ಮುಟ್ಠೀಸು ಹನುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇವೇ
ವಸ್ಸನ್ತೇ ರುಕ್ಖಸುಸಿರೇ ಮಕ್ಕಟಾ ವಿಯ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಪನ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಡಕಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ
ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದತಿ। ಪುಬ್ಬೇಕತಕಮ್ಮಂ ಪನಸ್ಸಾ ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತಿ, ಸುದ್ಧೇ
ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಸುಖುಮಚ್ಛವಿಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಅಥ ನಂ ಕುಚ್ಛಿತಚೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ನ
ಸಕ್ಕೋತಿ, ಓಲೋಕೇನ್ತಿಯಾ ಬಹಿಠಿತೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಗತೋ ಮಾತರಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ನ ಹಿ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।


೨೪. ಕಾಲಙ್ಕರೋತೀತಿ ನ ವಿಜಾತಭಾವಪಚ್ಚಯಾ, ಆಯುಪರಿಕ್ಖಯೇನೇವ। ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವಸಿತಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ಚೇತಿಯಕುಟಿಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಪರಿಭೋಗಾರಹಂ, ನ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತರಂ
ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತುನ್ತಿ ತತ್ತಕಂಯೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತು
ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತದಾ ಕಾಲಙ್ಕರೋತಿ। ಕತರಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಯೇ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀತಿ?
ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ। ಪಠಮವಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಛನ್ದರಾಗೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ತೇನ ತದಾ
ಸಞ್ಜಾತಗಬ್ಭಾ ಇತ್ಥೀ ಗಬ್ಭಂ ಅನುರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗಬ್ಭೋ ಬಹ್ವಾಬಾಧೋ ಹೋತಿ।
ಮಜ್ಝಿಮವಯಸ್ಸ ಪನ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ತತಿಯೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವತ್ಥು ವಿಸದಂ ಹೋತಿ,
ವಿಸದೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತದಾರಕಾ ಅರೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾಪಿ ಪಠಮವಯೇ
ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮವಯಸ್ಸ ತತಿಯೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀತಿ
ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾ।


೨೫. ನವ ವಾ ದಸ ವಾತಿ
ಏತ್ಥ ವಾ ಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪನವಸೇನ ಸತ್ತ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ಏಕಾದಸ ವಾ ದ್ವಾದಸ ವಾತಿ
ಏವಮಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಸತ್ತಮಾಸಜಾತೋ ಜೀವತಿ, ಸೀತುಣ್ಹಕ್ಖಮೋ ಪನ ನ
ಹೋತಿ। ಅಟ್ಠಮಾಸಜಾತೋ ನ ಜೀವತಿ, ಅವಸೇಸಾ ಜೀವನ್ತಿ।


೨೭. ದೇವಾ ಪಠಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ
ಖೀಣಾಸವಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಕಥಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ? ‘‘ಸೂತಿವೇಸಂ
ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏಕೇ। ತಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇದಂ ವುತ್ತಂ – ‘ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ
ಸುವಣ್ಣಖಚಿತಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಮಚ್ಛಕ್ಖಿಸದಿಸಂ ದುಕೂಲಪಟಂ ಯಾವ ಪಾದನ್ತಾ
ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಸಲ್ಲಹುಕಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ಧಮಕರಣತೋ
ಉದಕನಿಕ್ಖಮನಸದಿಸಂ। ಅಥ ತೇ ಪಕತಿಬ್ರಹ್ಮವೇಸೇನೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ
ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸುಂ। ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸುಂ।
ತತೋ ಮನುಸ್ಸಾ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸುಂ’। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದೇವಾ ಪಠಮಂ
ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ।


೨೮. ಚತ್ತಾರೋ ನಂ ದೇವಪುತ್ತಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ। ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ಮಹೇಸಕ್ಖೋತಿ ಮಹಾತೇಜೋ ಮಹಾಯಸೋ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ।


೨೯. ವಿಸದೋವ ನಿಕ್ಖಮತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಯೋನಿಮಗ್ಗೇ ಲಗ್ಗನ್ತಾ ಭಗ್ಗವಿಭಗ್ಗಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಅಲಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಉದೇನಾತಿ ಉದಕೇನ। ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾತಿ
ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಕಮ್ಮಜವಾತೇಹಿ ಉದ್ಧಂಪಾದಾ ಅಧೋಸಿರಾ ಯೋನಿಮಗ್ಗೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ
ಸತಪೋರಿಸಂ ನರಕಪಪಾತಂ ಪತನ್ತಾ ವಿಯ, ತಾಳಚ್ಛಿದ್ದೇನ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಯಮಾನಾ ಹತ್ಥೀ ವಿಯ
ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಾ ನಾನಾಅಸುಚಿಮಕ್ಖಿತಾವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ।
ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಉದ್ಧಪಾದಂ ಅಧೋಸಿರಂ ಕಾತುಂ ನ
ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಸೋ ಧಮ್ಮಾಸನತೋ ಓತರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿಯ, ನಿಸ್ಸೇಣಿತೋ ಓತರನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ
ವಿಯ ಚ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ಚ ದ್ವೇ ಪಾದೇ ಚ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸಮ್ಭವೇನ ಕೇನಚಿ
ಅಸುಚಿನಾ ಅಮಕ್ಖಿತೋವ ನಿಕ್ಖಮತಿ।


ಉದಕಸ್ಸ ಧಾರಾತಿ ಉದಕವಟ್ಟಿಯೋ।
ತಾಸು ಸೀತಾ ಸುವಣ್ಣಕಟಾಹೇ ಪತತಿ ಉಣ್ಹಾ ರಜತಕಟಾಹೇ। ಇದಞ್ಚ ಪಥವಿತಲೇ ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾ
ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ತೇಸಂ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಉದಕಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಕೀಳಾಉದಕಞ್ಚ
ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಸುವಣ್ಣರಜತಘಟೇಹಿ ಆಹರಿಯಮಾನಉದಕಸ್ಸ ಚೇವ
ಹಂಸವತ್ತಕಾದಿಪೋಕ್ಖರಣೀಗತಸ್ಸ ಚ ಉದಕಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ।


೩೧. ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋತಿ
ಮುಹುತ್ತಜಾತೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋ ವಿಯ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಏವಂ
ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತಞ್ಹಿ ನಂ ಪಠಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು,
ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ, ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮನುಸ್ಸಾ
ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇನ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಸೇತಮ್ಹಿ ಛತ್ತೇ ಅನುಧಾರಿಯಮಾನೇತಿ ದಿಬ್ಬಸೇತಚ್ಛತ್ತೇ ಅನುಧಾರಿಯಮಾನಮ್ಹಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಛತ್ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾನಿ ಖಗ್ಗಾದೀನಿ
ಪಞ್ಚ ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿಪಿ ಆಗತಾನೇವ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ರಾಜಗಮನೇ ರಾಜಾ ವಿಯ ಛತ್ತಮೇವ
ವುತ್ತಂ। ತೇಸು ಛತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಛತ್ತಗ್ಗಾಹಕೋ। ತಥಾ
ಖಗ್ಗತಾಲವಣ್ಟಮೋರಹತ್ಥಕವಾಳಬೀಜನೀಉಣ್ಹೀಸಮತ್ತಾಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ತೇಸಂ ಗಾಹಕಾ।
ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಿರ ತಾನಿ ಅದಿಸ್ಸಮಾನರೂಪಾ ದೇವತಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ –


‘‘ಅನೇಕಸಾಖಞ್ಚ ಸಹಸ್ಸಮಣ್ಡಲಂ,


ಛತ್ತಂ ಮರೂ ಧಾರಯುಮನ್ತಲಿಕ್ಖೇ।


ಸುವಣ್ಣದಣ್ಡಾ ವಿಪತನ್ತಿ ಚಾಮರಾ,


ನ ದಿಸ್ಸರೇ ಚಾಮರಛತ್ತಗಾಹಕಾ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೬೯೩)।


ಸಬ್ಬಾ ಚ ದಿಸಾತಿ ಇದಂ
ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೂಪರಿ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಸಬ್ಬದಿಸಾನುವಿಲೋಕನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಖೋ ಪನೇವಂ
ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಠವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ
ಪುರತ್ಥಿಮಂ ದಿಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ
ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ – ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ಇಧ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋಪಿ
ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾ,
ಹೇಟ್ಠಾ, ಉಪರೀತಿ ದಸ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಉತ್ತರಾ
ದಿಸಾ’’ತಿ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಅಗಮಾಸೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಆಸಭಿನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ। ಅಗ್ಗೋತಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಪಠಮೋ। ಇತರಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಏತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ। ಅಯಮನ್ತಿಮಾ ಜಾತಿ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋತಿ ಪದದ್ವಯೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।


ಏತ್ಥ ಚ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ
ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖಭಾವೋ ಮಹಾಜನಂ
ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಗಮನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸತ್ತಪದಗಮನಂ
ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗರತನಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ದಿಬ್ಬಸೇತಚ್ಛತ್ತಧಾರಣಂ
ವಿಮುತ್ತಿವರಛತ್ತಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಞ್ಚರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ ಪಞ್ಚಹಿ
ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬದಿಸಾನುವಿಲೋಕನಂ
ಅನಾವರಣಞಾಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಆಸಭಿವಾಚಾಭಾಸನಂ
ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ‘‘ಅಯಮನ್ತಿಮಾ ಜಾತೀ’’ತಿ
ಸೀಹನಾದೋ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ
ವೇದಿತಬ್ಬಂ । ಇಮೇ ವಾರಾ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾ, ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ಪನ ನಾಗತೋ, ಆಹರಿತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।


ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಜಾತದಿವಸೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಕಮ್ಪಿ।
ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಮ್ಹಿ ದೇವತಾ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ಪಠಮಂ ದೇವಾ
ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಪಚ್ಛಾ ಮನುಸ್ಸಾ। ತನ್ತಿಬದ್ಧಾ ವೀಣಾ ಚಮ್ಮಬದ್ಧಾ ಭೇರಿಯೋ ಚ ಕೇನಚಿ
ಅವಾದಿತಾ ಸಯಮೇವ ವಜ್ಜಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀನಿ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಛಿಜ್ಜಿಂಸು।
ಸಬ್ಬರೋಗಾ ವೂಪಸಮಿಂಸು, ಅಮ್ಬಿಲೇನ ಧೋತತಮ್ಬಮಲಂ ವಿಯ ವಿಗಚ್ಛಿಂಸು। ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ
ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಜಚ್ಚಬಧಿರಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಿಂಸು। ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಜವಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ।
ಜಾತಿಜಳಾನಮ್ಪಿ ಏಳಮೂಗಾನಂ ಸತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ವಿದೇಸಪಕ್ಖನ್ದಾ ನಾವಾ ಸುಪಟ್ಟನಂ
ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಆಕಾಸಟ್ಠಕಭೂಮಟ್ಠಕರತನಾನಿ ಸಕತೇಜೋಭಾಸಿತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ವೇರಿನೋ
ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು। ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಲೋಕನ್ತರೇಸು ಆಲೋಕೋ
ಉದಪಾದಿ। ನದೀಸು ಜಲಂ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ। ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಮಧುರಸಂ ಉದಕಂ ಅಹೋಸಿ। ವಾತೋ ನ ವಾಯಿ।
ಆಕಾಸಪಬ್ಬತರುಕ್ಖಗತಾ ಸಕುಣಾ ಭಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಥವಿಗತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಚನ್ದೋ ಅತಿವಿರೋಚಿ।
ಸೂರಿಯೋ ನ ಉಣ್ಹೋ, ನ ಸೀತಲೋ, ನಿಮ್ಮಲೋ ಉತುಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ
ವಿಮಾನದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅಪ್ಫೋಟನಸೇಳನಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾದೀಹಿ ಮಹಾಕೀಳಕಂ ಕೀಳಿಂಸು।
ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘೋ ವಸ್ಸಿ। ಮಹಾಜನಂ ನೇವ ಖುದಾ ನ ಪಿಪಾಸಾ ಪೀಳೇಸಿ। ದ್ವಾರಕವಾಟಾನಿ
ಸಯಮೇವ ವಿವರಿಂಸು। ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಪುಪ್ಫಫಲಾನಿ ಗಣ್ಹಿಂಸು।
ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಏಕದ್ಧಜಮಾಲಾ ಅಹೋಸಿ।


ತತ್ರಾಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ
ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ದೇವತಾನಂ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಕಾಲೇ
ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಪಠಮಂ
ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಚತುನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಪಚ್ಛಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ
ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ತನ್ತಿಬದ್ಧವೀಣಾನಂ ಸಯಂ
ವಜ್ಜನಂ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಚಮ್ಮಬದ್ಧಭೇರೀನಂ ವಜ್ಜನಂ
ಮಹತಿಯಾ ಧಮ್ಮಭೇರಿಯಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀನಂ ಛೇದೋ
ಅಸ್ಮಿಮಾನಸಮುಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಮಹಾಜನಸ್ಸ ರೋಗವಿಗಮೋ ಚತುಸಚ್ಚಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ
ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಜಚ್ಚನ್ಧಾನಂ ರೂಪದಸ್ಸನಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ
ಬಧಿರಾನಂ ಸದ್ದಸ್ಸವನಂ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಪೀಠಸಪ್ಪೀನಂ
ಜವಸಮ್ಪದಾ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಜಳಾನಂ ಸತಿಪತಿಟ್ಠಾನಂ
ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ವಿದೇಸಪಕ್ಖನ್ದನಾವಾನಂ
ಸುಪಟ್ಟನಸಮ್ಪಾಪುಣನಂ ಚತುಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ರತನಾನಂ
ಸಕತೇಜೋಭಾಸಿತತ್ತಂ ಯಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋಭಾಸಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।


ವೇರೀನಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಚತುಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ
ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಅಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾಯನಂ ಏಕಾದಸಅಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾಯನಸ್ಸ
ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಲೋಕನ್ತರಿಕಾಲೋಕೋ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಞಾಣಾಲೋಕದಸ್ಸನಸ್ಸ
ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಮಧುರತಾ ನಿಬ್ಬಾನರಸೇನ ಏಕರಸಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।
ವಾತಸ್ಸ ಅವಾಯನಂ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಭಿನ್ದನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಸಕುಣಾನಂ
ಪಥವಿಗಮನಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಪಾಣೇಹಿ ಸರಣಗಮನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಚನ್ದಸ್ಸ
ಅತಿವಿರೋಚನಂ ಬಹುಜನಕನ್ತತಾಯ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಣ್ಹಸೀತವಿವಜ್ಜನಉತುಸುಖತಾ
ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ದೇವತಾನಂ ವಿಮಾನದ್ವಾರೇಸು ಠತ್ವಾ
ಅಪ್ಫೋಟನಾದೀಹಿ ಕೀಳನಂ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।
ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘವಸ್ಸನಂ ಮಹತೋ ಧಮ್ಮಮೇಘವಸ್ಸನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಖುದಾಪೀಳನಸ್ಸ
ಅಭಾವೋ ಕಾಯಗತಾಸತಿಅಮತಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ಪಿಪಾಸಾಪೀಳನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ
ವಿಮುತ್ತಿಸುಖೇನ ಸುಖಿತಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।
ದ್ವಾರಕವಾಟಾನಂ ಸಯಮೇವ ವಿವರಣಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗದ್ವಾರವಿವರಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।
ರುಕ್ಖಾನಂ ಪುಪ್ಫಫಲಗ್ಗಹಣಂ ವಿಮುತ್ತಿಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪುಪ್ಫಿತಸ್ಸ ಚ
ಸಾಮಞ್ಞಫಲಭಾರಭರಿತಭಾವಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ ಏಕದ್ಧಜಮಾಲಿತಾ
ಅರಿಯದ್ಧಜಮಾಲಮಾಲಿತಾಯ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ನಾಮ।


ಏತ್ಥ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಯದಾ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಥವಿಯಂ
ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಪದಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ಅಭಾಸಿ, ತದಾ ಕಿಂ ಪಥವಿಯಾ
ಗತೋ, ಉದಾಹು ಆಕಾಸೇನ; ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಗತೋ, ಉದಾಹು ಅದಿಸ್ಸಮಾನೋ; ಅಚೇಲಕೋ ಗತೋ, ಉದಾಹು
ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ; ದಹರೋ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ , ಉದಾಹು ಮಹಲ್ಲಕೋ;
ಪಚ್ಛಾಪಿ ಕಿಂ ತಾದಿಸೋವ ಅಹೋಸಿ, ಉದಾಹು ಪುನ ಬಾಲದಾರಕೋ’’ತಿ? ಅಯಂ ಪನ ಪಞ್ಹೋ
ಹೇಟ್ಠಾಲೋಹಪಾಸಾದೇ ಸಮುಟ್ಠಿತೋ ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋವ। ಥೇರೋ ಕಿರ
ಏತ್ಥ ನಿಯತಿಪುಬ್ಬೇಕತಕಮ್ಮಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನವಾದವಸೇನ ತಂ ತಂ
ಬಹುಂ ವತ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರಿ – ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಥವಿಯಾ ಗತೋ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ
ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಗತೋ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೋ ವಿಯ
ಅಹೋಸಿ। ಅಚೇಲಕೋ ಗತೋ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ದಹರೋವ ಗತೋ,
ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಬಾಲದಾರಕೋವ ಅಹೋಸಿ, ನ
ತಾದಿಸೋ’’ತಿ। ಪರಿಸಾ ಚಸ್ಸ – ‘‘ಬುದ್ಧೇನ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಭೋ ಥೇರೇನ ಪಞ್ಹೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ
ಅತ್ತಮನಾ ಅಹೋಸಿ। ಲೋಕನ್ತರಿಕವಾರೋ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ।


ಇಮಾ ಚ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥಿತಾ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮತಾ ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।


ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ


೩೩. ಅದ್ದಸ ಖೋತಿ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಆನೀತಂ ಅದ್ದಸ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪದೇಸಾದಿವಸೇನ ಮಹನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ। ದ್ವೇ ಗತಿಯೋತಿ
ದ್ವೇ ನಿಟ್ಠಾ, ದ್ವೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಗತಿಸದ್ದೋ – ‘‘ಪಞ್ಚ ಖೋ ಇಮಾ,
ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಗತಿಯೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೩) ಏತ್ಥ ನಿರಯಾದಿಭೇದಾಯ ಸತ್ತೇಹಿ
ಗನ್ತಬ್ಬಗತಿಯಾ ವತ್ತತಿ। ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖೋ ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ
ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾನಂ ನೇವ ಜಾನಾಮಿ ಆಗತಿಂ ವಾ ಗತಿಂ ವಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೮)
ಏತ್ಥ ಅಜ್ಝಾಸಯೇ। ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅರಹತೋ ಗತೀ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೩೯) ಏತ್ಥ ಪಟಿಸ್ಸರಣೇ। ‘‘ಅಪಿ
ಚ ತ್ಯಾಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇ ಗತಿಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ, ಜುತಿಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಬಕೋ
ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) ಏತ್ಥ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಂ ವತ್ತತಿ। ಸ್ವಾಯಮಿಧಾಪಿ
ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಂ ವತ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅನಞ್ಞಾತಿ ಅಞ್ಞಾ ಗತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।


ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ದಸಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಗತಿಗಮನವಿರಹಿತೋ। ಧಮ್ಮರಾಜಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಧಮ್ಮೇನ ವಾ ಲದ್ಧರಜ್ಜತ್ತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಚಾತುರನ್ತೋತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಸಮುದ್ದಾನಂ ವಸೇನ ಚತುರನ್ತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ। ಜನಪದೋ ಅಸ್ಮಿಂ ಥಾವರಿಯಂ ಥಿರಭಾವಂ ಪತ್ತೋತಿ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ।
ಚಣ್ಡಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞೋ ಬಲಿದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಲೋಕಂ ಪೀಳಯತೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಜ್ಝಿಮಜನಪದಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ
ಪಬ್ಬತಸಮುದ್ದತೀರಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ। ಅತಿಮುದುಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ
ಚೋರೇಹಿ ಸಾಹಸಿಕಧನವಿಲೋಪಪೀಳಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪಹಾಯ ಜನಪದಮಜ್ಝೇ ವಾಸಂ
ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ಇತಿ ಏವರೂಪೇ ರಾಜಿನಿ ಜನಪದೋ ಥಿರಭಾವಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ
ಕುಮಾರೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೇ ಏತಸ್ಸ ಜನಪದೋ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಯೋಪಟ್ಟೇನ
ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಥಿರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ
ಆಹಂಸು।


ಸತ್ತರತನಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ರತನಂ। ಅಪಿಚ –


‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ।


ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ’’॥


ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ದೇವಟ್ಠಾನಂ
ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ತಸ್ಸೇವ ಪೂಜಞ್ಚ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಚ ಕರೋನ್ತೀತಿ
ಚಿತ್ತೀಕತಟ್ಠೇನ ರತನಂ। ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಚ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ಅಗ್ಘತೀತಿ
ಅಗ್ಘೋ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ ಮಹಗ್ಘಟ್ಠೇನಾಪಿ ರತನಂ। ಚಕ್ಕರತನಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಲೋಕೇ
ವಿಜ್ಜಮಾನರತನೇಹಿ ಅಸದಿಸನ್ತಿ ಅತುಲಟ್ಠೇನಾಪಿ ರತನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಪನ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ
ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ಕದಾಚಿ
ಕರಹಚಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಟ್ಠೇನಾಪಿ ರತನಂ। ತದೇತಂ
ಜಾತಿರೂಪಕುಲಇಸ್ಸರಿಯಾದೀಹಿ ಅನೋಮಸ್ಸ ಉಳಾರಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ
ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಟ್ಠೇನಾಪಿ ರತನಂ। ಯಥಾ ಚಕ್ಕರತನಂ, ಏವಂ ಸೇಸಾನಿಪೀತಿ। ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ
ರತನೇಹಿ ಪರಿವಾರಭಾವೇನ ಚೇವ ಸಬ್ಬಭೋಗೂಪಕರಣಭಾವೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಸತ್ತರತನಸಮನ್ನಾಗತೋ।


ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತಸ್ಸಿಮಾನೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಕರತನನ್ತಿಆದೀಸು
ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ದ್ವೇಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ಸಿರಿವಿಭವಂ
ಗಹೇತ್ವಾ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ। ತಥಾ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತಂ
ಪಥವಿಂ ಅನುಸಂಯಾಯನಸಮತ್ಥಂ ವೇಹಾಸಙ್ಗಮಂ ಹತ್ಥಿರತನಂ, ತಾದಿಸಮೇವ ಅಸ್ಸರತನಂ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಆಲೋಕದಸ್ಸನಸಮತ್ಥಂ ಮಣಿರತನಂ, ಛಬ್ಬಿಧದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ ಮನಾಪಚಾರಿ ಇತ್ಥಿರತನಂ, ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಅನ್ತೋಪಥವಿಗತಂ ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸನಸಮತ್ಥಂ ಗಹಪತಿರತನಂ, ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಕಲರಜ್ಜಮನುಸಾಸನಸಮತ್ಥಂ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಪರಿಣಾಯಕರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ।


ಪರೋಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಅತಿರೇಕಸಹಸ್ಸಂ। ಸೂರಾತಿ ಅಭೀರುಕಾ। ವೀರಙ್ಗರೂಪಾತಿ
ವೀರಾನಂ ಅಙ್ಗಂ ವೀರಙ್ಗಂ, ವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ವೀರಙ್ಗಂ ರೂಪಮೇತೇಸನ್ತಿ
ವೀರಙ್ಗರೂಪಾ, ವೀರಿಯಜಾತಿಕಾ ವೀರಿಯಸಭಾವಾ ವೀರಿಯಮಯಾ ಅಕಿಲಾಸುನೋ ಅಹೇಸುಂ। ದಿವಸಮ್ಪಿ
ಯುಜ್ಝನ್ತಾ ನ ಕಿಲಮನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಂ ಸೀಮಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ। ಅದಣ್ಡೇನಾತಿ ಯೇ ಕತಾಪರಾಧೇ ಸತ್ತೇ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇ ಧನದಣ್ಡೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತಿ। ಯೇ ಛೇಜ್ಜಭೇಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ, ತೇ ಸತ್ಥದಣ್ಡೇನ। ಅಯಂ ಪನ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ದಣ್ಡಂ ಪಹಾಯ ಅದಣ್ಡೇನ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ। ಅಸತ್ಥೇನಾತಿ
ಯೇ ಏಕತೋಧಾರಾದಿನಾ ಸತ್ಥೇನ ಪರಂ ವಿಹೇಸನ್ತಿ, ತೇ ಸತ್ಥೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಅಯಂ
ಪನ ಸತ್ಥೇನ ಖುದ್ದಮಕ್ಖಿಕಾಯಪಿ ಪಿವನಮತ್ತಂ ಲೋಹಿತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ
ಧಮ್ಮೇನೇವ – ‘‘ಏಹಿ ಖೋ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿರಾಜೂಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಾಗಮನೋ
ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪಥವಿಂ ಅಭಿವಿಜಿನಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ, ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಾಮೀ ಹುತ್ವಾ
ವಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಏವಂ ಏಕಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಕಥೇತುಂ ಸಚೇ ಖೋ ಪನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ರಾಗದೋಸಮೋಹಮಾನದಿಟ್ಠಿಕಿಲೇಸತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ಛದನಂ ಆವರಣಂ ವಿವಟಂ ವಿದ್ಧಂಸಿತಂ ವಿವಟಕಂ ಏತೇನಾತಿ ವಿವಟಚ್ಛದೋ। ‘‘ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ।


೩೫. ಏವಂ ದುತಿಯಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಞ್ಹಿ, ದೇವ, ಕುಮಾರೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದೋತಿ
ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾದಂ ಠಪೇನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಪಾದತಲಂ ವಾ ಪಣ್ಹಿ ವಾ ಪಸ್ಸಂ ವಾ ಪಠಮಂ
ಫುಸತಿ, ವೇಮಜ್ಝೇ ವಾ ಪನ ಛಿದ್ದಂ ಹೋತಿ, ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗತಲಾದೀಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೋವ
ಪಠಮಂ ಉಟ್ಠಹತಿ, ನ ಏವಮಸ್ಸ। ಅಸ್ಸ ಪನ ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕತಲಮಿವ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲಂ
ಪಾದತಲಂ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತಿ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಭೂಮಿತೋ ಉಟ್ಠಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ
ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದೋ।


ಚಕ್ಕಾನೀತಿ ದ್ವೀಸು ಪಾದತಲೇಸು ದ್ವೇ ಚಕ್ಕಾನಿ, ತೇಸಂ ಅರಾ ಚ ನೇಮಿ ಚ ನಾಭಿ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾವ। ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಾನೀತಿ
ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತೇಸಂ ಕಿರ ಚಕ್ಕಾನಂ ಪಾದತಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ನಾಭಿ
ದಿಸ್ಸತಿ, ನಾಭಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ವಟ್ಟಲೇಖಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ನಾಭಿಮುಖಪರಿಕ್ಖೇಪಪಟ್ಟೋ ದಿಸ್ಸತಿ,
ಪನಾಳಿಮುಖಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಅರಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅರೇಸು ವಟ್ಟಿಲೇಖಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನೇಮಿಮಣಿಕಾ
ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಇದಂ ತಾವ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಮೇವ। ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ಪನ ಅನಾಗತೋ, ಸೋ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ
– ಸತ್ತಿ, ಸಿರಿವಚ್ಛೋ, ನನ್ದಿ, ಸೋವತ್ತಿಕೋ, ವಟಂಸಕೋ, ವಡ್ಢಮಾನಕಂ, ಮಚ್ಛಯುಗಳಂ,
ಭದ್ದಪೀಠಂ, ಅಙ್ಕುಸಕೋ, ಪಾಸಾದೋ, ತೋರಣಂ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ, ಖಗ್ಗೋ, ತಾಲವಣ್ಟಂ,
ಮೋರಹತ್ಥಕೋ, ವಾಳಬೀಜನೀ, ಉಣ್ಹೀಸಂ, ಮಣಿ, ಪತ್ತೋ, ಸುಮನದಾಮಂ, ನೀಲುಪ್ಪಲಂ,
ರತ್ತುಪ್ಪಲಂ, ಸೇತುಪ್ಪಲಂ, ಪದುಮಂ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ, ಪುಣ್ಣಘಟೋ ,
ಪುಣ್ಣಪಾತಿ, ಸಮುದ್ದೋ, ಚಕ್ಕವಾಳೋ, ಹಿಮವಾ, ಸಿನೇರು, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ, ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ,
ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪಾ, ದ್ವಿಪರಿತ್ತದೀಪಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಪರಿಸಂ
ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೋ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣಸ್ಸೇವ ಪರಿವಾರೋ।


ಆಯತಪಣ್ಹೀತಿ
ದೀಘಪಣ್ಹಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಪಣ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಗ್ಗಪಾದೋ ದೀಘೋ ಹೋತಿ,
ಪಣ್ಹಿಮತ್ಥಕೇ ಜಙ್ಘಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಪಣ್ಹಿಂ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ನ ಏವಂ
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಗ್ಗಪಾದೋ
ಹೋತಿ, ತತಿಯೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಜಙ್ಘಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಚತುತ್ಥಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಆರಗ್ಗೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ
ಠಪಿತಾ ವಿಯ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಗೇಣ್ಡುಕಸದಿಸಾ ಪಣ್ಹಿ ಹೋತಿ।


ದೀಘಙ್ಗುಲೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ
ಕಾಚಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ದೀಘಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಚಿ ರಸ್ಸಾ, ನ ಏವಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ
ಪನ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ದೀಘಾ ಹತ್ಥಪಾದಙ್ಗುಲಿಯೋ ಮೂಲೇ ಥೂಲಾ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗೇ
ತನುಕಾ, ನಿಯ್ಯಾಸತೇಲೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಹರಿತಾಲವಟ್ಟಿಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ದೀಘಙ್ಗುಲೀ’’ತಿ।


ಮುದುತಲುನಹತ್ಥಪಾದೋತಿ
ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಸತವಾರವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಂ ವಿಯ ಮುದು। ಯಥಾ ಚ ಇದಾನಿ
ಜಾತಮತ್ತಸ್ಸ, ಏವಂ ವುಡ್ಢಕಾಲೇಪಿ ಮುದುತಲುನಾಯೇವ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮುದುತಲುನಾ ಹತ್ಥಪಾದಾ
ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮುದುತಲುನಹತ್ಥಪಾದೋ।


ಜಾಲಹತ್ಥಪಾದೋತಿ ನ ಚಮ್ಮೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಅಙ್ಗುಲನ್ತರೋ। ಏದಿಸೋ ಹಿ ಫಣಹತ್ಥಕೋ ಪುರಿಸದೋಸೇನ ಉಪಹತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ನ ಪಟಿಲಭತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ
ಚತಸ್ಸೋ ಹತ್ಥಙ್ಗುಲಿಯೋ ಪಞ್ಚಪಿ ಪಾದಙ್ಗುಲಿಯೋ ಏಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಸಂ
ಏಕಪ್ಪಮಾಣತಾಯ ಯವಲಕ್ಖಣಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾ
ಕುಸಲೇನ ವಡ್ಢಕಿನಾ ಯೋಜಿತಜಾಲವಾತಪಾನಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಜಾಲಹತ್ಥಪಾದೋ’’ತಿ।


ಉದ್ಧಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಗೋಪ್ಫಕತ್ತಾ ಉಸ್ಸಙ್ಖಾ ಪಾದಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಖಪಾದೋ।
ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೇ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತೇಸಂ ಪಾದಾ ಆಣಿಬದ್ಧಾ ವಿಯ ಬದ್ಧಾ
ಹೋನ್ತಿ, ನ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿವಟ್ಟನ್ತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಾದತಲಾನಿಪಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ।
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಆರುಹಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇನಸ್ಸ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ನಾವಾಯ ಠಪಿತಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ, ಅಧೋಕಾಯೋವ ಇಞ್ಜತಿ, ಸುಖೇನ
ಪಾದಾ ಪರಿವಟ್ಟನ್ತಿ, ಪುರತೋಪಿ ಪಚ್ಛತೋಪಿ ಉಭಯಪಸ್ಸೇಸುಪಿ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪಾದತಲಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ಹತ್ಥೀನಂ ವಿಯ ಪಚ್ಛತೋಯೇವ।


ಏಣಿಜಙ್ಘೋತಿ ಏಣಿಮಿಗಸದಿಸಜಙ್ಘೋ ಮಂಸುಸ್ಸದೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಜಙ್ಘೋ, ನ ಏಕತೋ ಬದ್ಧಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸೋ , ಸಮನ್ತತೋ ಸಮಸಣ್ಠಿತೇನ ಮಂಸೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಹಿ ಸುವಟ್ಟಿತಾಹಿ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಯವಗಬ್ಭಸದಿಸಾಹಿ ಜಙ್ಘಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಅನೋನಮನ್ತೋತಿ ಅನಮನ್ತೋ,
ಏತೇನಸ್ಸ ಅಖುಜ್ಜಅವಾಮನಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ। ಅವಸೇಸಜನಾ ಹಿ ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ವಾಮನಾ ವಾ।
ಖುಜ್ಜಾನಂ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ವಾಮನಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋ। ತೇ
ಅಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಅನೋನಮನ್ತಾ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತುಂ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ
ಪನ ಪರಿಪುಣ್ಣಉಭಯಕಾಯತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋತಿ।


ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹೋತಿ ಉಸಭವಾರಣಾದೀನಂ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಸದಿಸೇಹಿ ಕೋಸೇಹಿ ಓಹಿತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹೋ। ವತ್ಥಗುಯ್ಹನ್ತಿ ವತ್ಥೇನ ಗುಹಿತಬ್ಬಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ವುಚ್ಚತಿ।


ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ
ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಕೇನ ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೀಪಿದಾಠಾಯ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಗೇರುಕಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ
ಠಪಿತಘನಸುವಣ್ಣರೂಪಸದಿಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನಸ್ಸ ಘನಸಿನಿದ್ಧಸಣ್ಹಸರೀರತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ
ಛವಿವಣ್ಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಪುರಿಮಸ್ಸ ವಾ ವೇವಚನಮೇತಂ।


ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ರಜೋ ವಾ ಮಲಂ ವಾ। ನ ಉಪಲಿಮ್ಪತೀತಿ
ನ ಲಗ್ಗತಿ ಪದುಮಪಲಾಸತೋ ಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ವಿವಟ್ಟತಿ। ಹತ್ಥಧೋವನಾದೀನಿ ಪನ
ಉತುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಚೇವ ದಾಯಕಾನಂ ಪುಞ್ಞಫಲತ್ಥಾಯ ಚ ಬುದ್ಧಾ ಕರೋನ್ತಿ, ವತ್ತಸೀಸೇನಾಪಿ ಚ
ಕರೋನ್ತಿಯೇವ। ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸನ್ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ
ವುತ್ತಮೇತಂ।


ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮೋತಿ ಆವಟ್ಟಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉದ್ಧಗ್ಗಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಮುಖಸೋಭಂ ಉಲ್ಲೋಕಯಮಾನಾನಿ ವಿಯ ಠಿತಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮೋ।


ಬ್ರಹ್ಮುಜುಗತ್ತೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಉಜುಗತ್ತೋ, ಉಜುಮೇವ ಉಗ್ಗತದೀಘಸರೀರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಖನ್ಧೇ ಕಟಿಯಂ
ಜಾಣೂಸೂತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ನಮನ್ತಿ, ತೇ ಕಟಿಯಂ ನಮನ್ತಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಮನ್ತಿ, ಇತರೇಸು
ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಪುರತೋ। ದೀಘಸರೀರಾ ಪನ ಏಕೇ ಪಸ್ಸವಙ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇ ಮುಖಂ
ಉನ್ನಮೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಗಣಯನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತಿ, ಏಕೇ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತಾ ಸೂಲಸದಿಸಾ
ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇ ಪುರತೋ ಪಬ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪವೇಧಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಉಜುಮೇವ
ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ದೀಘಪ್ಪಮಾಣೋ ದೇವನಗರೇ ಉಸ್ಸಿತಸುವಣ್ಣತೋರಣಂ ವಿಯ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ।
ಯಥಾ ಚೇತಂ, ಏವಂ ಯಂ ಯಂ ಜಾತಮತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಆಯತಿಂ ತಥಾಭಾವಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।


ಸತ್ತುಸ್ಸದೋತಿ ದ್ವೇ
ಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಅಂಸಕೂಟಾನಿ ಖನ್ಧೋತಿ ಇಮೇಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು
ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಮಂಸುಸ್ಸದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತುಸ್ಸದೋ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠಾದೀಸು
ಸಿರಾಜಾಲಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಂಸಕೂಟಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಅಟ್ಠಿಕೋಟಿಯೋ। ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪೇತಾ ವಿಯ
ಖಾಯನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಮಹಾಪುರಿಸೋ, ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪನ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು
ಪರಿಪುಣ್ಣಮಂಸುಸ್ಸದತ್ತಾ ನಿಗೂಳ್ಹಸಿರಾಜಾಲೇಹಿ ಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ
ಸುಟ್ಠಪಿತಸುವಣ್ಣಾಳಿಙ್ಗಸದಿಸೇನ ಖನ್ಧೇನ ಸಿಲಾರೂಪಕಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ, ಚಿತ್ತಕಮ್ಮರೂಪಕಂ
ವಿಯ ಚ ಖಾಯತಿ।


ಸೀಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದ್ಧಂ ವಿಯ ಕಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯೋ।
ಸೀಹಸ್ಸ ಹಿ ಪುರತ್ಥಿಮಕಾಯೋವ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಕಾಯೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ।
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಸೀಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬೋ ಕಾಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ। ಸೋಪಿ
ಸೀಹಸ್ಸೇವ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿನತುನ್ನತಾದಿವಸೇನ ದುಸ್ಸಣ್ಠಿತವಿಸಣ್ಠಿತೋ ನ ಹೋತಿ, ದೀಘಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ದೀಘೋ, ರಸ್ಸಥೂಲಕಿಸಪುಥುಲಅನುವಟ್ಟಿತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ತಥಾವಿಧೋವ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –


‘‘ಮನಾಪಿಯೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಯೇಹಿ
ಅಙ್ಗೇಹಿ ದೀಘೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ದೀಘಾನಿ ಸಣ್ಠನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ರಸ್ಸೇಹಿ
ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ರಸ್ಸಾನಿ ಸಣ್ಠನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಥೂಲೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ
ಅಙ್ಗಾನಿ ಥೂಲಾನಿ ಸಣ್ಠನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಕಿಸೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಕಿಸಾನಿ
ಸಣ್ಟ್ಠನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪುಥುಲೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಪುಥುಲಾನಿ ಸಣ್ಠನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ವಟ್ಟೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ವಟ್ಟಾನಿ ಸಣ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ।


ಇತಿ ನಾನಾಚಿತ್ತೇನ ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತಿತೋ ದಸಹಿ ಪಾರಮೀಹಿ
ಸಜ್ಜಿತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಲೋಕೇ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಿನೋ ವಾ ಸಬ್ಬಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ವಾ
ಪತಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ।


