೪. ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೫. ಜನವಸಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೬. ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೪. ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

ಕುಸಾವತೀರಾಜಧಾನೀವಣ್ಣನಾ

೨೪೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಸಬ್ಬರತನಮಯೋತಿ
ಏತ್ಥ ಏಕಾ ಇಟ್ಠಕಾ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾ, ಏಕಾ ರೂಪಿಯಮಯಾ, ಏಕಾ ವೇಳುರಿಯಮಯಾ, ಏಕಾ ಫಲಿಕಮಯಾ,
ಏಕಾ ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಯಾ, ಏಕಾ ಮಸಾರಗಲ್ಲಮಯಾ, ಏಕಾ ಸಬ್ಬರತನಮಯಾ, ಅಯಂ ಪಾಕಾರೋ
ಸಬ್ಬಪಾಕಾರಾನಂ ಅನ್ತೋ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ। ಏಕೇ ಪನ ಥೇರಾ – ‘‘ನಗರಂ ನಾಮ
ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನೀಯಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಬಾಹಿರೋ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೋ,
ಸೇಸಾ ಅನುಪುಬ್ಬನೀಚಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏಕೇ – ‘‘ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನೀಯಂ
ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೋ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೋ, ಸೇಸಾ ಅನುಪುಬ್ಬನೀಚಾ’’ತಿ। ಏಕೇ –
‘‘ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನೀಯಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝೇ ಪಾಕಾರೋ
ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೋ, ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ತಯೋ ತಯೋ ಅನುಪುಬ್ಬನೀಚಾ’’ತಿ।

ಏಸಿಕಾತಿ ಏಸಿಕತ್ಥಮ್ಭೋ। ತಿಪೋರಿಸಙ್ಗಾತಿ
ಏಕಂ ಪೋರಿಸಂ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇನ ಪಞ್ಚಹತ್ಥಂ, ತೇನ ತಿಪೋರಿಸಪರಿಕ್ಖೇಪಾ
ಪನ್ನರಸಹತ್ಥಪರಿಮಾಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಪನ ಕಥಂ ಠಿತಾತಿ? ನಗರಸ್ಸ ಬಾಹಿರಪಸ್ಸೇ ಏಕೇಕಂ
ಮಹಾದ್ವಾರಬಾಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕೇಕೋ, ಏಕೇಕಂ ಖುದ್ದಕದ್ವಾರಬಾಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕೇಕೋ,
ಮಹಾದ್ವಾರಖುದ್ದಕದ್ವಾರಾನಂ ಅನ್ತರಾ ತಯೋ ತಯೋತಿ। ತಾಲಪನ್ತೀಸು ಸಬ್ಬರತನಮಯಾನಂ ತಾಲಾನಂ
ಏಕಂ ಸೋವಣ್ಣಮಯನ್ತಿ ಪಾಕಾರೇ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಮೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಪಣ್ಣಫಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ತಾ ಪನ ತಾಲಪನ್ತಿಯೋ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಾ ಉಬ್ಬೇಧೇನ, ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣವಾಲುಕೇ ಸಮತಲೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ
ಪಾಕಾರನ್ತರೇ ಏಕೇಕಾ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ।

ವಗ್ಗೂತಿ ಛೇಕೋ ಸುನ್ದರೋ। ರಜನೀಯೋತಿ ರಞ್ಜೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ। ಖಮನೀಯೋತಿ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಸುಯ್ಯಮಾನೋ ಖಮತೇವ, ನ ಬೀಭಚ್ಛೇತಿ। ಮದನೀಯೋತಿ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದಜನನೋ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸ್ಸಾತಿ ಆತತಂ ವಿತತಂ ಆತತವಿತತಂ ಸುಸಿರಂ ಘನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ। ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರೀಆದೀಸು ಏಕತಲಂ ತೂರಿಯಂ। ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತಲಂ। ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬತೋ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ। ಸುಸಿರಂ ನಾಮ ವಂಸಾದಿ। ಘನಂ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾದಿ। ಸುವಿನೀತಸ್ಸಾತಿ ಆಕಡ್ಢನಸಿಥಿಲಕರಣಾದೀಹಿ ಸುಮುಚ್ಛಿತಸ್ಸ। ಸುಪ್ಪಟಿತಾಳಿತಸ್ಸಾತಿ ಪಮಾಣೇ ಠಿತಭಾವಜಾನನತ್ಥಂ ಸುಟ್ಠು ಪಟಿತಾಳಿತಸ್ಸ। ಸುಕುಸಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಹತಸ್ಸಾತಿ ಯೇ ವಾದಿತುಂ ಛೇಕಾ ಕುಸಲಾ, ತೇಹಿ ವಾದಿತಸ್ಸ। ಧುತ್ತಾತಿ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾ,। ಸೋಣ್ಡಾತಿ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಾ। ತೇಯೇವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಾತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಪಿಪಾಸಾ। ಪರಿಚಾರೇಸುನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೩೨) ಹತ್ಥಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ನಚ್ಚನ್ತಾ ಕೀಳಿಂಸು।

ಚಕ್ಕರತನವಣ್ಣನಾ

೨೪೩. ಸೀಸಂ ನ್ಹಾತಸ್ಸಾತಿ ಸೀಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನಹಾತಸ್ಸ। ಉಪೋಸಥಿಕಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾದಿನ್ನಉಪೋಸಥಙ್ಗಸ್ಸ। ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತಸ್ಸಾತಿ
ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಗತಸ್ಸ, ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಉಪರಿಮಹಾತಲೇ
ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸೀಲಾನಿ ಆವಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ತದಾ ಕಿರ ರಾಜಾ ಪಾತೋವ ಸತಸಹಸ್ಸಂ
ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ಸೀಸಂ ನಹಾಯಿತ್ವಾ ಕತಪಾತರಾಸೋ
ಸುದ್ಧಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಏಕಂಸಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಿರಿಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ
ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅತ್ತನೋ ದಾನಾದಿಮಯಂ ಪುಞ್ಞಸಮುದಾಯಂ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಅಯಂ
ಸಬ್ಬಚಕ್ಕವತ್ತೀನಂ ಧಮ್ಮತಾ।

ತೇಸಂ ತಂ ಆವಜ್ಜನ್ತಾನಂಯೇವ
ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನೀಲಮಣಿಸಙ್ಘಾತಸದಿಸಂ ಪಾಚೀನಸಮುದ್ದಜಲತಲಂ
ಭಿನ್ದಮಾನಂ ವಿಯ, ಆಕಾಸಂ ಅಲಙ್ಕುರುಮಾನಂ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ। ತಂ
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ತಯಿದಂ ದಿಬ್ಬಾನುಭಾವಯುತ್ತತ್ತಾ ದಿಬ್ಬನ್ತಿ
ವುತ್ತಂ। ಸಹಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸ ಅರಾನನ್ತಿ ಸಹಸ್ಸಾರಂ। ಸಹ ನೇಮಿಯಾ, ಸಹ ನಾಭಿಯಾ ಚಾತಿ ಸನೇಮಿಕಂ ಸನಾಭಿಕಂ। ಸಬ್ಬೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಂ।

ತತ್ಥ ಚಕ್ಕಞ್ಚ ತಂ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ರತನಞ್ಚಾತಿ ಚಕ್ಕರತನಂ। ಯಾಯ ಪನ ತಂ ನಾಭಿಯಾ ‘‘ಸನಾಭಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಾ ಇನ್ದನೀಲಮಯಾ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಪನಸ್ಸಾ ಸಾರರಜತಮಯಾ ಪನಾಳಿ, ಯಾಯ
ಸುದ್ಧಸಿನಿದ್ಧದನ್ತಪನ್ತಿಯಾ ಹಸಮಾನಾ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಛಿದ್ದೇನ ವಿಯ
ಚನ್ದಮಣ್ಡಲೇನ, ಉಭೋಸುಪಿ ಬಾಹಿರನ್ತೇಸು ರಜತಪಟ್ಟೇನ ಕತಪರಿಕ್ಖೇಪಾ ಹೋತಿ। ತೇಸು ಪನಸ್ಸ
ನಾಭಿಪನಾಳಿಪರಿಕ್ಖೇಪಪಟ್ಟೇಸು ಯುತ್ತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾ ಸುವಿಭತ್ತಾವ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಅಸ್ಸ ನಾಭಿಯಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರತಾ।