ಚಿತನ್ತರಂಸೋತಿ ಅನ್ತರಂಸಂ
ವುಚ್ಚತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕೋಟ್ಟಾನಂ ಅನ್ತರಂ, ತಂ ಚಿತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅನ್ತರಂಸಂ ಅಸ್ಸಾತಿ
ಚಿತನ್ತರಂಸೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ತಂ ಠಾನಂ ನಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ದ್ವೇ ಪಿಟ್ಠಿಕೋಟ್ಟಾ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಾ
ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂಸಪಟಲಂ ಯಾವ ಖನ್ಧಾ ಉಗ್ಗಮ್ಮ
ಸಮುಸ್ಸಿತಸುವಣ್ಣಫಲಕಂ ವಿಯ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ।


ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋತಿ
ನಿಗ್ರೋಧೋ ವಿಯ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ। ಯಥಾ ಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥತಾಯ ವಾ ಸತಹತ್ಥತಾಯ ವಾ ಸಮಕ್ಖನ್ಧಸಾಖೋ
ನಿಗ್ರೋಧೋ ದೀಘತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಏಕಪ್ಪಮಾಣೋವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕಾಯತೋಪಿ ಬ್ಯಾಮತೋಪಿ
ಏಕಪ್ಪಮಾಣೋ। ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಾಯೋ ದೀಘೋ ವಾ ಹೋತಿ ಬ್ಯಾಮೋ ವಾ, ನ ಏವಂ ವಿಸಮಪ್ಪಮಾಣೋತಿ
ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವ ಯಾವತಕ್ವಸ್ಸ ಕಾಯೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಾವತಕೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾವತಕ್ವಸ್ಸ।


ಸಮವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸಮವಟ್ಟಿತಕ್ಖನ್ಧೋ। ಯಥಾ ಏಕೇ ಕೋಞ್ಚಾ ವಿಯ ಚ ಬಕಾ ವಿಯ ಚ ವರಾಹಾ ವಿಯ ಚ ದೀಘಗಲಾ ವಙ್ಕಗಲಾ ಪುಥುಲಗಲಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ,
ಕಥನಕಾಲೇ ಸಿರಾಜಾಲಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮನ್ದೋ ಸರೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ನ ಏವಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ।
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಸುವಟ್ಟಿತಸುವಣ್ಣಾಳಿಙ್ಗಸದಿಸೋ ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಕಥನಕಾಲೇ ಸಿರಾಜಾಲಂ ನ
ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮೇಘಸ್ಸ ವಿಯ ಗಜ್ಜಿತೋ ಸರೋ ಮಹಾ ಹೋತಿ।


ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀತಿ ಏತ್ಥ ರಸಂ
ಗಸನ್ತಿ ಹರನ್ತೀತಿ ರಸಗ್ಗಸಾ। ರಸಹರಣೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಾ ಅಗ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾತಿ
ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಿರ ಸತ್ತರಸಹರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಉದ್ಧಗ್ಗಾನಿ ಹುತ್ವಾ
ಗೀವಾಯಮೇವ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾನಿ। ತಿಲಫಲಮತ್ತೋಪಿ ಆಹಾರೋ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ ಸಬ್ಬಕಾಯಂ
ಅನುಫರತಿ। ತೇನೇವ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ಏಕತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿಪಿ ಕಳಾಯಯೂಸಪಸತಮತ್ತೇನಾಪಿ
ಕಾಯಸ್ಸ ಯಾಪನಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ತಥಾ ಅಭಾವಾ ನ ಸಕಲಂ ಕಾಯಂ ಓಜಾ ಫರತಿ। ತೇನ ತೇ
ಬಹ್ವಾಬಾಧಾ ಹೋನ್ತಿ।


ಸೀಹಸ್ಸೇವ ಹನು ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೀಹಹನು।
ತತ್ಥ ಸೀಹಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಮೇವ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಉಪರಿಮಂ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ
ಸೀಹಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ವಿಯ ದ್ವೇಪಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ದ್ವಾದಸಿಯಾ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚನ್ದಸದಿಸಾನಿ
ಹೋನ್ತಿ। ಅಥ ನೇಮಿತ್ತಕಾ ಹನುಕಪರಿಯನ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾವ ಇಮೇಸು ಹನುಕೇಸು ಹೇಟ್ಠಿಮೇ
ವೀಸತಿ ಉಪರಿಮೇ ವೀಸತೀತಿ ಚತ್ತಾಲೀಸದನ್ತಾ ಸಮಾ ಅವಿರಳಾ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ
ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಯಞ್ಹಿ ದೇವ, ಕುಮಾರೋ ಚತ್ತಾಲೀಸದನ್ತೋ ಹೋತೀತಿಆದಿಮಾಹಂಸು।
ತತ್ರಾಯಮತ್ಥೋ, ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣದನ್ತಾನಮ್ಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ।
ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಕೇಚಿ ದನ್ತಾ ಉಚ್ಚಾ, ಕೇಚಿ ನೀಚಾತಿ
ವಿಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಅಯಪಟ್ಟಕೇನ ಛಿನ್ನಸಙ್ಖಪಟಲಂ ವಿಯ ಸಮಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕುಮ್ಭಿಲಾನಂ ವಿಯ ದನ್ತಾ ವಿರಳಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಚ್ಛಮಂಸಾನಿ ಖಾದನ್ತಾನಂ
ದನ್ತನ್ತರಂ ಪೂರೇನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಕನಕಫಲಕಾಯಂ ಸಮುಸ್ಸಿತವಜಿರಪನ್ತಿ ವಿಯ ಅವಿರಳಾ
ತೂಲಿಕಾಯ ದಸ್ಸಿತಪರಿಚ್ಛೇದಾ ವಿಯ ದನ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಪೂತಿದನ್ತಾ
ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತೇನ ಕಾಚಿ ದಾಠಾ ಕಾಳಾಪಿ ವಿವಣ್ಣಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಸುಟ್ಠು
ಸುಕ್ಕದಾಠೋ ಓಸಧಿತಾರಕಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಿರೋಚಮಾನಾಯ ಪಭಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತದಾಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ।


ಪಹೂತಜಿವ್ಹೋತಿ
ಪುಥುಲಜಿವ್ಹೋ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಜಿವ್ಹಾ ಥೂಲಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಕಿಸಾಪಿ ರಸ್ಸಾಪಿ ಥದ್ಧಾಪಿ
ವಿಸಮಾಪಿ, ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಜಿವ್ಹಾ ಮುದು ದೀಘಾ ಪುಥುಲಾ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ। ಸೋ ಹಿ
ಏತಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಆಗತಾನಂ ಕಙ್ಖಾವಿನೋದನತ್ಥಂ ಮುದುಕತ್ತಾ ತಂ ಜಿವ್ಹಂ
ಕಥಿನಸೂಚಿಂ ವಿಯ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉಭೋ ನಾಸಿಕಸೋತಾನಿ ಪರಾಮಸತಿ, ದೀಘತ್ತಾ ಉಭೋ ಕಣ್ಣಸೋತಾನಿ
ಪರಾಮಸತಿ , ಪುಥುಲತ್ತಾ ಕೇಸನ್ತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕೇವಲಮ್ಪಿ ನಲಾಟಂ
ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಮುದುದೀಘಪುಥುಲಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ತೇಸಂ ಕಙ್ಖಂ ವಿನೋದೇತಿ। ಏವಂ
ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜಿವ್ಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಹೂತಜಿವ್ಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।


ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೋತಿ ಅಞ್ಞೇ
ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಕಾಕಸ್ಸರಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ
ಸರಸದಿಸೇನ ಸರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಹಿ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹೇಹಿ
ಅಪಲಿಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸರೋ ವಿಸದೋ ಹೋತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೇನಾಪಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತಿ।
ವತ್ಥುನೋ ಸುದ್ಧತ್ತಾ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸರೋ ವಿಸದೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಕರವೀಕೋ ವಿಯ ಭಣತೀತಿ ಕರವೀಕಭಾಣೀ, ಮತ್ತಕರವೀಕರುತಮಞ್ಜುಘೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಅಭಿನೀಲನೇತ್ತೋತಿ ನ
ಸಕಲನೀಲನೇತ್ತೋ, ನೀಲಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪನಸ್ಸ ಉಮಾಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ ಅತಿವಿಸುದ್ಧೇನ ನೀಲವಣ್ಣೇನ
ಸಮನ್ನಾಗತಾನಿ ನೇತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪೀತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ
ಪೀತವಣ್ಣೇನ, ಲೋಹಿತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ ಲೋಹಿತವಣ್ಣೇನ,
ಸೇತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಓಸಧಿತಾರಕಸದಿಸೇನ ಸೇತವಣ್ಣೇನ, ಕಾಳಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ
ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕಸದಿಸೇನ ಕಾಳವಣ್ಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಿ। ಸುವಣ್ಣವಿಮಾನೇ
ಉಗ್ಘಾಟಿತಮಣಿಸೀಹಪಞ್ಜರಸದಿಸಾನಿ ಖಾಯನ್ತಿ।


ಗೋಪಖುಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಖುಮನ್ತಿ
ಸಕಲಚಕ್ಖುಭಣ್ಡಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಂ ಕಾಳವಚ್ಛಕಸ್ಸ ಬಹಲಧಾತುಕಂ ಹೋತಿ, ರತ್ತವಚ್ಛಕಸ್ಸ
ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ, ತಂಮುಹುತ್ತಜಾತತರುಣರತ್ತವಚ್ಛಕಸದಿಸಚಕ್ಖುಭಣ್ಡೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ
ಚಕ್ಖುಭಣ್ಡಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಮೂಸಿಕಾದೀನಂ ಅಕ್ಖಿಸದಿಸೇಹಿ ವಿನಿಗ್ಗತೇಹಿಪಿ
ಗಮ್ಭೀರೇಹಿಪಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ
ಠಪಿತಮಣಿಗುಳಿಕಾ ವಿಯ ಮುದುಸಿನಿದ್ಧನೀಲಸುಖುಮಪಖುಮಾಚಿತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ।


ಉಣ್ಣಾತಿ ಉಣ್ಣಲೋಮಂ। ಭಮುಕನ್ತರೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಮುಕಾನಂ ವೇಮಜ್ಝೇ ನಾಸಿಕಮತ್ಥಕೇಯೇವ ಜಾತಾ, ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ನಲಾಟವೇಮಜ್ಝೇ ಜಾತಾ। ಓದಾತಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾ, ಓಸಧಿತಾರಕಸಮಾನವಣ್ಣಾ। ಮುದೂತಿ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸತವಾರವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಸದಿಸಾ। ತೂಲಸನ್ನಿಭಾತಿ ಸಿಮ್ಬಲಿತೂಲಲತಾತೂಲಸಮಾನಾ, ಅಯಮಸ್ಸ ಓದಾತತಾಯ ಉಪಮಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನಾ ಉಪಡ್ಢಬಾಹುಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋತಿ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟವಸೇನ ಆವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ
ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ। ಸುವಣ್ಣಫಲಕಮಜ್ಝೇ ಠಪಿತರಜತಪುಬ್ಬುಳಕಂ ವಿಯ, ಸುವಣ್ಣಘಟತೋ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ
ಖೀರಧಾರಾ ವಿಯ, ಅರುಣಪ್ಪಭಾರಞ್ಜಿತೇ ಗಗನಪ್ಪದೇಸೇ ಓಸಧಿತಾರಕಾ ವಿಯ ಚ ಅತಿಮನೋಹರಾಯ
ಸಿರಿಯಾ ವಿರೋಚತಿ।


ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋತಿ
ಇದಂ ಪರಿಪುಣ್ಣನಲಾಟತಞ್ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸತಂ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅತ್ಥವಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ।
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಚೂಳಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂಸಪಟಲಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಕಲನಲಾಟಂ
ಛಾದಯಮಾನಂ ಪೂರಯಮಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಮಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ತಂ ರಞ್ಞೋ
ಬನ್ಧಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟೋ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಿರ ಇಮಂ ಲಕ್ಖಣಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜೂನಂ
ಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟಂ ಅಕಂಸು। ಅಯಂ ತಾವ ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಜನಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸಾ ಹೋನ್ತಿ,
ಕೇಚಿ ಕಪಿಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಫಲಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಅಟ್ಠಿಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಹತ್ಥಿಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ
ತುಮ್ಬಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಪಬ್ಭಾರಸೀಸಾ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಆರಗ್ಗೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಿಯ
ಸುಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಉದಕಪುಬ್ಬುಳಸದಿಸಂ ಸೀಸಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇ ಉಣ್ಹೀಸವೇಠಿತಸೀಸೋ
ವಿಯಾತಿ ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋ। ದುತಿಯನಯೇ ಉಣ್ಹೀಸಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸೀಸೋತಿ
ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋ।


ವಿಪಸ್ಸೀಸಮಞ್ಞಾವಣ್ಣನಾ


೩೭. ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹೀತಿ
ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕತಂ ವಿಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಪಠಮಞ್ಹಿ ತೇ ನೇಮಿತ್ತಕೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಕತನ್ತಿ
ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಯಂ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಪಾಯೇನ್ತೀತಿ
ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ನಿದ್ದೋಸೇನ ಮಧುರೇನ ಖೀರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸಟ್ಠಿ ಧಾತಿಯೋ
ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ತಥಾ ಸೇಸಾಪಿ ತೇಸು ತೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಕುಸಲಾ ಸಟ್ಠಿಸಟ್ಠಿಯೇವ। ತಾಸಂ
ಪೇಸನಕಾರಕೇ ಸಟ್ಠಿ ಪುರಿಸೇ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕತಾಕತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇ ಸಟ್ಠಿ ಅಮಚ್ಚೇ
ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಟ್ಠಿಯೋ ಇತ್ಥೀನಂ, ದ್ವೇ ಸಟ್ಠಿಯೋ ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ಛ
ಸಟ್ಠಿಯೋ ಉಪಟ್ಠಕಾನಂಯೇವ ಅಹೇಸುಂ। ಸೇತಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ದಿಬ್ಬಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ। ಕುಲದತ್ತಿಯಂ ಪನ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಮಾ ನಂ ಸೀತಂ ವಾತಿಆದೀಸು ಮಾ ಅಭಿಭವೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸ್ವಾಸ್ಸುದನ್ತಿ ಸೋ ಅಸ್ಸುದಂ। ಅಙ್ಕೇನೇವ ಅಙ್ಕನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬಾಹುನಾವ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬಾಹುಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಅಂಸಕೂಟೇನೇವ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಂಸಕೂಟಂ। ಪರಿಹರಿಯತೀತಿ ನೀಯತಿ, ಸಮ್ಪಾಪಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


೩೮. ಮಞ್ಜುಸ್ಸರೋತಿ ಅಖರಸ್ಸರೋ। ವಗ್ಗುಸ್ಸರೋತಿ ಛೇಕನಿಪುಣಸ್ಸರೋ। ಮಧುರಸ್ಸರೋತಿ ಸಾತಸ್ಸರೋ। ಪೇಮನಿಯಸ್ಸರೋತಿ ಪೇಮಜನಕಸ್ಸರೋ। ತತ್ರಿದಂ ಕರವೀಕಾನಂ ಮಧುರಸ್ಸರತಾಯ – ಕರವೀಕಸಕುಣೇ ಕಿರ ಮಧುರರಸಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಗ್ಘರಿತರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇನ
ತಾಲಂ ದತ್ವಾ ವಿಕೂಜಮಾನೇ ಚತುಪ್ಪದಾ ಮತ್ತಾ ವಿಯ ಲಳಿತುಂ ಆರಭನ್ತಿ। ಗೋಚರಪಸುತಾಪಿ
ಚತುಪ್ಪದಾ ಮುಖಗತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತಿ। ವಾಳಮಿಗಾ ಖುದ್ದಕಮಿಗೇ
ಅನುಬನ್ಧಮಾನಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಾದಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಅನುಬದ್ಧಮಿಗಾ ಚ
ಮರಣಭಯಂ ಜಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಾ ಪಕ್ಖಿನೋಪಿ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತಂ
ಸದ್ದಂ ಸುಣಮಾನಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಉದಕೇ ಮಚ್ಛಾಪಿ ಕಣ್ಣಪಟಲಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ತಂ ಸದ್ದಂ
ಸುಣಮಾನಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಏವಂ ಮಧುರಸ್ಸರಾ ಕರವೀಕಾ।


ಅಸನ್ಧಿಮಿತ್ತಾಪಿ ಧಮ್ಮಾಸೋಕಸ್ಸ ದೇವೀ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ,
ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಸ್ಸರೇನ ಸದಿಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸರೋ’’ತಿ ಸಙ್ಘಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅತ್ಥಿ
ಕರವೀಕಸಕುಣಸ್ಸಾತಿ। ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇ ಸಕುಣಾತಿ? ಹಿಮವನ್ತೇತಿ। ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ –
‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ಕರವೀಕಸಕುಣಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾಮ್ಹೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಜರೇ
ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕರವೀಕೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಪಞ್ಜರೋ ಗನ್ತ್ವಾ
ಏಕಸ್ಸ ಕರವೀಕಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ – ‘‘ರಾಜಾಣಾಯ ಆಗತೋ ಪಞ್ಜರೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ನ
ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿ। ಪಞ್ಜರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ನ
ಕರವೀಕಸದ್ದಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅಥ ರಾಜಾ – ‘‘ಕಥಂ, ಭಣೇ, ಇಮೇ ಸದ್ದಂ ನ
ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಞಾತಕೇ ಅದಿಸ್ವಾ ದೇವಾತಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆದಾಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ।
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಛಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಞಾತಕಾ ಮೇ ಆಗತಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪಕ್ಖೇನ ತಾಲಂ ದತ್ವಾ
ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಮಣಿವಂಸಂ ಧಮಮಾನೋ ವಿಯ ವಿರವಿ। ಸಕಲನಗರೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಮತ್ತಾ ವಿಯ ಲಳಿಂಸು।
ಅಸನ್ಧಿಮಿತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಮಧುರೋ ಸದ್ದೋ,
ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಿರಿಪತ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸದ್ದೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಪೀತಿಂ
ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಪೀತಿಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ಜಙ್ಘಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ
ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಏವಂ ಮಧುರೋ ಕಿರ ಕರವೀಕಸದ್ದೋತಿ। ತತೋ ಪನ ಸತಭಾಗೇನ ಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಚ ಮಧುರತರೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಅಹೋಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।


೩೯. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜನ್ತಿ ನ ಭಾವನಾಮಯಂ, ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ಪನ ದೇವತಾನಂ ಚಕ್ಖುಸದಿಸಮೇವ ಮಂಸಚಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ , ಯೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿಲವಾಹೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಏಕತಿಲಮ್ಪಿ ಅಯಂ ಸೋತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ।