ಯೇಹಿ ಪನ ತಂ – ‘‘ಅರೇಹಿ
ಸಹಸ್ಸಾರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತೇ ಸತ್ತರತನಮಯಾ ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಯ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ,
ತೇಸಮ್ಪಿ ಘಟಕಮಣಿಕಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾದೀನಿ ಸುವಿಭತ್ತಾನೇವ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ
ಅರಾನಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರತಾ।

ಯಾಯ ಪನ ತಂ ನೇಮಿಯಾ – ‘‘ಸನೇಮಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಾ
ಬಾಲಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಕಲಾಪಸಿರಿಂ ಅವಹಸಮಾನಾ ವಿಯ ಸುರತ್ತಸುದ್ಧಸಿನಿದ್ಧಪವಾಳಮಯಾ ಹೋತಿ।
ಸನ್ಧೀಸು ಪನಸ್ಸಾ ಸಞ್ಝಾರಾಗಸಸ್ಸಿರಿಕಾ ರತ್ತಜಮ್ಬುನದಪಟ್ಟಾ ವಟ್ಟಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾ
ಸುವಿಭತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ನೇಮಿಯಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರತಾ।

ನೇಮಿಮಣ್ಡಲಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪನಸ್ಸ ದಸನ್ನಂ ದಸನ್ನಂ ಅರಾನಂ ಅನ್ತರೇ
ಧಮನವಂಸೋ ವಿಯ ಅನ್ತೋ ಸುಸಿರೋ ಛಿದ್ದಮಣ್ಡಲಖಚಿತೋ ವಾತಗಾಹೀ ಪವಾಳದಣ್ಡೋ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸ
ವಾತೇರಿತಸ್ಸ ಸುಕುಸಲಸಮನ್ನಾಹತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕತೂರಿಯಸ್ಸ ವಿಯ ಸದ್ದೋ ವಗ್ಗು ಚ ರಜನೀಯೋ ಚ
ಕಮನೀಯೋ ಚ ಮದನೀಯೋ ಚ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಪವಾಳದಣ್ಡಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಉಭೋಸು
ಪಸ್ಸೇಸು ಸಮೋಸರಿತಕುಸುಮದಾಮಾನಂ ದ್ವೇ ಪನ್ತಿಯೋತಿ ಏವಂ
ಸಮೋಸರಿತಕುಸುಮದಾಮಪನ್ತಿಸತದ್ವಯಪರಿವಾರಸೇತಚ್ಛತ್ತಸತಧಾರಿನಾ ಪವಾಳದಣ್ಡಸತೇನ
ಸಮುಪಸೋಭಿತನೇಮಿಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಾಭಿಪನಾಳೀನಂ ಅನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸೀಹಮುಖಾನಿ
ಹೋನ್ತಿ, ಯೇಹಿ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಕಿರಣಕಲಾಪಸಸ್ಸಿರೀಕಾ
ತರುಣರವಿಸಮಾನರತ್ತಕಮ್ಬಲಗೇಣ್ಡುಕಪರಿಯನ್ತಾ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಾಗತಿಸೋಭಂ ಅವಹಸಮಾನಾ ವಿಯ ದ್ವೇ
ಮುತ್ತಕಲಾಪಾ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಚಕ್ಕರತನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಕಾಸೇ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಮಾನೇಹಿ ತೀಣಿ
ಚಕ್ಕಾನಿ ಏಕತೋ ಪರಿವತ್ತನ್ತಾನಿ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರತಾ।

ತಂ ಪನೇತಂ ಏವಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಂ ಪಕತಿಯಾ ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತಂ
ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ
ಪವತ್ತಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ವೀಥಿಚತುಕ್ಕಾದೀಸು
ಕೀಳಮಾನೇ ದಾರಕಜನೇ ನಾತಿಉಚ್ಚೇನ ನಾತಿನೀಚೇನ ವನಸಣ್ಡಮತ್ಥಕಾಸನ್ನೇನ ಆಕಾಸಪ್ಪದೇಸೇನ
ಉಪಸೋಭಯಮಾನಂ ವಿಯ, ರುಕ್ಖಸಾಖಗ್ಗಾನಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುಯ್ಯಮಾನೇನ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ
ಸತ್ತಾನಂ ಸೋತಾನಿ ಓಧಾಪಯಮಾನಂ ಯೋಜನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
ನಾನಪ್ಪಭಾಸಮುದಯಸಮುಜ್ಜಲೇನ ವಣ್ಣೇನ ನಯನಾನಿ ಸಮಾಕಡ್ಢನ್ತಂ ವಿಯ, ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ
ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ಉಗ್ಘೋಸಯನ್ತಂ ವಿಯ, ರಾಜಧಾನಿಯಾ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಗಚ್ಛತಿ।

ಅಥಸ್ಸ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಸದ್ದಸವನೇನೇವ – ‘‘ಕುತೋ ನು ಖೋ, ಕಸ್ಸ ನು
ಖೋ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಹದಯಾನಂ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಂ ಆಲೋಕಯಮಾನಾನಂ ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ
ಅಞ್ಞತರೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಅಚ್ಛರಿಯಂ,
ಅಯಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಪನ ಅತ್ತದುತಿಯೋ ಉಗ್ಗತೋ, ಏತಞ್ಹಿ
ರಾಜಹಂಸಮಿಥುನಮಿವ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಿಥುನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಿಯೇನ ಗಗನತಲಂ ಅಭಿಲಙ್ಘತೀ’’ತಿ।
ತಮಞ್ಞೋ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಮ್ಮ, ಕುಹಿಂ ನಾಮ ತಯಾ ದ್ವೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಾ ಏಕತೋ
ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ನನು ಏಸ ತಪನೀಯರಂಸಿಧಾರೋ ಪಿಞ್ಛರಕಿರಣೋ ದಿವಾಕರೋ
ಉಗ್ಗತೋ’’ತಿ, ತಮಞ್ಞೋ ಹಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ಉಮ್ಮತ್ತೋಸಿ, ನನು ಇದಾನೇವ
ದಿವಾಕರೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ, ಸೋ ಕಥಂ ಇಮಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಂ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ?
ಅದ್ಧಾ ಪನೇತಂ ಅನೇಕರತನಪ್ಪಭಾಸಮುದಯುಜ್ಜಲಂ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಪುಞ್ಞವತೋ ವಿಮಾನಂ
ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಪಸಾರಯನ್ತಾ ಅಞ್ಞೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಭೋ, ಕಿಂ ಬಹುಂ
ವಿಲಪಥ, ನೇವಾಯಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ, ನ ಸೂರಿಯೋ ನ ದೇವವಿಮಾನಂ। ನ ಹೇತೇಸಂ ಏವರೂಪಾ
ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ಚಕ್ಕರತನೇನ ಪನ ಏತೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।

ಏವಂ ಪವತ್ತಸಲ್ಲಾಪಸ್ಸೇವ ತಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಓಹಾಯ ತಂ
ಚಕ್ಕರತನಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಹೋತಿ। ತತೋ ತೇಹಿ – ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಇದಂ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ
ಭವನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ, ನನು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾರಾಜಾ
ಪೂರಿತಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತೋ, ತಸ್ಸೇತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಸೋ ಚ ಮಹಾಜನೋ, ಯೋ ಚ ಅಞ್ಞೋ
ಪಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬೋ ಚಕ್ಕರತನಮೇವ ಅನುಗಚ್ಛತಿ। ತಂ ಚಾಪಿ ಚಕ್ಕರತನಂ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ
ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮಂ ವಿಯ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇನೇವ
ನಗರಂ ಅನುಸಂಯಾಯಿತ್ವಾ, ಅಥ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ, ಅನ್ತೇಪುರಸ್ಸ ಚ
ಉತ್ತರಸೀಹಪಞ್ಜರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಯಥಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪೂಜೇತುಂ, ಏವಂ
ಅಕ್ಖಾಹತಂ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ।