೪೦. ವಿಪಸ್ಸೀತಿ
ಏತ್ಥ ಅಯಂ ವಚನತ್ಥೋ, ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನಿಮೀಲಜನಿತನ್ಧಕಾರವಿರಹೇನ ವಿಸುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸತಿ,
ವಿವಟೇಹಿ ಚ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸೀ; ದುತಿಯವಾರೇ ವಿಚೇಯ್ಯ ವಿಚೇಯ್ಯ ಪಸ್ಸತೀತಿ
ವಿಪಸ್ಸೀ; ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಅತ್ಥೇ ಪನಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೇ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ನಯತಿ ವಾ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ
ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೇ ಅನುಸಾಸನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ
ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆನೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪಯಿಂಸು। ತಸ್ಸ ತಂ ಅಙ್ಕೇಕತ್ವಾ ಉಪಲಾಳಯಮಾನಸ್ಸೇವ
ಅಮಚ್ಚಾ ಸಾಮಿಕಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನತ್ತಮನಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ರಾಜಾ –
‘‘ಕಿಮೇತಂ, ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪಧಾರಿಯಮಾನಾ ಅಞ್ಞಂ ಅದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಡ್ಡಸ್ಸ
ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಏವಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುನ ಸಾಮಿಕಂಯೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಕತ್ವಾ
‘‘ಞತ್ವಾ ನು ಖೋ ಕುಮಾರೋ ಏವಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತಾ ಪುನ ಸಾಮಿಕಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಂಸು।
ಪುನಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ಅಥ ರಾಜಾ – ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ’’ತಿ
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಚೇಯ್ಯ ವಿಚೇಯ್ಯ
ಕುಮಾರೋ ಅತ್ಥೇ ಪನಾಯತೀ’’ತಿ।


೪೨. ವಸ್ಸಿಕನ್ತಿಆದೀಸು
ಯತ್ಥ ಸುಖಂ ಹೋತಿ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ವಸಿತುಂ, ಅಯಂ ವಸ್ಸಿಕೋ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ
ಪನೇತ್ಥ ವಚನತ್ಥೋ ವಸ್ಸಾವಾಸೋ ವಸ್ಸಂ, ವಸ್ಸಂ ಅರಹತೀತಿ ವಸ್ಸಿಕೋ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ
ನಯೋ।


ತತ್ಥ ವಸ್ಸಿಕೋ ಪಾಸಾದೋ ನಾತಿಉಚ್ಚೋ ಹೋತಿ, ನಾತಿನೀಚೋ,
ದ್ವಾರವಾತಪಾನಾನಿಪಿಸ್ಸ ನಾತಿಬಹೂನಿ ನಾತಿತನೂನಿ,
ಭೂಮತ್ಥರಣಪಚ್ಚತ್ಥರಣಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಾನಿಪೇತ್ಥ ಮಿಸ್ಸಕಾನೇವ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಹೇಮನ್ತಿಕೇ
ಥಮ್ಭಾಪಿ ಭಿತ್ತಿಯೋಪಿ ನೀಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾರವಾತಪಾನಾನಿ ತನುಕಾನಿ ಸುಖುಮಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ,
ಉಣ್ಹಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ಭಿತ್ತಿನಿಯೂಹಾನಿ ನೀಹರಿಯನ್ತಿ।
ಭೂಮತ್ಥರಣಪಚ್ಚತ್ಥರಣನಿವಾಸನಪಾರುಪನಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಉಣ್ಹವಿರಿಯಾನಿ ಕಮ್ಬಲಾದೀನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಂ ಸಿನಿದ್ಧಂ ಕಟುಕಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿರುದಕಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಞ್ಚ। ಗಿಮ್ಹಿಕೇ
ಥಮ್ಭಾಪಿ ಭಿತ್ತಿಯೋಪಿ ಉಚ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾರವಾತಪಾನಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಬಹೂನಿ
ವಿಪುಲಜಾತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭೂಮತ್ಥರಣಾದೀನಿ ದುಕೂಲಮಯಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಾನಿ
ಮಧುರಸಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಭರಿತಾನಿ। ವಾತಪಾನಸಮೀಪೇಸು ಚೇತ್ಥ ನವ
ಚಾಟಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಾದೀಹಿ ಸಞ್ಛಾದೇನ್ತಿ। ತೇಸು ತೇಸು
ಪದೇಸೇಸು ಉದಕಯನ್ತಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಯೇಹಿ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ವಿಯ ಉದಕಧಾರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ।


ನಿಪ್ಪುರಿಸೇಹೀತಿ
ಪುರಿಸವಿರಹಿತೇಹಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ತೂರಿಯಾನೇವ ನಿಪ್ಪುರಿಸಾನಿ, ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನಾನಿಪಿ
ನಿಪ್ಪುರಿಸಾನೇವ, ದೋವಾರಿಕಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋವ, ನಹಾಪನಾದಿಪರಿಕಮ್ಮಕರಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋವ। ರಾಜಾ
ಕಿರ – ‘‘ತಥಾರೂಪಂ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನಸ್ಸ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ
ಪುರಿಸಾಸಙ್ಕಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಾ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಇತ್ಥಿಯೋವ
ಠಪೇಸೀತಿ।


ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।


ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸವಣ್ಣನಾ


೪೩. ದುತಿಯಭಾಣವಾರೇ ಗೋಪಾನಸಿವಙ್ಕನ್ತಿ ಗೋಪಾನಸೀ ವಿಯ ವಙ್ಕಂ। ಭೋಗ್ಗನ್ತಿ ಖನ್ಧೇ, ಕಟಿಯಂ, ಜಾಣೂಸೂತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಭೋಗ್ಗವಙ್ಕಂ। ದಣ್ಡಪರಾಯನನ್ತಿ ದಣ್ಡಗತಿಕಂ ದಣ್ಡಪಟಿಸರಣಂ। ಆತುರನ್ತಿ ಜರಾತುರಂ। ಗತಯೋಬ್ಬನನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಯೋಬ್ಬನಂ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತಂ। ದಿಸ್ವಾತಿ
ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ಪರಿವುತೋ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖೋಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯದಾ ರಥೋ
ಪುರತೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಬಲಕಾಯೋ, ತಾದಿಸೇ ಓಕಾಸೇ ಸುದ್ಧಾವಾಸಖೀಣಾಸವಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಅತ್ತನೋ
ಆನುಭಾವೇನ ರಥಸ್ಸ ಪುರತೋವ ದಸ್ಸಿತಂ, ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ। ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ಕಿರ –
‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಙ್ಕೇ ಗಜೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಲಗ್ಗೋ, ಸತಿಮಸ್ಸ
ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಏವಂ ದಸ್ಸಿತಞ್ಚ ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚೇವ ಪಸ್ಸತಿ
ಸಾರಥಿ ಚ। ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾದತ್ಥಂ ಸಾರಥಿಸ್ಸ ಚ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪತ್ಥಂ
ತಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಕಿಂ ಪನೇಸೋತಿ ‘‘ಏಸೋ ಜಿಣ್ಣೋತಿ ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ನಾಹಂ, ಭೋ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏವರೂಪಂ ಅದ್ದಸ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ।


ತೇನ ಹೀತಿ ಯದಿ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏವರೂಪೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಏವರೂಪೇನ ಚ ಕಾಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತೇನ ಹಿ ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ। ಅಲಂ ದಾನಜ್ಜ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಯಾತಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಚ್ಛಾಮ, ಅಲಂ ತಾಯ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಯಾತಿ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಸಂವೇಗಾನುರೂಪಮಾಹ। ಅನ್ತೇಪುರಂ ಗತೋತಿ ಇತ್ಥಿಜನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ಏಕಕೋವ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಾ ಜಾತಿ ಧಿರತ್ಥು ಧಿಕ್ಕತಾ ಅತ್ಥು, ಜಿಗುಚ್ಛಾಮೇತಂ ಜಾತಿನ್ತಿ, ಜಾತಿಯಾ ಮೂಲಂ ಖಣನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ, ಪಠಮೇನ ಸಲ್ಲೇನ ಹದಯೇ ವಿದ್ಧೋ ವಿಯ।


೪೫. ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾತಿ
ರಾಜಾ ಕಿರ ನೇಮಿತ್ತಕೇಹಿ ಕಥಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓಹಿತಸೋತೋ ವಿಚರತಿ, ಸೋ ‘‘ಕುಮಾರೋ
ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ನಿವತ್ತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತಾಪೇಸಿ। ಮಾ ಹೇವ ಖೋತಿಆದೀಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತು, ಮಾ ಪಬ್ಬಜತು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಚನಂ ಮಾ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತೂತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಬ್ಯಾಧಿಪುರಿಸವಣ್ಣನಾ


೪೭. ಅದ್ದಸ ಖೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಹಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಅದ್ದಸ। ಆಬಾಧಿಕನ್ತಿ ಇರಿಯಾಪಥಭಞ್ಜನಕೇನ ವಿಸಭಾಗಬಾಧೇನ ಆಬಾಧಿಕಂ। ದುಕ್ಖಿತನ್ತಿ ರೋಗದುಕ್ಖೇನ ದುಕ್ಖಿತಂ। ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನನ್ತಿ ಅಧಿಮತ್ತಗಿಲಾನಂ। ಪಲಿಪನ್ನನ್ತಿ ನಿಮುಗ್ಗಂ। ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ ಬ್ಯಾಧಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಧಾಪಿ ಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಧಿಕ್ಕತಾ ಸಾ ಜಾತಿ, ಅಜಾತಂ ಖೇಮನ್ತಿ ಜಾತಿಯಾ ಮೂಲಂ ಖಣನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ, ದುತಿಯೇನ ಸಲ್ಲೇನ ವಿದ್ಧೋ ವಿಯ।


ಕಾಲಙ್ಕತಪುರಿಸವಣ್ಣನಾ


೫೦. ವಿಲಾತನ್ತಿ ಸಿವಿಕಂ। ಪೇತನ್ತಿ ಇತೋ ಪಟಿಗತಂ। ಕಾಲಙ್ಕತನ್ತಿ ಕತಕಾಲಂ, ಯತ್ತಕಂ ತೇನ ಕಾಲಂ ಜೀವಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಮತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಮ್ಪಿಸ್ಸ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಇಧಾಪಿ ಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ಇದಂ ತಯಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಧಿಕ್ಕತಾ ಸಾ ಜಾತಿ, ಅಜಾತಂ ಖೇಮನ್ತಿ ಜಾತಿಯಾ ಮೂಲಂ ಖಣನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ, ತತಿಯೇನ ಸಲ್ಲೇನ ವಿದ್ಧೋ ವಿಯ।


ಪಬ್ಬಜಿತವಣ್ಣನಾ


೫೨. ಭಣ್ಡುನ್ತಿ ಮುಣ್ಡಂ। ಇಮಮ್ಪಿಸ್ಸ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಸಾಧು ಧಮ್ಮಚರಿಯಾತಿಆದೀಸು
ಅಯಂ ದೇವ ಧಮ್ಮಚರಣಭಾವೋ ಸಾಧೂತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಏವಂ ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ
ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಾನಿ ಚೇತಾನಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವೇವಚನಾನೇವ। ಅವಸಾನೇ ಪನ ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ। ಅನುಕಮ್ಪಾತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ। ತೇನಹೀತಿ ಉಯ್ಯೋಜನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಹಿಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ನಿನ್ನಂ ಜಾತಂ। ಅಥ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸಾರಥಿಂ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತೋ ತೇನ ಹೀತಿಆದಿಮಾಹ।


ಬೋಧಿಸತ್ತಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಣ್ಣನಾ


೫೪. ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ
– ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಸಾಧು ಧಮ್ಮಚರಿಯಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಚ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಬಹುಂ ಮಹಾಜನಕಾಯೇನ
ರಕ್ಖಿಯಮಾನಸ್ಸ ಪುತ್ತದಾರಸಮ್ಬಾಧೇ ಘರೇ ವಸತೋ ಆದೀನವಪಟಿಸಂಯುತ್ತಞ್ಚೇವ ಮಿಗಭೂತೇನ
ಚೇತಸಾ ಯಥಾಸುಖಂ ವನೇ ವಸತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಿವೇಕಾನಿಸಂಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಞ್ಚ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ
ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ – ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಪಸ್ಸೀ ಕುಮಾರೋ ಸಾರಥಿಂ
ಆಮನ್ತೇಸಿ।


ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ
ವಂಸೋವ ತನ್ತಿಯೇವ ಪವೇಣೀಯೇವ। ಅಞ್ಞೇಪಿ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಯಥಾ ಅಯಂ ವಿಪಸ್ಸೀ ಕುಮಾರೋ, ಏವಂ
ಚಿರಸ್ಸಂ ಚಿರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಏಕದಿವಸಂಯೇವ
ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತೇನೇವ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ರಞ್ಞಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೇನ – ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ, ಪಣ್ಡಿತ, ಪಬ್ಬಜಿತೋಸೀತಿ’’ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ –


‘‘ಜಿಣ್ಣಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ದುಖಿತಞ್ಚ ಬ್ಯಾಧಿತಂ,


ಮತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಗತಮಾಯುಸಙ್ಖಯಂ।


ಕಾಸಾಯವತ್ಥಂ ಪಬ್ಬಜಿತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ,


ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜಾ’’ತಿ॥


ಮಹಾಜನಕಾಯಅನುಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಣ್ಣನಾ


೫೫. ಸುತ್ವಾನ ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸುತ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ। ಓರಕೋತಿ ಊನಕೋ ಲಾಮಕೋ। ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸೂತಿ ಅನುಪಬ್ಬಜಿತಾನಿ
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಯಥಾ ಪರತೋ ಖಣ್ಡತಿಸ್ಸಾನಂ ಅನುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ – ‘‘ಬನ್ಧುಮತಿಯಾ
ರಾಜಧಾನಿಯಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸುತತ್ತಾ।
ಏತೇ ಕಿರ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಸಾವ, ತೇ ಪಾತೋವ ಉಪಟ್ಠಾನಂ
ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ಆಗಮ್ಮ ‘‘ಕುಹಿಂ
ಕುಮಾರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತತ್ಥೇವ ನಂ
ದಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ನಿವತ್ತಮಾನಂ ಸಾರಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕುಮಾರೋ
ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಚಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸುತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸಬ್ಬಾಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ
ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಕಾಸಾವಪೀತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು।
ಇತಿ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಸುತತ್ತಾ ಏತ್ಥ – ‘‘ಬನ್ಧುಮತಿಯಾ ರಾಜಧಾನಿಯಾ
ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ।


ಚಾರಿಕಂ ಚರತೀತಿ
ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಮಹಾಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತೋ
ಜನಸ್ಸ ಆಯಾಚಿತಭಿಕ್ಖಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿ।


ಆಕಿಣ್ಣೋತಿ ಇಮಿನಾ ಗಣೇನ
ಪರಿವುತೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿತಕ್ಕೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕದಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ? ಸ್ವೇ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾ
ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಚಾತುದ್ದಸೀದಿವಸೇ। ತದಾ ಕಿರ ಸೋ – ‘‘ಯಥೇವ ಮಂ ಇಮೇ ಪುಬ್ಬೇ ಗಿಹಿಭೂತಂ
ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ, ಇದಾನಿಪಿ ತಥೇವ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಗಣೇನಾ’’ತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ
ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅವೇಲಾ, ಸಚೇ ಇದಾನಿ
ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಇಮೇ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸ್ವೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ತಂ
ದಿವಸಞ್ಚ ಉರುವೇಲಗಾಮಸದಿಸೇ ಗಾಮೇ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು। ತೇ
ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚ
ಪಾಯಾಸಮೇವ ಪಟಿಯಾದಯಿಂಸು। ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗಾಮೇ ತೇಹಿ
ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ
ಪವಿಟ್ಠಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ।


‘‘ಠಿತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇ, ಸನ್ನಿಸೀವೇಸು ಪಕ್ಖಿಸು।


ಸಣತೇವ ಬ್ರಹಾರಞ್ಞಂ, ತಂ ಭಯಂ ಪಟಿಭಾತಿ ಮ’’ನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫)।


ಏವರೂಪೇ ಅವಿವೇಕಾರಾಮಾನಂ ಭಯಕಾಲೇ
ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸದರಥಕಾಲೇಯೇವ – ‘‘ಅಯಂ ಕಾಲೋ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ದ್ವಾರಂ
ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ಅಞ್ಞದಾಪಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಚರನ್ತೋ
ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನಿಸೀದಿತುಂ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಮಿತಪುಬ್ಬಂ। ತಂ ದಿವಸಂ ಪನಸ್ಸ
ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಲಙ್ಕತಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರೋಹನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ
ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಸೋ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಭಾಗೇನ ಉಪಗಮ್ಮ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ
ಚುದ್ದಸಹತ್ಥಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ – ‘‘ಯಾವ
ಬುದ್ಧೋ ನ ಹೋಮಿ, ನ ತಾವ ಇತೋ ವುಟ್ಠಹಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಇದಮಸ್ಸ
ವೂಪಕಾಸಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಏಕೋವ ಗಣಮ್ಹಾ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿಹಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।


ಅಞ್ಞೇನೇವ ತಾನೀತಿ
ತೇ ಕಿರ ಸಾಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ
‘‘ಅತಿವಿಕಾಲೋ ಜಾತೋ, ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾಪಿ
‘‘ಕುಹಿಂ ಗತೋ’’ತಿ ನಾನುಬನ್ಧಿಂಸು, ‘‘ಗಣವಾಸೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ನೋ ಏಕೋ ವಿಹರಿತುಕಾಮೋ ಮಞ್ಞೇ
ಮಹಾಪುರಿಸೋ, ಬುದ್ಧಭೂತಂಯೇವ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೋಜಮ್ಬುದೀಪಾಭಿಮುಖಾ
ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕನ್ತಾ।


ಬೋಧಿಸತ್ತಅಭಿವೇಸವಣ್ಣನಾ


೫೭. ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸಾತಿ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಉಪಗತಸ್ಸ। ರಹೋಗತಸ್ಸಾತಿ ರಹಸಿ ಗತಸ್ಸ। ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸಾತಿ ಏಕೀಭಾವವಸೇನ ನಿಲೀನಸ್ಸ। ಕಿಚ್ಛನ್ತಿ ದುಕ್ಖಂ। ಚವತಿ ಚ ಉಪಪಜ್ಜತಿ ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಪನ ಅಪರಾಪರಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಜರಾಮರಣಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತ್ತೇಯೇವ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಜರಾಮರಣಮೇವ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತೇನೇವಾಹ
– ‘‘ಜರಾಮರಣಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಇತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭವಗ್ಗತೋ
ಓತರನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ – ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ।


ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಾತಿ
ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರಾ ಪಥಮನಸಿಕಾರಾ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಿ ಹಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋವ ಮನಸಿಕರೋತೋ
ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಚ – ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಸತಿಜಾತಿಆದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ,
ಕಿಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ । ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಇತೋ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಾ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೇನ ಅಹು ಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಸಮಯೋ,
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯ ಯಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಜರಾಮರಣಕಾರಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ
ಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಕಿಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ಜಾತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಜಾತಿಯಾ ಖೋ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ
ಹೋತೀ’’ತಿ। ಯಾ ಚಾಯಂ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಕಾರಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದಾನಿ
ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।


ನಾಮರೂಪೇ ಖೋ ಸತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ
ಏತ್ಥ ಪನ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಸತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಚ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸತಿ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ
ಭವೇಯ್ಯ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ನ ಗಹಿತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾ ಹಿ ಅತೀತೋ ಭವೋ ತೇಹಿ
ಸದ್ಧಿಂ ಅಯಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನ ಘಟಿಯತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಹಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ
ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋತಿ। ನನು ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಅದಿಟ್ಠೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಬುದ್ಧೇನ
ಭವಿತುನ್ತಿ। ಸಚ್ಚಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇಮಿನಾ ಪನ ತೇ ಭವಉಪಾದಾನತಣ್ಹಾವಸೇನೇವ ದಿಟ್ಠಾತಿ।
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಕಥಿತಾವ।