ಏವಂ ಠಿತಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ವಾತಪಾನಛಿದ್ದಾದೀಹಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ
ನಾನಾವಿರಾಗರತನಪ್ಪಭಾಸಮುಜ್ಜಲಂ ಅನ್ತೋಪಾಸಾದಂ ಅಲಙ್ಕುರುಮಾನಂ ಪಭಾಸಮೂಹಂ ದಿಸ್ವಾ
ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಸಞ್ಜಾತಾಭಿಲಾಸೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ। ಪರಿಜನೋಪಿಸ್ಸ
ಪಿಯವಚನಪಾಭತೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ನಿವೇದೇತಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ಬಲವಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಫುಟಸರೀರೋ
ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ದಿಸ್ವಾ
‘‘ಸುತಂ ಖೋ ಪನ ಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಚಿನ್ತನಂ ಚಿನ್ತಯತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ
ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅಸ್ಸಂ ನು ಖೋ
ಅಹಂ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸೋ ಹೋತಿ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀತಿ
ಕಿತ್ತಾವತಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಹೋತೀತಿ? ಏಕಙ್ಗುಲದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಕ್ಕರತನೇ ಆಕಾಸಂ
ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪವತ್ತೇ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಾಪನತ್ಥಂ ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅಥ ಖೋ ಆನನ್ದಾತಿಆದಿಮಾಹ।

೨೪೪. ತತ್ಥ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾತಿ ನಿಸಿನ್ನಾಸನತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕರತನಸಮೀಪಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ। ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಿಸೋಣ್ಡಸದಿಸಪನಾಳಿಂ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಕಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಅನ್ವದೇವ ರಾಜಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯಾತಿ
ಸಬ್ಬಚಕ್ಕವತ್ತೀನಞ್ಹಿ ಉದಕೇನ ಅಬ್ಭುಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಭಿವಿಜಿನಾತು ಭವಂ
ಚಕ್ಕರತನ’’ನ್ತಿ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪವತ್ತತಿ। ಯಸ್ಸ
ಪವತ್ತಿ ಸಮಕಾಲಮೇವ ಸೋ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಪವತ್ತೇ ಪನ ಚಕ್ಕರತನೇ ತಂ
ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋವ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಯಾನವರಂ ಆರುಯ್ಹ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥಸ್ಸ
ಛತ್ತಚಾಮರಾದಿಹತ್ಥೋ ಪರಿಜನೋ ಚೇವ ಅನ್ತೇಪುರಜನೋ ಚ ತತೋ
ನಾನಾಕಾರಕಞ್ಚುಕಕವಚಾದಿಸನ್ನಾಹವಿಭೂಸಿತೇನ ವಿವಿಧಾಭರಣಪ್ಪಭಾಸಮುಜ್ಜಲೇನ
ಸಮುಸ್ಸಿತದ್ಧಜಪಟಾಕಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲಕಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ
ಉಪರಾಜಸೇನಾಪತಿಪಭುತಯೋಪಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಮೇವ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ।

ರಾಜಯುತ್ತಾ ಪನ ಜನಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ ನಗರವೀಥೀಸು ಭೇರಿಯೋ ಚರಾಪೇನ್ತಿ –
‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕರತನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಅತ್ತನೋ ವಿಭವಾನುರೂಪೇನ
ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿಕಾ ಸನ್ನಿಪತಥಾ’’ತಿ। ಮಹಾಜನೋ ಪನ ಪಕತಿಯಾ
ಚಕ್ಕರತನಸದ್ದೇನೇವ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಪಹಾಯ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತೋವ ಸೋಪಿ
ಸಬ್ಬೋ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಮೇವ ಪರಿವಾರೇತಿ। ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞಾ
ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಸೋ ಆಕಾಸಗತೋವ ಹೋತಿ। ಏವಂ
ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯಾಮವಿತ್ಥಾರಾ ಪರಿಸಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಏಕಪುರಿಸೋಪಿ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಸರೀರೋ ವಾ
ಕಿಲಿಟ್ಠವತ್ಥೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಸುಚಿಪರಿವಾರೋ ಹಿ ರಾಜಾ
ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಚಕ್ಕವತ್ತಿಪರಿಸಾ ನಾಮ ವಿಜ್ಜಾಧರಪುರಿಸಾ ವಿಯ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛಮಾನಾ
ಇನ್ದನೀಲಮಣಿತಲೇ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣರತನಸದಿಸಾ ಹೋತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ
ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅನ್ವದೇವ ರಾಜಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯಾ’’ತಿ।

ತಂ ಪನ ಚಕ್ಕರತನಂ ರುಕ್ಖಗ್ಗಾನಂ ಉಪರೂಪರಿ ನಾತಿಉಚ್ಚೇನ
ನಾತಿನೀಚೇನ ಗಗನಪ್ಪದೇಸೇನ ಪವತ್ತತಿ। ಯಥಾ ರುಕ್ಖಾನಂ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವೇಹಿ ಅತ್ಥಿಕಾ,
ತಾನಿ ಸುಖೇನ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಾ ‘‘ಏಸ ರಾಜಾ, ಏಸ ಉಪರಾಜಾ, ಏಸ
ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಠಾನಾದೀಸು ಚ ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಯೋ ಯೇನ ಇಚ್ಛತಿ,
ಸೋ ತೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಾದಿಸಿಪ್ಪಪಸುತಾ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ
ಕರೋನ್ತಾಯೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥೇವ ಹಿ ಭೂಮಿಯಂ, ತಥಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಆಕಾಸೇವ
ಇಜ್ಝನ್ತಿ। ಏವಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ಸಿನೇರುಂ ಪಹಾಯ
ಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಸತ್ತಸಹಸ್ಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಂ ಗಚ್ಛತಿ।

ತತ್ಥ ಯೋ ವಿನಿಬ್ಬೇಧೇನ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯ, ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸನ್ನಿವೇಸಕ್ಖಮೋ
ಸುಲಭಾಹಾರೂಪಕರಣೋ ಛಾಯುದಕಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಚಿಸಮತಲೋ ರಮಣೀಯೋ ಭೂಮಿಭಾಗೋ, ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇ
ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಅಕ್ಖಾಹತಂ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಥ ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಸೋ ಮಹಾಜನೋ ಓತರಿತ್ವಾ
ಯಥಾರುಚಿ ನಹಾನಭೋಜನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತಿ।
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ,
ಪದೇಸೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ತತ್ಥ ಸೋ ರಾಜಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ವಾಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ ಸದ್ಧಿಂ
ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯಾ’’ತಿ।

ಏವಂ ವಾಸಂ ಉಪಗತೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಮ್ಹಿ ಯೇ ತತ್ಥ ರಾಜಾನೋ, ತೇ
‘‘ಪರಚಕ್ಕಂ ಆಗತ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನ ಬಲಕಾಯಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಯುದ್ಧಸಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತಿ।
ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಹಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಸಮನನ್ತರಮೇವ ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ, ಯೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಸಞ್ಞಾಯ
ತಂ ರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಆವುಧಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಿಸಹೇಯ್ಯ। ಅಯಮಾನುಭಾವೋ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ।

ಚಕ್ಕಾನುಭಾವೇನ ಹಿ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ,

ಅರೀ ಅಸೇಸಾ ದಮಥಂ ಉಪೇನ್ತಿ।

ಅರಿನ್ದಮಂ ನಾಮ ನರಾಧಿಪಸ್ಸ,

ತೇನೇವ ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕನ್ತಿ॥

ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ
ರಜ್ಜಸಿರಿವಿಭವಾನುರೂಪಂ ಪಾಭತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಗಮ್ಮ ಓನತಸಿರಾ ಅತ್ತನೋ
ಮೋಳಿಮಣಿಪ್ಪಭಾಭಿಸೇಕೇನ ತಸ್ಸ ಪಾದಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾ – ‘‘ಏಹಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿಆದೀಹಿ
ವಚನೇಹಿ ತಸ್ಸ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸಾವಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಅಕಂಸು। ತೇನ
ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇ ಖೋ, ಪನಾನನ್ದ, ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ…ಪೇ॰… ಅನುಸಾಸ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ।