೫೮. ಪಚ್ಚುದಾವತ್ತತೀತಿ
ಪಟಿನಿವತ್ತತಿ। ಕತಮಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಚ್ಚುದಾವತ್ತತೀತಿ? ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ
ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮ್ಪಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಯತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ
ಆರಮ್ಮಣತೋ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ನಾಮರೂಪಂ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ನಾಮರೂಪತೋ ಪರಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಜಾಯೇಥ ವಾತಿಆದೀಸು
ವಿಞ್ಞಾಣೇ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇ ಹೋನ್ತೇ, ನಾಮರೂಪೇ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇ ಹೋನ್ತೇ,
ದ್ವೀಸುಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪಚ್ಚಯೇಸು ಹೋನ್ತೇಸು ಏತ್ತಕೇನ ಜಾಯೇಥ ವಾ…ಪೇ॰… ಉಪಪಜ್ಜೇಥ ವಾ,
ಇತೋ ಹಿ ಪರಂ ಕಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಜಾಯೇಯ್ಯ ವಾ…ಪೇ॰… ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ। ನನು ಏತದೇವ ಜಾಯತಿ
ಚ…ಪೇ॰… ಉಪಪಜ್ಜತಿ ಚಾತಿ? ಏವಂ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರಾಪರಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧೀಹಿ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ
ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಏತ್ತಾವತಾತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತೋ – ‘‘ಯದಿದಂ
ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ
ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಸೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಮೂಲಂ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ
ಸಕಲಸ್ಸ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾದಿಭೇದಸ್ಸ ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸ
ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸಕಲಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂ ಅದ್ದಸ।


೫೯. ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯೋತಿ ಖೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಖೋ। ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿ ನ ಅನುಸ್ಸುತೇಸು ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬೇಸು। ಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀತಿಆದೀಸು ಉದಯದಸ್ಸನಪಞ್ಞಾವೇಸಾ। ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಖು, ಞಾತಕರಣಟ್ಠೇನ ಞಾಣಂ, ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ, ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ಓಭಾಸಟ್ಠೇನ ಚ ಆಲೋಕೋತಿ
ವುತ್ತಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀತಿ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ। ಞಾಣಂ ಉದಪಾದೀತಿ ಞಾತಟ್ಠೇನ।
ಪಞ್ಞಾ ಉದಪಾದೀತಿ ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ। ವಿಜ್ಜಾ ಉದಪಾದೀತಿ ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ। ಆಲೋಕೋ ಉದಪಾದೀತಿ
ಓಭಾಸಟ್ಠೇನ। ಚಕ್ಖುಧಮ್ಮೋ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ। ಞಾಣಧಮ್ಮೋ ಞಾತಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ।
ಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮೋ ಪಜಾನನಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ। ವಿಜ್ಜಾಧಮ್ಮೋ ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ। ಆಲೋಕೋ ಧಮ್ಮೋ
ಓಭಾಸಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೩೯)। ಏತ್ತಕೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಕಿಂ ಕಥಿತನ್ತಿ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸಞ್ಜಾನನಮತ್ತಂ ಕಥಿತಂ। ಅಥವಾ ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಾ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾತಿ।


೬೧. ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯನ್ತಿ ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ। ಮಗ್ಗೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗೋ। ಬೋಧಾಯಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಏವ ವಾ। ಅಪಿ ಚ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಬೋಧಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತದತ್ಥಾಯಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಮೂಲಕೋ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋತಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತೋ – ‘‘ಯದಿದಂ ನಾಮರೂಪನಿರೋಧಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋತಿಆದೀಹಿ ಪಚ್ಚತ್ತಪದೇಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಕಥಿತಂ। ಇತಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸಕಲಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಿನಿರೋಧಂ ಅದ್ದಸ।


೬೨. ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧೋತಿ ಖೋತಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಿತಿ ಖೋ। ಚಕ್ಖುನ್ತಿಆದೀನಿ
ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಏತೇಹಿ ಪದೇಹಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಇದಂ ನ
ಹೋತೀ’’ತಿ ನಿರೋಧಸಞ್ಜಾನನಮತ್ತಮೇವ ಕಥಿತಂ, ಅಥವಾ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ
ಕಥಿತಾತಿ।


೬೩. ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಞ್ಚ ವಿದಿತ್ವಾ ತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ। ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸೂತಿ ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತೇಸು ಖನ್ಧೇಸು। ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ತಮೇವ ಪಠಮಂ ದಿಟ್ಠಂ ಉದಯಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ಅನುಪಸ್ಸಮಾನೋ। ವಿಹಾಸೀತಿ
ಸಿಖಾಪತ್ತಂ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಂ ವಹನ್ತೋ ವಿಹರಿ। ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ?
ಸಬ್ಬೇಯೇವ ಹಿ ಪೂರಿತಪಾರಮಿನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ
ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಧಾನಮನುಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ
ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಮಾರುಯ್ಹ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ,
ದುತಿಯಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಿ, ತತಿಯಯಾಮೇ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ
ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯವಸೇನ
ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಯಾವ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ
ಸಕಲೇ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ। ಸೋ ಯಥಾವುತ್ತಂ
ಸಬ್ಬಂ ಅನುಕ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚಸು
ಖನ್ಧೇಸು ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಉದಯಬ್ಬಯವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿ। ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ
ವುತ್ತಂ।


ತತ್ಥ ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿ
ಇದಂ ರೂಪಂ, ಏತ್ತಕಂ ರೂಪಂ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ರೂಪಂ ನತ್ಥೀತಿ ರುಪ್ಪನಸಭಾವಞ್ಚೇವ
ಭೂತುಪಾದಾಯಭೇದಞ್ಚ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ
ಅನವಸೇಸರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ರೂಪಸ್ಸ ಸಮುದಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಸಮುದಯದಸ್ಸನಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇತೀತಿ
ಏವಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ – ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ,
ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ, ಕಮ್ಮಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ, ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋತಿ,
ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಅತ್ಥಙ್ಗಮೇಪಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋ…ಪೇ॰… ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ
ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦) ಅಯಮಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ।


ಇತಿ ವೇದನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಅಯಂ
ವೇದನಾ, ಏತ್ತಕಾ ವೇದನಾ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ವೇದನಾ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾ, ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಇದಂ
ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಏತ್ತಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನತ್ಥೀತಿ
ವೇದಯಿತಸಞ್ಜಾನನಅಭಿಸಙ್ಖರಣವಿಜಾನನಸಭಾವಞ್ಚೇವ ಸುಖಾದಿರೂಪಸಞ್ಞಾದಿ ಫಸ್ಸಾದಿ
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿ ಭೇದಞ್ಚ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ
ಅನವಸೇಸವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ವೇದನಾಯ ಸಮುದಯೋತಿಆದೀಹಿ ಪನ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಂ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮುದಯದಸ್ಸನಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಪಿ ಇತೀತಿ
ಏವಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರೋ – ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ
ವೇದನಾಸಮುದಯೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦) ರೂಪೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ
– ತೀಸು ಖನ್ಧೇಸು ‘‘ಆಹಾರಸಮುದಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೇ ‘‘ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಪದಮ್ಪಿ ತೇಸಂಯೇವ ವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಉದಯಬ್ಬಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ವಿಹರತೋತಿ
ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಇಮೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು
ಸಮಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ವಿಹರತೋ ಯಥಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಿತೇ
ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನೇಹಿ ಆಸವಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನುಪಾದಾಯ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ತದೇತಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ವಿಮುಚ್ಚತಿ ನಾಮ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ವಿಮುತ್ತಂ ನಾಮ; ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ವಾ ವಿಮುತ್ತಞ್ಚೇವ ವಿಮುಚ್ಚತಿ ಚ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ವಿಮುತ್ತಮೇವ।


ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸಬ್ಬಬನ್ಧನಾ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ
ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಸಮ್ಫುಟ್ಠಮಿವ ಪದುಮಂ ಸುವಿಕಸಿತಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೋ ಚತ್ತಾರಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಿ,
ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಞಾಣಾನಿ, ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ, ಚತುಯೋನಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ,
ಪಞ್ಚಗತಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ, ಛ ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣಾನಿ, ಸಕಲೇ ಚ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಹತ್ಥಗತೇ ಕತ್ವಾ
ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ –


‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।


ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥


ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ।


ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ।


ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩, ೧೫೪)।


‘‘ಅಯೋಘನಹತಸ್ಸೇವ, ಜಲತೋ ಜಾತವೇದಸೋ।


ಅನುಪುಬ್ಬೂಪಸನ್ತಸ್ಸ, ಯಥಾ ನ ಞಾಯತೇ ಗತಿ॥


ಏವಂ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಾನಂ, ಕಾಮಬನ್ಧೋಘತಾರಿನಂ।


ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಗತಿ ನತ್ಥಿ, ಪತ್ತಾನಂ ಅಚಲಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ॥ (ಉದಾ॰ ೮೦)।


ಏವಂ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ಸರದೇ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ, ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಚ ವಿರೋಚಿತ್ಥಾತಿ।


ದುತಿಯಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।


ಬ್ರಹ್ಮಯಾಚನಕಥಾವಣ್ಣನಾ


೬೪. ತತಿಯಭಾಣವಾರೇ ಯಂನೂನಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯನ್ತಿ
ಯದಿ ಪನಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿತಕ್ಕೋ ಕದಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ? ಬುದ್ಧಭೂತಸ್ಸ
ಅಟ್ಠಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ। ಸೋ ಕಿರ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ,
ಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿ,
ಸತ್ತಾಹಂ ರತನಗಬ್ಭೇ ಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ ನಿಸೀದಿ,
ಸತ್ತಾಹಂ ಮುಚಲಿನ್ದೇ ನಿಸೀದಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ರಾಜಾಯತನೇ ನಿಸೀದಿ। ತತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠಮೇ
ಸತ್ತಾಹೇ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ ಅಯಞ್ಚೇವ ಇತೋ ಅನನ್ತರೋ ಚ ವಿತಕ್ಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ।


ತತ್ಥ ಅಧಿಗತೋತಿ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ। ಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಉತ್ತಾನಭಾವಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಮೇತಂ। ದುದ್ದಸೋತಿ ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾವ ದುದ್ದಸೋ ದುಕ್ಖೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ದಟ್ಠುಂ। ದುದ್ದಸತ್ತಾವ ದುರನುಬೋಧೋ ದುಕ್ಖೇನ ಅವಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ಅವಬುಜ್ಝಿತುಂ। ಸನ್ತೋತಿ ನಿಬ್ಬುತೋ। ಪಣೀತೋತಿ ಅತಪ್ಪಕೋ। ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಲೋಕುತ್ತರಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅತಕ್ಕಾವಚರೋತಿ ತಕ್ಕೇನ ಅವಚರಿತಬ್ಬೋ ಓಗಾಹಿತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತಿ, ಞಾಣೇನೇವ ಅವಚರಿತಬ್ಬೋ। ನಿಪುಣೋತಿ ಸಣ್ಹೋ। ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯೋತಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಆಲಯರಾಮಾತಿ
ಸತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಆಲಯಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।
ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಆಲಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಲಯಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇಹಿ ಆಲಯೇಹಿ
ರಮನ್ತೀತಿ ಆಲಯರಾಮಾ। ಆಲಯೇಸು ರತಾತಿ ಆಲಯರತಾ। ಆಲಯೇಸು ಸುಟ್ಠು ಮುದಿತಾತಿ ಆಲಯಸಮ್ಮುದಿತಾ।
ಯಥೇವ ಹಿ ಸುಸಜ್ಜಿತಂ ಪುಪ್ಫಫಲಭರಿತರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ರಾಜಾ ತಾಯ
ತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ರಮತಿ, ಪಮುದಿತೋ ಆಮೋದಿತೋ ಹೋತಿ, ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ, ಸಾಯಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ
ಇಚ್ಛತಿ, ಏವಮಿಮೇಹಿಪಿ ಕಾಮಾಲಯತಣ್ಹಾಲಯೇಹಿ ಸತ್ತಾ ರಮನ್ತಿ, ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ಪಮುದಿತಾ
ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ವಸನ್ತಿ। ತೇನ ನೇಸಂ ಭಗವಾ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಆಲಯಂ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ವಿಯ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಆಲಯರಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।


ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಯಂ ಇದ’’ನ್ತಿ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಯೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋತಿ
ಇಮೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಏವ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ ಚ ಸಾ
ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚಾತಿ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ। ಸಙ್ಖಾರಾದಿಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ। ಯಸ್ಮಾ ಹಿ ತಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನಿ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ ತಸ್ಮಾ – ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ತಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬೇ ಉಪಧಯೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಾ ತಣ್ಹಾ ಖೀಯನ್ತಿ ,
ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸರಾಗಾ ವಿರಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ದುಕ್ಖಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ
‘‘ಸಬ್ಬೂಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾ ಪನೇಸಾ
ತಣ್ಹಾ ಭವೇನ ಭವಂ, ಫಲೇನ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿನತಿ ಸಂಸಿಬ್ಬತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವಾನನ್ತಿ
ವುಚ್ಚತಿ। ತತೋ ವಾನತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಕಿಲಮಥೋತಿ
ಯಾ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ದೇಸನಾ ನಾಮ, ಸೋ ಮಮ ಕಿಲಮಥೋ ಅಸ್ಸ, ಸಾ ಮಮ ವಿಹೇಸಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಕಾಯಕಿಲಮಥೋ ಚೇವ ಕಾಯವಿಹೇಸಾ ಚ ಅಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತೇ ಪನ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ
ಬುದ್ಧಾನಂ ನತ್ಥಿ।


೬೫. ಅಪಿಸ್ಸೂತಿ ಅನುಬ್ರೂಹನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಸೋ – ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಏತದಹೋಸಿ, ಇಮಾಪಿ ಗಾಥಾ ಪಟಿಭಂಸೂ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ವಿಪಸ್ಸಿನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಚ್ಛರಿಯಾತಿ ಅನುಅಚ್ಛರಿಯಾ। ಪಟಿಭಂಸೂತಿ ಪಟಿಭಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪರಿವಿತಕ್ಕಯಿತಬ್ಬತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು।


ಕಿಚ್ಛೇನಾತಿ ದುಕ್ಖೇನ, ನ
ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಗ್ಗಾ ಸುಖಪಟಿಪದಾವ ಹೋನ್ತಿ।
ಪಾರಮೀಪೂರಣಕಾಲೇ ಪನ ಸರಾಗಸದೋಸಸಮೋಹಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಯಾಚಕಾನಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ
ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಲಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸುಅಞ್ಜಿತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ
ಕುಲವಂಸಪದೀಪಕಂ ಪುತ್ತಂ ಮನಾಪಚಾರಿನಿಂ ಭರಿಯನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ
ಖನ್ತಿವಾದಿಸದಿಸೇಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಛೇಜ್ಜಭೇಜ್ಜಾದೀನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಸ್ಸ ಆಗಮನೀಯಪಟಿಪದಂ
ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಹಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತೋ, ಅಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕಾಸಿತುನ್ತಿ ದೇಸೇತುಂ; ಏವಂ ಕಿಚ್ಛೇನ ಅಧಿಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಲಂ ದೇಸೇತುಂ; ಕೋ ಅತ್ಥೋ ದೇಸಿತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ರಾಗದೋಸಪರೇತೇಹೀತಿ ರಾಗದೋಸಫುಟ್ಠೇಹಿ ರಾಗದೋಸಾನುಗತೇಹಿ ವಾ।


ಪಟಿಸೋತಗಾಮಿನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಾದೀನಂ ಪಟಿಸೋತಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾಸುಭನ್ತಿ ಏವಂ ಗತಂ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ। ರಾಗರತ್ತಾತಿ ಕಾಮರಾಗೇನ ಭವರಾಗೇನ ದಿಟ್ಠಿರಾಗೇನ ಚ ರತ್ತಾ। ನ ದಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ ಅಸುಭನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಭಾವೇನ ನ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ , ತೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೇ ಕೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಏವಂ ಗಾಹಾಪೇತುಂ? ತಮೋಖನ್ಧೇನ ಆವುಟಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾರಾಸಿನಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಾ।


ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯಾತಿ ನಿರುಸ್ಸುಕ್ಕಭಾವೇನ, ಅದೇಸೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ? ನನು ಏಸ – ‘‘ಮುತ್ತೋ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ, ತಿಣ್ಣೋ ತಾರೇಸ್ಸಾಮಿ’’,


‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಅಞ್ಞಾತವೇಸೇನ, ಧಮ್ಮಂ ಸಚ್ಛಿಕತೇನಿಧ।


ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕ’’ನ್ತಿ॥


ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋತಿ।
ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನುಭಾವೇನ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ
ಪತ್ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಕಿಲೇಸಗಹನತಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಗಮ್ಭೀರತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾನಂ
ಕಿಲೇಸಗಹನತಾ ಚ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರತಾ ಚ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ। ಅಥಸ್ಸ – ‘‘ಇಮೇ ಸತ್ತಾ
ಕಞ್ಜಿಕಪುಣ್ಣಲಾಬು ವಿಯ ತಕ್ಕಭರಿತಚಾಟಿ ವಿಯ ವಸಾತೇಲಪೀತಪಿಲೋತಿಕಾ ವಿಯ
ಅಞ್ಜನಮಕ್ಖಿತಹತ್ಥಾ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಭರಿತಾ ಅತಿಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ರಾಗರತ್ತಾ ದೋಸದುಟ್ಠಾ
ಮೋಹಮೂಳ್ಹಾ, ತೇ ಕಿಂ ನಾಮ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ
ಕಿಲೇಸಗಹನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನುಭಾವೇನಾಪಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ।


‘‘ಅಯಞ್ಚ ಧಮ್ಮೋ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಉದಕಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಗಮ್ಭೀರೋ,
ಪಬ್ಬತೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತೋ ಸಾಸಪೋ ವಿಯ ದುದ್ದಸೋ, ಸತಧಾ ಭಿನ್ನಸ್ಸ ವಾಲಸ್ಸ
ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಪಟಿಪಾದನಂ ವಿಯ ದುರನುಬೋಧೋ, ನನು ಮಯಾ ಹಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ
ವಾಯಮನ್ತೇನ ಅದಿನ್ನಂ ದಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅರಕ್ಖಿತಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪರಿಪೂರಿತಾ
ಕಾಚಿ ಪಾರಮೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹಂ ವಿಯ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಥವೀ ನ
ಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪನ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ
ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸೇವ ಮೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಇತಿ ಮಾದಿಸೇನಾಪಿ ತಿಕ್ಖಞಾಣೇನ
ಕಿಚ್ಛೇನೇವಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ ತಂ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನಾ ಕಥಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ
ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರತಾಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನುಭಾವೇನಾಪಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ನಮೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।


ಅಪಿಚ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೇ ದೇಸೇತುಕಾಮತಾಯಪಿಸ್ಸ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ
ನಮಿ। ಜಾನಾತಿ ಹಿ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಮ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚಿತ್ತೇ ನಮಮಾನೇ ಮಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ
ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಯಾಚಿಸ್ಸತಿ, ಇಮೇ ಚ ಸತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಗರುಕಾ, ತೇ ‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಧಮ್ಮಂ ನ
ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಥ ನಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಯಾಚಿತ್ವಾ ದೇಸಾಪೇಸಿ, ಸನ್ತೋ ವತ ಭೋ ಧಮ್ಮೋ,
ಪಣೀತೋ ವತ ಭೋ ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಸ್ಸೂಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮಮ್ಪಿಸ್ಸ ಕಾರಣಂ
ಪಟಿಚ್ಚ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ, ನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।