ತತ್ಥ ಸ್ವಾಗತನ್ತಿ ಸು ಆಗತಂ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಆಗತೇ ಸೋಚನ್ತಿ, ಗತೇ ನನ್ದನ್ತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇ ನನ್ದನ್ತಿ, ಗತೇ
ಸೋಚನ್ತಿ, ತಾದಿಸೋ ತ್ವಂ ಆಗಮನನನ್ದನೋ, ಗಮನಸೋಚನೋ। ತಸ್ಮಾ ತವ ಆಗಮನಂ ಸುಆಗಮನನ್ತಿ
ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಪನ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ನಾಪಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಮೇ
ಅನುವಸ್ಸಂ ಬಲಿಂ ಉಪಕಪ್ಪೇಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ನಾಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭೋಗಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ
ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇತಿ। ಅತ್ತನೋ ಪನ ಧಮ್ಮರಾಜಭಾವಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ
ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪೇಮನೀಯೇನ ಮಞ್ಜುನಾ ಸರೇನ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ತಾತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ನಾಮೇಸ
ಆಸೇವಿತೋ ಭಾವಿತೋ ಬಹುಲೀಕತೋ ನಿರಯಸಂವತ್ತನಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ
‘‘ಪಾಣೋ ನ ಹನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಕಂ ಓವಾದಂ ದೇತಿ।
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋಪಿ ತಥೇವ ಅಕಾಸಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ರಾಜಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ಏವಮಾಹ – ‘ಪಾಣೋ ನ
ಹನ್ತಬ್ಬೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾಭುತ್ತಞ್ಚ ಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ’’। ಕಿಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಞ್ಞೋ ಇಮಂ ಓವಾದಂ
ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ? ಬುದ್ಧಸ್ಸಾಪಿ ತಾವ ಸಬ್ಬೇ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ರಞ್ಞೋ ಕಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ।
ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಿಭಾವಿನೋ, ತೇ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಅನುಯನ್ತಾ ಭವನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಖೋ ಪನಾನನ್ದಾತಿಆದಿಮಾಹ।

ಅಥ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಏವಂ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹವಾಸೀನಂ ಓವಾದೇ ದಿನ್ನೇ
ಕತಪಾತರಾಸೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಬಲೇನ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಂ
ಅಜ್ಝೋಗಾಹತಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಚ ತಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಅಗದಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ
ಸಙ್ಖಿತ್ತಫಣೋ ನಾಗರಾಜಾ ವಿಯ, ಸಙ್ಖಿತ್ತಊಮಿವಿಪ್ಫಾರಂ ಹುತ್ವಾ ಓಗಚ್ಛಮಾನಂ
ಮಹಾಸಮುದ್ದಸಲಿಲಂ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಓಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸಮುದ್ದೇ ವೇಳುರಿಯಭಿತ್ತಿ ವಿಯ
ತಿಟ್ಠತಿ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಚ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪುಞ್ಞಸಿರಿಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾನಿ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದತಲೇ
ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಾನಿ ನಾನಾರತನಾನಿ
ತತೋ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪೂರಯನ್ತಿ। ಅಥ ಸಾ ರಾಜಪರಿಸಾ ತಂ ನಾನಾರತನಪರಿಪೂರಂ
ಮಹಾಸಮುದ್ದತಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿ ಉಚ್ಛಙ್ಗಾದೀಹಿ ಆದಿಯತಿ, ಯಥಾರುಚಿ ಆದಿನ್ನರತನಾಯ ಪನ
ಪರಿಸಾಯ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಟಿನಿವತ್ತತಿ। ಪಟಿನಿವತ್ತಮಾನೇ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಸಾ ಅಗ್ಗತೋ
ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝೇ ರಾಜಾ, ಅನ್ತೇ ಚಕ್ಕರತನಂ। ತಮ್ಪಿ ಜಲನಿಧಿಜಲಂ ಪಲೋಭಿಯಮಾನಮಿವ
ಚಕ್ಕರತನಸಿರಿಯಾ, ಅಸಹಮಾನಮಿವ ಚ ತೇನ ವಿಯೋಗಂ ನೇಮಿಮಣ್ಡಲಪರಿಯನ್ತಂ ಅಭಿಹನನ್ತಂ
ನಿರನ್ತರಮೇವ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಪುರತ್ಥಿಮಮಹಾಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ
ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಂ ಅಭಿವಿಜಿನಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ವಿಜೇತುಕಾಮೋ
ಚಕ್ಕರತನದೇಸಿತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ದಕ್ಖಿಣಸಮುದ್ದಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋಪಿ ತಥೇವ
ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಚಕ್ಕರತನಂ ಪುರತ್ಥಿಮಂ ಸಮುದ್ದಂ
ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ದಿಸಂ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ।

ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತನವಿಧಾನಂ, ಸೇನಾಸನ್ನಿವೇಸೋ,
ಪಟಿರಾಜಾಗಮನಂ, ತೇಸಂ ಅನುಸಾಸನಿಪ್ಪದಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಸಮುದ್ದಅಜ್ಝೋಗಾಹನಂ ಸಮುದ್ದಸಲಿಲಸ್ಸ
ಓಗಚ್ಛಮಾನಂ ರತನಾನಂ ಆದಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