೬೬. ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಜೇಟ್ಠಕಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ಇಮಂ ಸದ್ದಂ ತಥಾ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ, ಯಥಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಲೋಕೇ। ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ತೇಹಿ ದಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾತಿ ಪಞ್ಞಾಮಯೇ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪಂ ಪರಿತ್ತಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹರಜಂ ಏತೇಸಂ, ಏವಂ ಸಭಾವಾತಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾ। ಅಸ್ಸವನತಾತಿ ಅಸ್ಸವನತಾಯ। ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ
ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ದಸಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುವಸೇನ ಕತಾಧಿಕಾರಾ ಪರಿಪಾಕಗತಾ ಪದುಮಾನಿ ವಿಯ
ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಸಮ್ಫಸ್ಸಂ, ಧಮ್ಮದೇಸನಂಯೇವ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ಚತುಪ್ಪದಿಕಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ
ಓಕ್ಕಮನಾರಹಾ ನ ಏಕೋ, ನ ದ್ವೇ, ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಾರೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ
ದಸ್ಸೇತಿ।


೬೯. ಅಜ್ಝೇಸನನ್ತಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚನಂ। ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ
ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣೇನ ಚ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣೇನ ಚ। ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ
‘‘ಬುದ್ಧಚಕ್ಖೂ’’ತಿ ನಾಮಂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ‘‘ಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ, ತಿಣ್ಣಂ
ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಂ ‘‘ಧಮ್ಮಚಕ್ಖೂ’’ತಿ। ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇತಿಆದೀಸು ಯೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ರಾಗಾದಿರಜಂ ಅಪ್ಪಂ, ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ। ಯೇಸಂ ತಂ ಮಹನ್ತಂ, ತೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖಾ। ಯೇಸಂ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ತಿಕ್ಖಾನಿ, ತೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಮುದೂನಿ, ತೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ತೇಯೇವ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಆಕಾರಾ ಸುನ್ದರಾ, ತೇ ಸ್ವಾಕಾರಾ। ಯೇ ಕಥಿತಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತಿ, ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ, ತೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ। ಯೇ ಪರಲೋಕಞ್ಚೇವ ವಜ್ಜಞ್ಚ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋ ನಾಮ।


ಅಯಂ
ಪನೇತ್ಥ ಪಾಳಿ – ‘‘ಸದ್ಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೋ, ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಹಾರಜಕ್ಖೋ।…
ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ…ಪೇ॰… ಕುಸೀತೋ… ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿ… ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ… ಸಮಾಹಿತೋ… ಅಸಮಾಹಿತೋ…
ಪಞ್ಞವಾ… ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಹಾರಜಕ್ಖೋ। ತಥಾ ಸದ್ಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ
ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೋ…ಪೇ॰… ಪಞ್ಞವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವೀ, ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ
ನ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವೀ। ಲೋಕೋತಿ ಖನ್ಧಲೋಕೋ,
ಧಾತುಲೋಕೋ, ಆಯತನಲೋಕೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋ, ವಿಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋ,
ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋ। ಏಕೋ ಲೋಕೋ – ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ। ದ್ವೇ ಲೋಕಾ –
ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ। ತಯೋ ಲೋಕಾ – ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಲೋಕಾ – ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ।
ಪಞ್ಚ ಲೋಕಾ – ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಛ ಲೋಕಾ – ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನಿ। ಸತ್ತ
ಲೋಕಾ – ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ। ಅಟ್ಠ ಲೋಕಾ – ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ। ನವ ಲೋಕಾ – ನವ
ಸತ್ತಾವಾಸಾ। ದಸ ಲೋಕಾ – ದಸಾಯತನಾನಿ। ದ್ವಾದಸ ಲೋಕಾ – ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ। ಅಟ್ಠಾರಸ
ಲೋಕಾ – ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ। ವಜ್ಜನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸಾ
ವಜ್ಜಂ, ಸಬ್ಬೇ ದುಚ್ಚರಿತಾ ವಜ್ಜಂ, ಸಬ್ಬೇ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ವಜ್ಜಂ, ಸಬ್ಬೇ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮಾ
ವಜ್ಜಂ। ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಲೋಕೇ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ವಜ್ಜೇ ತಿಬ್ಬಾ ಭಯಸಞ್ಞಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ
ಹೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕೇ ವಧಕೇ । ಇಮೇಹಿ
ಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಆಕಾರೇಹಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಅಞ್ಞಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ,
ಇದಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೧೨)।


ಉಪ್ಪಲಿನಿಯನ್ತಿ ಉಪ್ಪಲವನೇ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನೀತಿ ಯಾನಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಪದುಮಾನಿ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಾನೇವ ಪೋಸಯನ್ತಿ। ಉದಕಂ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮ ಠಿತಾನೀತಿ
ಉದಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ। ತತ್ಥ ಯಾನಿ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮ ಠಿತಾನಿ, ತಾನಿ
ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಆಗಮಯಮಾನಾನಿ ಠಿತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ। ಯಾನಿ ಸಮೋದಕಂ
ಠಿತಾನಿ, ತಾನಿ ಸ್ವೇ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ। ಯಾನಿ ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನಿ ಅನ್ತೋಉದಕಪೋಸೀನಿ, ತಾನಿ
ತತಿಯದಿವಸೇ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ। ಉದಕಾ ಪನ ಅನುಗ್ಗತಾನಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಸರೋಜಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ನಾಮ
ಅತ್ಥಿ, ಯಾನಿ ನೇವ ಪುಪ್ಫಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಾನೇವ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪಾಳಿಂ
ನಾರೂಳ್ಹಾನಿ। ಆಹರಿತ್ವಾ ಪನ ದೀಪೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ದೀಪಿತಾನಿ। ಯಥೇವ ಹಿ ತಾನಿ
ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ, ಏವಮೇವ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ, ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ, ನೇಯ್ಯೋ, ಪದಪರಮೋತಿ
ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಹ ಉದಾಹಟವೇಲಾಯ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ। ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಙ್ಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥೇ ವಿಭಜಿಯಮಾನೇ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ।
ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸತೋ ಪರಿಪುಚ್ಛತೋ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕರೋತೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವತೋ
ಭಜತೋ ಪಯಿರುಪಾಸತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನೇಯ್ಯೋ।
ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಬಹುಮ್ಪಿ ಸುಣತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಭಣತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಧಾರಯತೋ
ಬಹುಮ್ಪಿ ವಾಚಯತೋ ನ ತಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪದಪರಮೋ (ಪು॰ ಪ॰ ೧೪೮, ೧೪೯, ೧೫೦, ೧೫೧)।


ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಉಪ್ಪಲವನಾದಿಸದಿಸಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ
– ‘‘ಅಜ್ಜ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ ವಿಯ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ, ಸ್ವೇ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ ವಿಯ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ,
ತತಿಯದಿವಸೇ ಪುಪ್ಫನಕಾನಿ ವಿಯ ನೇಯ್ಯೋ, ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಾನಿ ವಿಯ ಪದಪರಮೋ’’ತಿ ಅದ್ದಸ।
ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚ – ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ, ಏತ್ತಕಾ ಮಹಾರಜಕ್ಖಾ। ತತ್ರಾಪಿ ಏತ್ತಕಾ
ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಅದ್ದಸ। ತತ್ಥ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ
ಅತ್ತಭಾವೇ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇತಿ, ಪದಪರಮಾನಂ ಅನಾಗತೇ ವಾಸನತ್ಥಾಯ ಹೋತಿ।


ಅಥ ಭಗವಾ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅತ್ಥಾವಹಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ
ವಿದಿತ್ವಾ ದೇಸೇತುಕಮ್ಯತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ತೀಸು ಭವೇಸು ಸಬ್ಬೇ
ಸತ್ತೇ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬವಸೇನ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಕಾಸಿ। ಯೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇ ತೇ
ಸತ್ತಾ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ವಿಪಾಕಾವರಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಕಿಲೇಸಾವರಣೇನ
ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ ಅಭಬ್ಬಾ ನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ
ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತಂ, ಇಮೇ ತೇ ಸತ್ತಾ ಅಭಬ್ಬಾ। ಕತಮೇ ಸತ್ತಾ ಭಬ್ಬಾ? ಯೇ ತೇ
ಸತ್ತಾ ನ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ…ಪೇ॰…ಇಮೇ ತೇ ಸತ್ತಾ ಭಬ್ಬಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೨೭; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೧೪)।


ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇ
ಪಹಾಯ ಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇಯೇವ ಞಾಣೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ – ‘‘ಏತ್ತಕಾ ರಾಗಚರಿತಾ, ಏತ್ತಕಾ
ದೋಸಮೋಹವಿತಕ್ಕಸದ್ಧಾಬುದ್ಧಿಚರಿತಾ’’ತಿ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಕಾಸಿ। ಏವಂ ಕತ್ವಾ – ‘‘ಧಮ್ಮಂ
ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ । ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಂ ಞತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಗಾಥಾಹಿ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।


೭೦. ತತ್ಥ ಅಜ್ಝಭಾಸೀತಿ ಅಧಿಅಭಾಸಿ, ಅಧಿಕಿಚ್ಚ ಆರಬ್ಭ ಅಭಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಸೇಲೇ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಸೇಲಮಯೇ ಏಕಗ್ಘನೇ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಯಥಾಠಿತೋವ, ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗೀವುಕ್ಖಿಪನಪಸಾರಣಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ತಥೂಪಮನ್ತಿ
ತಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಸೇಲಪಬ್ಬತೂಪಮಂ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ, ಯಥಾ ಸೇಲಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ
ಯಥಾಠಿತೋವ ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮನ್ತತೋ ಜನತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತಥಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಮೇಧ,
ಸುನ್ದರಪಞ್ಞಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಪಞ್ಞಾಮಯಂ ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ
ಸಯಂ ಅಪೇತಸೋಕೋ ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಂ ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತಂ ಜನತಂ ಅಪೇಕ್ಖಸ್ಸು, ಉಪಧಾರಯ
ಉಪಪರಿಕ್ಖ।


ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾ ಹಿ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಸಮನ್ತಾ ಮಹನ್ತಂ
ಖೇತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕೇದಾರಪಾಳೀಸು ಕುಟಿಕಾಯೋ ಕತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಯ್ಯುಂ।
ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಞ್ಚ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಅಸ್ಸ। ಅಥಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ
ಪುರಿಸಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ ಓಲೋಕಯತೋ ನೇವ ಖೇತ್ತಂ, ನ ಕೇದಾರಪಾಳಿಯೋ, ನ ಕುಟಿಯೋ, ನ ತತ್ಥ
ಸಯಿತಮನುಸ್ಸಾ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯುಂ, ಕುಟಿಕಾಸು ಪನ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಮತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ। ಏವಂ
ಧಮ್ಮಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ಓಲೋಕಯತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಯೇ ತೇ ಅಕತಕಲ್ಯಾಣಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ
ಏಕವಿಹಾರೇ ದಕ್ಖಿಣಜಾಣುಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪಾಥಂ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ,
ರತ್ತಿಂ ಖಿತ್ತಸರಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಯೇ ಪನ ಕತಕಲ್ಯಾಣಾ ವೇನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಾ, ತೇ ತಸ್ಸ ದೂರೇ
ಠಿತಾಪಿ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸೋ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಚ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ
ಚೇತಂ –


‘‘ದೂರೇ ಸನ್ತೋ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಹಿಮವನ್ತೋವ ಪಬ್ಬತೋ।


ಅಸನ್ತೇತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ರತ್ತಿಂ ಖಿತ್ತಾ ಯಥಾ ಸರಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೦೪)।


ಉಟ್ಠೇಹೀತಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ ಚಾರಿಕಚರಣಂ ಯಾಚನ್ತೋ ಭಣತಿ। ವೀರಾತಿಆದೀಸು ಭಗವಾ ವೀರಿಯವನ್ತತಾಯ ವೀರೋ, ದೇವಪುತ್ತಮಚ್ಚುಕಿಲೇಸಮಾರಾನಂ ವಿಜಿತತ್ತಾ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ, ಜಾತಿಕನ್ತರಾದಿನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ಥವಾಹನಸಮತ್ಥತಾಯ ಸತ್ಥವಾಹೋ, ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಇಣಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅಣಣೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।


೭೧. ಅಪಾರುತಾತಿ ವಿವಟಾ। ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಅಮತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ। ಸೋ ಮಯಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಮುಞ್ಚನ್ತು ಸದ್ಧನ್ತಿ
ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಂ ಪಮುಞ್ಚನ್ತು ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತು। ಪಚ್ಛಿಮಪದದ್ವಯೇ ಅಯಮತ್ಥೋ,
ಅಹಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪಗುಣಂ ಸುಪ್ಪವತ್ತಿತಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಪಣೀತಂ ಉತ್ತಮಂ ಧಮ್ಮಂ
ಕಾಯವಾಚಾಕಿಲಮಥಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ನ ಭಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಜನಾ ಸದ್ಧಾಭಾಜನಂ
ಉಪನೇನ್ತು, ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ ತೇಸಂ ಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ।


ಅಗ್ಗಸಾವಕಯುಗವಣ್ಣನಾ


೭೩. ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇತಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ ಅನ್ತರಹಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇತಿ
ಇಸಿಪತನಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಖೇಮಂ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಂ ಹೋತಿ, ಮಿಗಾನಂ ಪನ ಅಭಯವಾಸತ್ಥಾಯ
ದಿನ್ನತ್ತಾ ಮಿಗದಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ। ಯಥಾ ಚ
ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ, ಏವಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಆಕಾಸೇನ
ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಓತರನ್ತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಭಗವಾ ಉಪಕಸ್ಸ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ
– ‘‘ಉಪಕೋ ಇಮಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ, ಸೋ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಲ್ಲಪಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಅಥ ಪುನ
ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ಆಗಮ್ಮ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ
ಪದಸಾವ ಅಗಮಾಸಿ। ದಾಯಪಾಲಂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ದಿಸ್ವಾವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಯ್ಯೋ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಗತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪಗತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ।


೭೫-೬. ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥನ್ತಿ ದಾನಕಥಂ, ದಾನಾನನ್ತರಂ ಸೀಲಂ, ಸೀಲಾನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಂ, ಸಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ದಾನಕಥನ್ತಿ
ಇದಂ ದಾನಂ ನಾಮ ಸುಖಾನಂ ನಿದಾನಂ, ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲಂ, ಭೋಗಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ, ವಿಸಮಗತಸ್ಸ
ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಗತಿ ಪರಾಯಣಂ, ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕೇಸು ದಾನಸದಿಸೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಗತಿ ಪರಾಯಣಂ ನತ್ಥಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಅವಸ್ಸಯಟ್ಠೇನ ರತನಮಯಸೀಹಾಸನಸದಿಸಂ, ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಮಹಾಪಥವೀಸದಿಸಂ, ಆರಮ್ಮಣಟ್ಠೇನ
ಆಲಮ್ಬನರಜ್ಜುಸದಿಸಂ। ಇದಞ್ಹಿ ದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ ನಾವಾ, ಸಮಸ್ಸಾಸನಟ್ಠೇನ
ಸಙ್ಗಾಮಸೂರೋ, ಭಯಪರಿತ್ತಾಣಟ್ಠೇನ ಸುಸಙ್ಖತನಗರಂ, ಮಚ್ಛೇರಮಲಾದೀಹಿ ಅನುಪಲಿತ್ತಟ್ಠೇನ
ಪದುಮಂ, ತೇಸಂ ನಿದಹನಟ್ಠೇನ ಅಗ್ಗಿ, ದುರಾಸದಟ್ಠೇನ
ಆಸೀವಿಸೋ, ಅಸನ್ತಾಸನಟ್ಠೇನ ಸೀಹೋ, ಬಲವನ್ತಟ್ಠೇನ ಹತ್ಥೀ, ಅಭಿಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಟ್ಠೇನ
ಸೇತಉಸಭೋ, ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಸಮ್ಪಾಪನಟ್ಠೇನ ವಲಾಹಕಅಸ್ಸರಾಜಾ। ದಾನಞ್ಹಿ ಲೋಕೇ
ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಮಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ
ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಂ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಞಾಣಂ ದೇತೀತಿ
ಏವಮಾದಿದಾನಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ।


ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದಾನಂ ದದನ್ತೋ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತದನನ್ತರಂ ಸೀಲಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೀಲಕಥನ್ತಿ
ಸೀಲಂ ನಾಮೇತಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಗತಿ ಪರಾಯಣಂ।
ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತೀನಞ್ಹಿ ಸೀಲಸದಿಸೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಗತಿ
ಪರಾಯಣಂ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಸದಿಸೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಪುಪ್ಫಂ ನತ್ಥಿ,
ಸೀಲಗನ್ಧಸದಿಸೋ ಗನ್ಧೋ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಹಿ ಅಲಙ್ಕತಂ ಸೀಲಕುಸುಮಪಿಳನ್ಧನಂ
ಸೀಲಗನ್ಧಾನುಲಿತ್ತಂ ಸದೇವಕೋಪಿ ಲೋಕೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಿತ್ತಿಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ
ಏವಮಾದಿಸೀಲಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ।


ಇದಂ ಪನ ಸೀಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸೀಲಾನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸಗ್ಗಕಥನ್ತಿ
ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಇಟ್ಠೋ ಕನ್ತೋ ಮನಾಪೋ, ನಿಚ್ಚಮೇತ್ಥ ಕೀಳಾ, ನಿಚ್ಚಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ
ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ದೇವಾ ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ
ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ತಾವತಿಂಸಾ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿ ಚ
ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಏವಮಾದಿಸಗ್ಗಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ। ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ
ಕಥಯನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮುಖಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಖೋ
ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಗ್ಗಕಥಂ ಕಥೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿ।


ಏವಂ ಸಗ್ಗಕಥಾಯ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಪುನ ಹತ್ಥಿಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೋಣ್ಡಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ವಿಯ – ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಸಗ್ಗೋ ಅನಿಚ್ಚೋ ಅದ್ಧುವೋ, ನ ಏತ್ಥ ಛನ್ದರಾಗೋ
ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ – ‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾ ಕಾಮಾ ಬಹುದುಕ್ಖಾ ಬಹುಪಾಯಾಸಾ, ಆದೀನವೋ
ಏತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೫; ೨.೪೨) ನಯೇನ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ಆದೀನವೋತಿ ದೋಸೋ। ಓಕಾರೋತಿ ಅವಕಾರೋ ಲಾಮಕಭಾವೋ। ಸಂಕಿಲೇಸೋತಿ ತೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ ಭೋ ಸತ್ತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫೧)। ಏವಂ ಕಾಮಾದೀನವೇನ ತೇಜ್ಜತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯಞ್ಚೇವ ಉತ್ತಾನತ್ಥಞ್ಚ।


೭೭. ಅಲತ್ಥುನ್ತಿ ಕಥಂ ಅಲತ್ಥುಂ? ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ। ಭಗವಾ ಕಿರ ತೇಸಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅನೇಕಾಸು ಜಾತೀಸು ಚೀವರದಾನಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋತಿಆದಿಮಾಹ । ತೇ ತಾವದೇವ ಭಣ್ಡೂ ಕಾಸಾಯವಸನಾ ಅಟ್ಠಹಿ ಭಿಕ್ಖುಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸರೀರಪಟಿಮುಕ್ಕೇಹೇವ ವಸ್ಸಸತಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂ ನಮಸ್ಸಮಾನಾವ ನಿಸೀದಿಂಸು।


ಸನ್ದಸ್ಸೇಸೀತಿಆದೀಸು ಇಧಲೋಕತ್ಥಂ
ಸನ್ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪರಲೋಕತ್ಥಂ ಸನ್ದಸ್ಸೇಸಿ। ಇಧಲೋಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ
ದಸ್ಸೇಸಿ, ದುಕ್ಖನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಅನತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಖನ್ಧೇ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಧಾತುಯೋ
ದಸ್ಸೇಸಿ, ಆಯತನಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ತಥಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ, ತಥಾ ವಯಂ
ದಸ್ಸೇನ್ತೋಪಿ ಉದಯಬ್ಬಯವಸೇನ ಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪರಲೋಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ
ನಿರಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ, ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಂ, ಅಸುರಕಾಯಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಕುಸಲಾನಂ
ವಿಪಾಕಂ, ಛನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ, ನವನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇಸಿ।


ಸಮಾದಪೇಸೀತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲತೇರಸಧುತಙ್ಗದಸಕಥಾವತ್ಥುಆದಿಕೇ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ।


ಸಮುತ್ತೇಜೇಸೀತಿ ಸುಟ್ಠು
ಉತ್ತೇಜೇಸಿ, ಅಬ್ಭುಸ್ಸಾಹೇಸಿ। ಇಧಲೋಕತ್ಥಞ್ಚೇವ ಪರಲೋಕತ್ಥಞ್ಚ ತಾಸೇತ್ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ
ಅಧಿಗತಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಮ್ಮಕಾರಣಪಞ್ಚವೀಸತಿಮಹಾಭಯಪ್ಪಭೇದಞ್ಹಿ
ಇಧಲೋಕತ್ಥಂ ಬುದ್ಧೇ ಭಗವತಿ ತಾಸೇತ್ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ಕಥಯನ್ತೇ ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ, ಗಾಳ್ಹಬನ್ಧನಂ
ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚಾತುಮಹಾಪಥೇ ಪಹಾರಸತೇನ ತಾಳೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಿಯ್ಯಮಾನೋ ವಿಯ ಆಘಾತನಭಣ್ಡಿಕಾಯ ಠಪಿತಸೀಸೋ ವಿಯ ಸೂಲೇ ಉತ್ತಾಸಿತೋ ವಿಯ ಮತ್ತಹತ್ಥಿನಾ ಮದ್ದಿಯಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಸಂವಿಗ್ಗೋ ಹೋತಿ। ಪರಲೋಕತ್ಥಞ್ಚ ಕಥಯನ್ತೇ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಿಯ ದೇವಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಹೋತಿ।


ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸೀತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣೇನ ಚೋದೇಸಿ, ಮಹಾನಿಸಂಸಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।


ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಆದೀನವನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ
ಪಠಮಮಗ್ಗಾಧಿಗಮತ್ಥಂ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ, ಇಧ ಪನ ಉಪರಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮತ್ಥಂ –
‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಅದ್ಧುವಾ ಅನಸ್ಸಾಸಿಕಾ, ಯಾವಞ್ಚಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ,
ಅಲಮೇವ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತುಂ ಅಲಂ ವಿರಜ್ಜಿತುಂ ಅಲಂ
ವಿಮುಚ್ಚಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೩೪) ನಯೇನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ
ಆದೀನವಞ್ಚ ಲಾಮಕಭಾವಞ್ಚ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಕಿಲಮಥಂ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಯಥಾ ಚ ತತ್ಥ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ,
ಏವಮಿಧ – ‘‘ಸನ್ತಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ಪಣೀತಂ ತಾಣಂ ಲೇಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ
ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಸಿ।


ಮಹಾಜನಕಾಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಣ್ಣನಾ


೭೮. ಮಹಾಜನಕಾಯೋತಿ ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಮಾರಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಜನಕಾಯೋತಿ।


೮೦. ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣತ್ತಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕಮೇವ ಸರಣಮಗಮಂಸು।


೮೧. ಅಲತ್ಥುನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಅಲತ್ಥುಂ। ಇತೋ ಅನನ್ತರೇ ಪಬ್ಬಜಿತವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।


ಚಾರಿಕಾಅನುಜಾನನವಣ್ಣನಾ


೮೫. ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದೀತಿ
ಕದಾ ಉದಪಾದಿ? ಸಮ್ಬೋಧಿತೋ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ
ಉದಪಾದಿ। ಭಗವಾ ಕಿರ ಪಿತುಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಹಾಸಿ। ರಾಜಾಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ
ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ದುತಿಯಪುತ್ತೋ ಮೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ
ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಜಾತೋ, ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಇಮೇ ಚ ಅವಸೇಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ
ಗಿಹಿಕಾಲೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಮೇವ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಂಸು। ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇ ಇದಾನಿಪಿ
ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಭಾರೋ, ಅಹಮೇವ ಚ ನೇ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಓಕಾಸಂ ನ
ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ರಾಜಗೇಹದ್ವಾರಾ ಉಭಯತೋ ಖದಿರಪಾಕಾರಂ
ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲಞ್ಜೇಹಿ ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ಥೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಚ
ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣತಾರಕವಿಚಿತ್ತಂ ಸಮೋಲಮ್ಬಿತತಾಲಕ್ಖನ್ಧಮತ್ತಂ
ವಿವಿಧಪುಪ್ಫದಾಮವಿತಾನಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಿಯಂ ಚಿತ್ತತ್ಥರಣೇಹಿ
ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಮಾಲಾವಚ್ಛಕೇ ಪುಣ್ಣಘಟೇ, ಸಕಲಮಗ್ಗವಾಸತ್ಥಾಯ ಚ
ಗನ್ಧನ್ತರೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪುಪ್ಫನ್ತರೇ ಗನ್ಧೇ ಚ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಾಲಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ।


ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಾವ ರಾಜಗೇಹಂಗನ್ತ್ವಾ
ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ। ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಕುತೋ
ಪನ ಭಿಕ್ಖಂ ವಾ ದಾತುಂ, ಪೂಜಂ ವಾ ಕಾತುಂ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ। ನಾಗರಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ –
‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥು ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತಸಂವಚ್ಛರಾನಿ, ಮಯಞ್ಚ
ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಲಭಾಮ, ಪಗೇವ ಭಿಕ್ಖಂ ವಾ ದಾತುಂ, ಪೂಜಂ ವಾ ಕಾತುಂ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ।
ರಾಜಾ – ‘ಮಯ್ಹಮೇವ ಬುದ್ಧೋ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಧಮ್ಮೋ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಸಙ್ಘೋ’ತಿ ಮಮಾಯಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ
ಉಪಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ನ ಹಿ
ರಞ್ಞೋಯೇವ ನಿರಯೋ ಉಣ್ಹೋ ಅಸ್ಸ, ಅಞ್ಞೇಸಂ
ನೀಲುಪ್ಪಲವನಸದಿಸೋ। ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾನಂ ವದಾಮ। ಸಚೇ ನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದೇತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ।
ನೋ ಚೇ ದೇತಿ, ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ
ಕರೋಮ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಖೋ ಪನ ಸುದ್ಧನಾಗರೇಹೇವ ಏವಂ ಕಾತುಂ, ಏಕಂ ಜೇಟ್ಠಪುರಿಸಮ್ಪಿ
ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ।


ತೇ ಸೇನಾಪತಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ –
‘‘ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಕ್ಖೋ ಹೋಸಿ, ಉದಾಹು ರಞ್ಞೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ – ‘‘ಅಹಂ
ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಕ್ಖೋ ಹೋಮಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪನ ಪಠಮದಿವಸೋ ಮಯ್ಹಂ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ತೇ
ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ – ‘‘ನಾಗರಾ, ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ
ಕುಪಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಮತ್ಥಂ ತಾತಾತಿ? ಸತ್ಥಾರಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಅಮ್ಹೇ ನ
ಲಭಾಮಾತಿ। ಸಚೇ ಇದಾನಿಪಿ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಕುಪ್ಪನ್ತಿ, ಅಲಭನ್ತಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ
ಯುಜ್ಝಿತುಕಾಮಾ ದೇವಾತಿ। ಯುಜ್ಝಾಮಿ, ತಾತ, ನಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ದೇಮೀತಿ। ದೇವ
ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ
ಯುಜ್ಝಿಸ್ಸಥಾತಿ? ನನು ತ್ವಂ ಸೇನಾಪತೀತಿ? ನಾಗರೇಹಿ ವಿನಾ ನ
ಸಮತ್ಥೋ ಅಹಂ ದೇವಾತಿ। ತತೋ ರಾಜಾ – ‘‘ಬಲವನ್ತೋ ನಾಗರಾ, ಸೇನಾಪತಿಪಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ
ಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮಯ್ಹಂ
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ದದನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ನಾಗರಾ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು।
ರಾಜಾ – ‘‘ಛ ವಸ್ಸಾನಿ, ಪಞ್ಚ, ಚತ್ತಾರಿ, ತೀಣಿ, ದ್ವೇ, ಏಕವಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಹಾಪೇಸಿ। ಏವಂ
ಹಾಪೇನ್ತೇಪಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು। ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ಯಾಚಿ। ನಾಗರಾ – ‘‘ಅತಿಕಕ್ಖಳಂ
ದಾನಿ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅನುಜಾನಿಂಸು।


ರಾಜಾ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಸಜ್ಜಿತಂ
ದಾನಮುಖಂ ಸತ್ತನ್ನಮೇವ ದಿವಸಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಛ ದಿವಸೇ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂಯೇವ
ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಾಗರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತಾತ, ಏವರೂಪಂ
ದಾನಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತೇಪಿ – ‘‘ನನು ಅಮ್ಹೇಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಂ ದೇವಸ್ಸ
ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ – ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ರಾಜಾ ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥೇನ ಅಸ್ಸೂನಿ
ಪುಞ್ಛಮಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ
ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾರಂ ಅಕತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ।
ನಾಗರಾ ನ ದಾನಿ ಮೇ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ನಾಗರಾ ಹಿ ‘ಮಯಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ನ ಲಭಾಮಾ’ತಿ
ಕುಪ್ಪನ್ತಿ। ಭಗವಾ ಸ್ವೇ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಅನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ।


ಅಥ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಸೇನಾಪತಿ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಯಥಾ
ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಏಕಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಏವಂ ರಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಸಮನ್ತಾ ಪುರಿಸೇ ಠಪೇಸಿ। ತಂ
ದಿವಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ರೋದಮಾನಾ ಧೀತರಂ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ, ಅಮ್ಮ, ತವ ಪಿತಾ ಜೀವೇಯ್ಯ,
ಅಜ್ಜಾಹಂ ಪಠಮಂ ದಸಬಲಂ ಭೋಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ । ಸಾ ತಂ ಆಹ –
‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಯಥಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಪಠಮಂ
ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ
ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಕರಾದೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಯಾ
ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ಸುಮನಮಾಲಾಗುಳೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವತೋ
ಗಾಮಂ ಪವಿಸನವೇಲಾಯ ಸಯಮೇವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾಸಿಗಣಪರಿವುತಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ।
ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸೇನಾಪತಿಉಪಟ್ಠಾಕಾ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಇತೋ ಅಗಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ
ನಾಮ ಮನಾಪಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಣನ್ತಾನಂ ಕಥಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ
ಹೋತಿ। ಸಾ – ‘‘ಚೂಳಪಿತಾ ಮಹಾಪಿತಾ ಮಾತುಲಾ ಕಿಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ಗನ್ತುಂ ನ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ।
ಸೇನಾಪತಿನಾ – ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ದಾತುಂ
ಮಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ಠಪಿತಮ್ಹ ಅಮ್ಮಾತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ಹತ್ಥೇ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ?
ಮಾಲಾಗುಳಂ ಪಸ್ಸಾಮಾತಿ । ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇನಾಪತಿ
ಮಾಲಾಗುಳಪೂಜಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ನ ದೇತೀತಿ? ದೇತಿ, ಅಮ್ಮಾತಿ। ತೇನ ಹಿ, ಅಪೇಥ, ಅಪೇಥಾತಿ
ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಥ ಭಗವಾತಿ ಆಹ। ಭಗವಾ ಏಕಂ
ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸುಪಟ್ಠಾಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ। ಸಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ –
‘‘ಭಗವಾ, ಭವಾಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಂ ಮೇ ಸತಿ ಪರಿತಸ್ಸನಜೀವಿತಂ ನಾಮ ಮಾ ಹೋತು, ಅಯಂ
ಸುಮನಮಾಲಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಿಯಾವ ಹೋಮಿ, ನಾಮೇನ ಚ ಸುಮನಾ ಯೇವಾ’’ತಿ
ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ – ‘‘ಸುಖಿನೀ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ
ಪಕ್ಕಾಮಿ।


ಭಗವಾ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ।
ಸೇನಾಪತಿ ಯಾಗುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಗಞ್ಛಿ, ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ। ನಿಸಿನ್ನೋ, ಭನ್ತೇ,
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋತಿ। ಅತ್ಥಿ ನೋ ಏಕೋ ಅನ್ತರಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಲದ್ಧೋತಿ। ಸೋ ಮಾಲಂ ಅಪನೇತ್ವಾ
ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದ್ದಸ। ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾಲಾತಿ ಮಂ ವತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ
ವಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ। ಪಾಯಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಹೋತಿ। ಸೇನಾಪತಿಪಿ
ಅತ್ತನೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸೇನಾಪತಿ – ‘‘ಕಾ ನಾಮ ಸಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮದಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ, ಸಾಮೀತಿ।
ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ ಸಾ ಇತ್ಥೀ, ಏವರೂಪಾಯ ಘರೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ನ
ದುಲ್ಲಭಾತಿ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।


ಪುನದಿವಸೇ ನಾಗರಾ ದಾನಮದಂಸು, ಪುನದಿವಸೇ ರಾಜಾತಿ ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ
ದಾನಂ ದಾತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ರಾಜಾಪಿ ಚರಪುರಿಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಾಗರೇಹಿ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಅತಿರೇಕತರಂ
ದೇತಿ, ನಾಗರಾಪಿ ತಥೇವ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಅತಿರೇಕತರಂ। ರಾಜಗೇಹೇ
ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ದಹರಸಾಮಣೇರೇ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ತಾತಾ, ನ ಗಹಪತಿಕಾನಂ ಗತ್ತವತ್ಥಾದೀಸು
ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಬಾಳದಾರಕಾನಂ ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದಿಧೋವನಹತ್ಥೇಹಿ ಕತಂ ,
ಸುಚಿಂ ಪಣೀತಂ ಕತ’’ನ್ತಿ। ಪುನದಿವಸೇ ನಾಗರಾಪಿ ದದಮಾನಾ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ತಾತಾ, ನ
ನಗರಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತತಣ್ಡುಲಖೀರದಧಿಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ
ಜಙ್ಘಸೀಸಪಿಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹರಾಪಿತೇಹಿ ಕತಂ,
ಜಾತಿಸಪ್ಪಿಖೀರಾದೀಹಿಯೇವ ಕತ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ಸತ್ತಸು ಸಂವಚ್ಛರೇಸು ಸತ್ತಸು ಮಾಸೇಸು
ಸತ್ತಸು ದಿವಸೇಸು ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ಅಥ ಭಗವತೋ ಅಯಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿತೋ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಸತ್ತ ಮಾಸಾನಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ
ಉದಪಾದೀ’’ತಿ।


೮೭. ಅಞ್ಞತರೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಯಾಚಿತಬ್ರಹ್ಮಾವ।


೮೯. ಚತುರಾಸೀತಿ ಆವಾಸಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಚತುರಾಸೀತಿ ವಿಹಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದ್ವಾದಸಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಗಣ್ಹನಕಾ ಮಹಾವಿಹಾರಾ ಅಭಯಗಿರಿಚೇತಿಯಪಬ್ಬತಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತಮಹಾವಿಹಾರಸದಿಸಾವ ಅಹೇಸುಂ।


೯೦. ಖನ್ತೀ ಪರಮಂ ತಪೋತಿ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ ನಾಮ ಪರಮಂ ತಪೋ। ತಿತಿಕ್ಖಾತಿ ಖನ್ತಿಯಾ ಏವ ವೇವಚನಂ। ತಿತಿಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾತಾ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ ತಪೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ। ನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪರೂಪಘಾತೀತಿ
ಯೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿವಿರಹಿತತ್ತಾ ಪರಂ ಉಪಘಾತೇತಿ ಬಾಧೇತಿ ಹಿಂಸತಿ, ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ
ಹೋತಿ। ಚತುತ್ಥಪಾದೋ ಪನ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ‘‘ನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಹಿ ನ ಸಮಣೋ
ಹೋತೀತಿ ವೇವಚನಂ। ಪರೂಪಘಾತೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಪರಂ ವಿಹೇಠಯನ್ತೋತಿ ವೇವಚನಂ। ಅಥ ವಾ ಪರೂಪಘಾತೀತಿ
ಸೀಲೂಪಘಾತೀ। ಸೀಲಞ್ಹಿ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ಪರನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯೋ ಚ ಸಮಣೋ ಪರಂ ಯಂ ಕಞ್ಚಿ
ಸತ್ತಂ ವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಪರೂಪಘಾತೀ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ವಿನಾಸಕೋ, ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ
ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥವಾ ಯೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಪರೂಪಘಾತೀ ಹೋತಿ, ಪರಂ ಅನ್ತಮಸೋ
ಡಂಸಮಕಸಮ್ಪಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಸೋ ನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಮಲಸ್ಸ
ಅಪಬ್ಬಾಜಿತತ್ತಾ। ‘‘ಪಬ್ಬಾಜಯಮತ್ತನೋ ಮಲಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰
೩೮೮) ಇದಞ್ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತಲಕ್ಖಣಂ। ಯೋಪಿ ನ ಹೇವ ಖೋ ಉಪಘಾತೇತಿ, ನ ಮಾರೇತಿ, ಅಪಿ ಚ
ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ವಿಹೇಠೇತಿ, ಸೋ ಪರಂ ವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಸಮಣೋ ನ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ವಿಹೇಸಾಯ
ಅಸಮಿತತ್ತಾ। ‘‘ಸಮಿತತ್ತಾ ಹಿ ಪಾಪಾನಂ , ಸಮಣೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೬೫) ಇದಞ್ಹಿ ಸಮಣಲಕ್ಖಣಂ।


ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಸ್ಸ। ಅಕರಣನ್ತಿ ಅನುಪ್ಪಾದನಂ। ಕುಸಲಸ್ಸಾತಿ ಚತುಭೂಮಿಕಕುಸಲಸ್ಸ। ಉಪಸಮ್ಪದಾತಿ ಪಟಿಲಾಭೋ। ಸಚಿತ್ತಪರಿಯೋದಪನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಜೋತನಂ, ತಂ ಪನ
ಅರಹತ್ತೇನ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಸೀಲಸಂವರೇನ ಸಬ್ಬಪಾಪಂ ಪಹಾಯ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಹಿ ಕುಸಲಂ
ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯೋದಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ ಓವಾದೋ
ಅನುಸಿಟ್ಠೀ ತಿ।


ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಅನೂಪವಾದೋತಿ ವಾಚಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನುಪವದನಂ। ಅನೂಪಘಾತೋತಿ ಕಾಯೇನ ಉಪಘಾತಸ್ಸ ಅಕರಣಂ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇತಿ
ಯಂ ತಂ ಪಅತಿಮೋಕ್ಖಂ, ಅತಿಪಮೋಕ್ಖಂ, ಉತ್ತಮಸೀಲಂ, ಪಾತಿ ವಾ ಅಗತಿವಿಸೇಸೇಹಿ ಮೋಕ್ಖೇತಿ
ದುಗ್ಗತಿಭಯೇಹಿ, ಯೋ ವಾ ನಂ ಪಾತಿ, ತಂ ಮೋಕ್ಖೇತೀತಿ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಚ ಸಂವರೋ। ಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪಮಾಣಞ್ಞುತಾ। ಪನ್ತಞ್ಚ ಸಯನಾಸನನ್ತಿ ಸಯನಾಸನಞ್ಚ ಸಙ್ಘಟ್ಟನವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಿಯೇವ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನ ಸಾಸನನ್ತಿ
ಏತಂ ಪರಸ್ಸ ಅನುಪವದನಂ ಅನುಪಘಾತನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗೇಸು
ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿವಸಿಭಾವಾಯ ವಿವಿತ್ತಸೇನಾಸನಸೇವನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ
ಓವಾದೋ ಅನುಸಿಟ್ಠೀತಿ। ಇಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಗಾಥಾ ಹೋನ್ತೀತಿ
ವೇದಿತಬ್ಬಾ।


ದೇವತಾರೋಚನವಣ್ಣನಾ


೯೧.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಇಮಿನಾ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಪದಾನಾನುಸಾರೇನ ವಿತ್ಥಾರಕಥನೇನ –
‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸೇವೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಧಾತು ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ
ಧಮ್ಮಧಾತುಯಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ – ‘‘ದೇವತಾಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಏತಮತ್ಥಂ
ಆರೋಚೇಸು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ದೇವತಾರೋಚನಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಏಕಮಿದಾಹನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।


ತತ್ಥ ಸುಭಗವನೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ವನೇ। ಸಾಲರಾಜಮೂಲೇತಿ ವನಪ್ಪತಿಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಮೂಲೇ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾತಿ
ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಮೂಲಸಮುಗ್ಘಾತವಸೇನ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ। ಯಥಾ ಚ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ, ಏವಂ
ಸೇಸಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಸಾಸನೇ ವುತ್ಥಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ದೇವತಾ ಆರೋಚಯಿಂಸು, ಪಾಳಿ ಪನ
ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಚೇವ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಭಗವತೋ ವಸೇನ ಆಗತಾ।


ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನ ಹಾಯನ್ತಿ, ನ ವಿಹಾಯನ್ತೀತಿ ಅವಿಹಾ। ನ ಕಞ್ಚಿ ಸತ್ತಂ ತಪನ್ತೀತಿ ಅತಪ್ಪಾ। ಸುನ್ದರದಸ್ಸನಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾತಿ ಸುದಸ್ಸಾ। ಸುಟ್ಠು ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುನ್ದರಮೇತೇಸಂ ವಾ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸುದಸ್ಸೀ। ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಚ ಸಗುಣೇಹಿ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಜೇಟ್ಠಾ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಕನಿಟ್ಠಾತಿ ಅಕನಿಟ್ಠಾ।


ಇಧ
ಠತ್ವಾ ಭಾಣವಾರಾ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಪದಾನವಸೇನ
ತಯೋ ಭಾಣವಾರಾ ವುತ್ತಾ। ಯಥಾ ಚ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ, ಏವಂ ಸಿಖೀಆದೀನಮ್ಪಿ ಅಪದಾನವಸೇನ
ವುತ್ತಾವ। ಪಾಳಿ ಪನ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾ। ಇತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತಾ
ಏಕವೀಸತಿ ಭಾಣವಾರಾ ಕಥಿತಾ। ತಥಾ ಅವಿಹೇಹಿ। ತಥಾ ಅತಪ್ಪೇಹಿ। ತಥಾ ಸುದಸ್ಸೇಹಿ। ತಥಾ
ಸುದಸ್ಸೀಹಿ। ತಥಾ ಅಕನಿಟ್ಠೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಛಬ್ಬೀಸತಿಭಾಣವಾರಸತಂ ಹೋತಿ। ತೇಪಿಟಕೇ
ಬುದ್ಧವಚನೇ ಅಞ್ಞಂ ಸುತ್ತಂ ಛಬ್ಬೀಸತಿಭಾಣವಾರಸತಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸುತ್ತನ್ತರಾಜಾ
ನಾಮ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇತೋ ಪರಂ ಅನುಸನ್ಧಿದ್ವಯಮ್ಪಿ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತೋ ಇತಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।


ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ


ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

innovation | Raoul Pop | Page 6

raoulpop.com800 × 477Search by image

It’s
only the fancy of the show’s writers, but still, it’s a good standard
by which to judge the solar car’s progress within the last …






Transportation Update: Solar Power and Commercial Aircraft


Sep 10th, 2013
0 Comments

Will we see a solar-powered commercial aircraft in the next two decades? In July the Solar Impulse
flew from San Francisco to New York City with pit stops in New Mexico,
Texas, Missouri, and DC before arriving at JFK airport on the American
east coast.


Solar Impulse, with no fuel tank on board
and batteries to keep its 4-prop engines going through the night is
probably the best demonstration of solar-powered flight to date. Made
from carbon fiber, the same materials used in the Dreamliner, Boeing’s latest commercial jet, the Solar Impulse
has wings with a span equal to those on an Airbus A340. The aircraft
weighs about as much as a medium-sized car (the literature says a
Porsche 911). Its 11,000 solar cells and lithium batteries provide the
4-prop engines with about 40 horsepower and the aircraft reaches a top
ground speed of 25 kilometers (16 miles) per hour. On board, one
passenger, which is a a far cry from the capacity of even a small
commercial turboprop let alone commercial or private jet aircraft.


 


omega-solar-impulse-wingspan


 


At best then based on today’s state-of-the-art solar aircraft we can
barely demonstrate the suitability of using solar power as a primary
method of energy generation for flight. The limitations are pretty clear
– not enough energy harvested to really get the airplane moving at an
acceptable speed, and weight considerations that make commercial
viability a non-starter.


Last summer I wrote about New Energy Technologies and their product the SolarWindow.
A transparent film with embedded photovoltaics, it can be applied to
any window surface to generate energy in buildings and homes. Now New
Energy has announced that its “flex version” of the technology can be
applied to exterior curved surfaces on an aircraft to provide
supplementary power production.


But what if you could cover the entire outer skin of an aircraft including wings, fuselage, canopy and windows with SolarWindow
transparent film? Could it generate enough power to approach that which
is needed in commercial turboprop or jet aircraft? Not at present and
probably not for the foreseeable future. What the technology can do is
provide supplementary power to internal electronics replacing
temperamental batteries (Boeing has a story or two to tell about that
with its Dreamliner). The use of lightweight SolarWindow
film could reduce aircraft weight and improve overall fuel performance.
But it won’t lead to a commercial solar-powered airplane anytime in the
near future and probably never.


What may be possible is hybrid technologies that use a combination of technologies that include solar. One of these, the Solar Ship,
was featured in an article I wrote back in December of last year. It
combines the features of an airship and airplane and uses helium and
solar panels backed by lithium-ion batteries. The company recently
received $2.2 million in funding
from Sustainable Development Technology Canada to help it bring its
technology to market. Commercial applicability for such a technology
(see image below) makes sense because it can serve remote areas with
limited runway access and have enough capacity to haul freight and
passengers to these locations.


 


Solar Ship remote delivery


 

http://www.siliconsolar.com/solar-airplane-education-kit-p-16663.html

Silicon Solar Online Store


Free Shipping Available On Orders Over $200*! Click Here For Details!



_D1349117963


SKU: EduSol-Intro-Airplane | 5.00 (10 ratings)

12.95 $6.95

Product Features:

  • Lightweight, Durable Wood Body
  • Propeller Spins Using Solar Power
  • Great Gift For Kids Of All Ages
  • Learn About Solar Power The Fun Way!

Inline image 2
Please Call Us At 1.800.786.0329 For Ordering Information

Order With Confidence 100% Secure Ordering


Call: 1.800.786.0329

Inline image 1

Interested In Becoming A Wholesaler?

Silicon Solar is looking to partner with online and offline solar product resellers.
Interested? Read more & apply today!

Custom Solutions & OEM Solar Products Available!

With more than 16 years in the industry, Silicon Solar can help you develop the
custom / OEM solar product that is perfect for you needs. Learn More

Download Product Documents

Product Details & Specifications

Weight field_209 lbs
Dimensions field_203

EduSol Intro Airplane: These kits offer a fun
activity which also familiarizes participants with solar energy at an
early age. Solar models are a unique gift to give for birthdays and at
Christmas. We also have other fun Solar Educational Kits.


Features:


  • Light and durable wood construction
  • Perfect gift for Christmas and birthdays
  • Includes engine solar panel and wiring
  • Propeller spins


Note:  This product does not fly.


Need Assistance?
If you have questions need help or simply feel uncomfortable placing
your order online feel free to contact the product representative at
888-765-2711.


Solar Airplane Education Kit | Solar Demo Ki

http://www.21stcentech.com/transportation-update-solar-power-commercial-aircraft/
Transportation Update: Solar Power and Commercial Aircraft

Will
we see a solar-powered commercial aircraft in the next two decades? In
July the Solar Impulse flew from San Francisco to New York City with pit
stops in New Mexico, Texas, Missouri, and DC before arriving at JFK
airport on the American east coast.
Solar Impulse, with no fuel tank
on board and batteries to keep its 4-prop engines going through the
night is probably the best demonstration of solar-powered flight to
date. Made from carbon fiber, the same materials used in the Dreamliner,
Boeing’s latest commercial jet, the Solar Impulse has wings with a span
equal to those on an Airbus A340. The aircraft weighs about as much as a
medium-sized car (the literature says a Porsche 911). Its 11,000 solar
cells and lithium batteries provide the 4-prop engines with about 40
horsepower and the aircraft reaches a top ground speed of 25 kilometers
(16 miles) per hour. On board, one passenger, which is a a far cry from
the capacity of even a small commercial turboprop let alone commercial
or private jet aircraft.

 
At best then based on today’s
state-of-the-art solar aircraft we can barely demonstrate the
suitability of using solar power as a primary method of energy
generation for flight. The limitations are pretty clear – not enough
energy harvested to really get the airplane moving at an acceptable
speed, and weight considerations that make commercial viability a
non-starter.
Last summer I wrote about New Energy Technologies and
their product the SolarWindow. A transparent film with embedded
photovoltaics, it can be applied to any window surface to generate
energy in buildings and homes. Now New Energy has announced that its
“flex version” of the technology can be applied to exterior curved
surfaces on an aircraft to provide supplementary power production.
But
what if you could cover the entire outer skin of an aircraft including
wings, fuselage, canopy and windows with SolarWindow transparent film?
Could it generate enough power to approach that which is needed in
commercial turboprop or jet aircraft? Not at present and probably not
for the foreseeable future. What the technology can do is provide
supplementary power to internal electronics replacing temperamental
batteries (Boeing has a story or two to tell about that with its
Dreamliner). The use of lightweight SolarWindow film could reduce
aircraft weight and improve overall fuel performance. But it won’t lead
to a commercial solar-powered airplane anytime in the near future and
probably never.

What may be possible is hybrid technologies that use a
combination of technologies that include solar. One of these, the Solar
Ship, was featured in an article I wrote back in December of last year.
It combines the features of an airship and airplane and uses helium and
solar panels backed by lithium-ion batteries. The company recently
received $2.2 million in funding from Sustainable Development Technology
Canada to help it bring its technology to market. Commercial
applicability for such a technology (see image below) makes sense
because it can serve remote areas with limited runway access and have
enough capacity to haul freight and passengers to these locations.

www.nasa.gov/content/submit-a-question-for-nasa/

I
am a retired Sr. Manager (Design) ARDC, HAL Bangalore. Now interested
in Integrated Design and Manufacture of Commercial Solar Aircraft
Development through
FREE Online A1 (Awakened One) Tipiṭaka Research & Practice University in Visual Format (FOA1TRPUVF) 
through 
http://sarvajan.ambedkar.org 
to practice and share for the larger benefits of all societies. can I become a partner in this connection with NASA ?

Request Submitted Successfully
Thank you for your e-mail and your interest in NASA.
Please keep in mind that, due to the volume of requests we receive, it may take us some time to get back to you.

https://spinoff.nasa.gov/Spinoff2005/er_3.html

Harnessing the Power of the Sun

Environment
and Resource Management

Originating Technology/ NASA Contribution

The
Environmental Research Aircraft and Sensor Technology (ERAST) Alliance
was created in 1994 and operated for 9 years as a NASA-sponsored
coalition of 28 members from small companies, government, universities,
and nonprofit organizations. ERAST’s goal was to foster development of
remotely piloted aircraft technology for scientific, humanitarian, and
commercial purposes. Some of the aircraft in the ERAST Alliance were
intended to fly unmanned at high altitudes for days at a time, and
flying for such durations required alternative sources of power that did
not add weight. The most successful solution for this type of sustained
flight is the lightest—solar energy. Photovoltaic cells convert
sunlight directly into electricity. They are made of semi-conducting
materials similar to those used in computer chips. When sunlight is
absorbed, electrons are knocked loose from their atoms, allowing
electricity to flow. 

Under the ERAST Alliance, two solar-powered
technology demonstration aircraft, Pathfinder and Helios, were
developed.

Pathfinder is a lightweight, remotely piloted flying wing
aircraft that demonstrated the technology of applying solar cells for
long-duration, high-altitude flight. Solar arrays covering most of the
upper wing surface provide power for the aircraft’s electric motors,
avionics, communications, and other electronic systems. Pathfinder also
has a backup battery system that can provide power for between 2 and 5
hours to allow limited-duration flight after dark. It was designed,
built, and operated by AeroVironment, Inc., of Monrovia, California.


On September 11, 1995, Pathfinder reached an altitude of 50,500 feet,
setting a new altitude record for solar-powered aircraft. The National
Aeronautic Association presented the NASA-industry team with an award
for 1 of the “10 Most Memorable Record Flights” of 1995.

Pathfinder was
succeeded by Helios, a remotely piloted flying wing aircraft also
developed as part of ERAST. It, too, was originally designed and
manufactured by AeroVironment with high-efficiency solar cell arrays
across the wing, as well as navigation and emergency lights, improved
avionics, and more efficient propellers.

The two primary goals of the
Helios prototype development were to demonstrate sustained flight at an
altitude near 100,000 feet, and to fly nonstop for at least 24 hours,
including at least 14 hours above 50,000 feet. In 2001, the Helios
prototype achieved the first of the two goals by sustaining flight above
96,000 feet for more than 40 minutes on a test flight near Hawaii,
during which it reached an unofficial world-record altitude of 96,863
feet. On a later flight in 2003, intended to evaluate a hydrogen fuel
cell system designed to provide power at night for extended flight
duration, Helios became uncontrollable, broke up, and crashed into the
Pacific Ocean. The mishap resulted from the inability to predict the
aircraft’s increased sensitivity to atmospheric disturbances, such as
turbulence, following all of the vehicle configuration
changes.

Partnership

SunPower Corporation, of Sunnyvale, California,
created high-efficiency silicon cells for the NASA/AeroVironment Helios
and Pathfinder solar-powered aircraft under the now-concluded ERAST
Alliance. These photovoltaic cells were the most advanced silicon-based
cells available for terrestrial or airborne applications and, over time,
evolved into the mass-produced A-300. The A-300 is an efficient,
high-performance, low-cost, single crystal silicon solar cell, with a
unique, all back-contact design. It offers up to 50 percent more power
than conventional solar cells.

SunPower first became involved with NASA
when the Lawrence Livermore Laboratory, in California, transferred a
solar aircraft project under the Ballistic Missile Defense Organization
program to Dryden Flight Research Center. SunPower had been making
high-efficiency solar concentrator cells for the laboratory. These cells
quickly became the solar cells of choice for the prototype aircraft,
now named Pathfinder and Helios. SunPower’s cells were selected for the
program because of their high-efficiency performance and lightweight
design. 

Out of these experiences, SunPower gained the confidence to
begin making cells on a much larger scale for terrestrial applications.
At the behest of NASA, however, SunPower began to drive costs down,
while retaining the high-performance efficiency of its products.
Eventually, the company was able to bring costs down to be competitive
with conventional cells. 

At this stage, SunPower partnered with
Cypress Semiconductor Corporation, of San Jose, California, which
brought the capital resources and expertise in high-volume manufacturing
to the business picture. The first ground installation that involved
Cypress funding was at Dryden, where SunPower was able to conduct field
tests and performance comparisons on its products through a small solar
power demonstration site that provided power to one of Dryden’s
buildings, and several dimensions of insight came from the experience.
The first was the progressive evolution of cost reduction. The
installation also helped SunPower to identify uses and performance
advantages that would enable the company to get more firmly rooted in
large-scale commercial applications. 

The Dryden solar power
demonstration installation includes three systems: a traditional array
and two arrays with SunPower cells. One of the SunPower arrays is
mounted on a structure tilted to a fixed angle, while another is
installed in a “tracker” that follows the courseof the Sun during the
day. Staff can review output data and dynamically compare the
performance of the side-by-side systems. Together, the systems produce
up to 5 kilowatts of direct current power on a sunny day, which is
equivalent to powering several average California homes. 

According to
SunPower, typical commercial-grade solar cells are in the range of 12-
to 15-percent efficient at converting sunlight to electricity, while its
A-300 cells are at least 20-percent efficient in a ground application,
or up to 50-percent better than the older technology. The efficiency
improvement is largely due to the routing of cell electrical connections
behind the cells, which was required in the original design for the
solar-powered aircraft to maximize the limited space available atop the
wings.

The demonstration system permits easy comparison of the
advantage of tracking over the fixed-tilt array, verifying the
effectiveness of models for predicting array output, and the effect of
dust on the arrays. Array efficiency is monitored remotely on a
computer. Currently, it is providing supplemental power to Dryden’s
7,870-square-foot Public Affairs and Commercialization
building.

Long-term plans for this project could include construction
of a solar “farm” at Dryden that would power up to one-third of the
Center’s electrical power needs.

Product Outcome

Consumers can also
purchase these same solar cells from SunPower, as many people have
elected to do. Homes across the country are now being outfitted with the
modern, space-age solar power. The solar panels were even featured on
the ABC television show, “Extreme Makeover: Home Edition,” which
highlighted a team of carpenters and designers who built a home for a
family in Flagstaff, Arizona. The donated SunPower panels supply a
significant portion of that home’s electricity needs.

The
experimental site at NASA’s Dryden Research Center consists of two
fixed-angle solar arrays and one single-axis Sun-tracking array.
Together they produce up to 5 kilowatts of direct current power on a
sunny day, which is equivalent to powering two or three average
California homes. The Sun-tracking array tilts to follow the Sun using
an advanced real-time tracking device rather than normal pre-programmed
mechanisms.

Solar panels appeal to consumers, because they preserve
the environment, save money on electricity bills, and insulate them from
escalating energy costs. Some customers consider solar energy patriotic
power: a local power source that does not rely on imported
fuels.

SunPower’s solar panels have no moving parts, creating
pollution-free electricity with no noise and virtually no maintenance.
Furthermore, both SunPower’s all-back contact solar cells and its
high-tech, high-performance solar panels perform better than most other
solar panels—even in overcast or very hot conditions.

In addition to
the test facility at Dryden and home-consumer uses, SunPower has
recently partnered with SOLON AG, Germany’s largest solar photovoltaic
module manufacturer, to open the first phase of the world’s largest
solar electric plant in Bavaria near Arnstein, Germany. 

Solarpark Gut
Erlasse is a 12-megawatt solar electric plant located in a working
agricultural field and can serve the electricity needs of thousands of
customers each year. SunPower’s solar cells are used in SOLON’s “Mover”
electricity generation system, designed for deployment in multi-megawatt
solar power plants. Movers automatically tilt and rotate during the day
to directly face the Sun at all times, similar to the concept utilized
at Dryden. 

By combining SunPower’s industry-leading, high-performance
A-300 solar cells with the Mover’s ability to maximize daily energy
production, each square foot of solar cells can generate up to double
the annual energy of a fixed solar array using conventional solar cells.
At Solarpark Gut Erlasse, SunPower’s cells are used only in about
one-third of the Movers, but generate a higher proportion of the energy
there, due to their high performance. 

Now that SunPower has achieved
commercial success with its mass-produced solar cells and modules, the
company is working with the U.S. Department of Energy’s National
Renewable Energy Laboratory on further improvements in module design to
reduce costs for solar power. In addition, SunPower is working with
several partner companies on specialized, mass-produced,
building-integrated solar products that would leverage its A-300 cell’s
attractive all-black appearance. Roof tiles that include solar cells and
can be installed like regular roofing are one example. SunPower is even
looking at other consumer products as a possible next step to making
solar energy successful in a variety of markets.

comments (0)