ವಿಜಿನಿತ್ವಾ ಪನ ತಂ ದಸಸಹಸ್ಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ
ದಕ್ಖಿಣಸಮುದ್ದತೋಪಿ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಸತ್ತಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಪರಗೋಯಾನಂ ವಿಜೇತುಂ
ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ ತಥೇವ ಅಭಿವಿಜಿನಿತ್ವಾ
ಪಚ್ಛಿಮಸಮುದ್ದತೋಪಿ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಉತ್ತರಕುರುಂ ವಿಜೇತುಂ ತಥೇವ
ಗನ್ತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ ತಥೇವ ಅಭಿವಿಜಿಯ ಉತ್ತರಸಮುದ್ದತೋ ಪಚ್ಚುತ್ತರತಿ।

ಏತ್ತಾವತಾ ರಞ್ಞಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾ
ಚಾತುರನ್ತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಆಧಿಪಚ್ಚಂ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಏವಂ ವಿಜಿತವಿಜಯೋ ಅತ್ತನೋ
ರಜ್ಜಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಪರಿಸೋ ಉದ್ಧಂ ಗಗನತಲಂ ಅಭಿಲಙ್ಘಿತ್ವಾ
ಸುವಿಕಸಿತಪದುಮಕುಮುದಪುಣ್ಡರೀಕವನವಿಚಿತ್ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜಾತಸ್ಸರೇ ವಿಯ
ಪಞ್ಚಸತಪಞ್ಚಸತಪರಿತ್ತದೀಪಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕರತನದೇಸಿತೇನೇವ
ಮಗ್ಗೇನ ಯಥಾನುಕ್ಕಮಂ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಧಾನಿಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಅನ್ತೇಪುರದ್ವಾರಂ ಸೋಭಯಮಾನಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ।

ಏವಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕರತನೇ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ಉಕ್ಕಾಹಿ ವಾ ದೀಪಿಕಾಹಿ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ
ಕರಣೀಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಚಕ್ಕರತನೋಭಾಸೋಯೇವ ರತ್ತಿಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮತಿಯೇವ। ಯೇ ಪನ
ಅನ್ಧಕಾರತ್ಥಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅನ್ಧಕಾರಮೇವ ಹೋತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ
ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದಕ್ಖಿಣಂ ಸಮುದ್ದಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಏವರೂಪಂ
ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ಹತ್ಥಿರತನವಣ್ಣನಾ

೨೪೬.
ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಚಕ್ಕರತನಸ್ಸೇವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಅಮಚ್ಚಾ ಪಕತಿಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನಂ ಸಮಂ
ಸುಚಿಭೂಮಿಭಾಗಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹರಿಚನ್ದನಾದೀಹಿ ಸುರಭಿಗನ್ಧೇಹಿ ಉಪಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ
ವಿಚಿತ್ತವಣ್ಣಸುರಭಿಕುಸುಮಸಮೋಕಿಣ್ಣಂ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಾನಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ
ಸಮೋಸರಿತಮನುಞ್ಞಕುಸುಮದಾಮಪಟಿಮಣ್ಡಿತವಿತಾನಂ ದೇವವಿಮಾನಂ ವಿಯ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ –
‘‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ದೇವ ಹತ್ಥಿರತನಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಚಿನ್ತೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ
ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಾನಿ ಚ ಸಮಾದಾಯ ತಂ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ
ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಚೋದಿತೋ ಛದ್ದನ್ತಕುಲಾ ವಾ ಉಪೋಸಥಕುಲಾ ವಾ ತಂ
ಸಕ್ಕಾರವಿಸೇಸಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮೋ
ತರುಣರವಿಮಣ್ಡಲಾಭಿರತ್ತಚರಣಗೀವಾಮುಖಪಟಿಮಣ್ಡಿತವಿಸುದ್ಧಸೇತಸರೀರೋ ಸತ್ತಪತಿಟ್ಠೋ
ಸುಸಣ್ಠಿತಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸನ್ನಿವೇಸೋ ವಿಕಸಿತರತ್ತಪದುಮಚಾರುಪೋಕ್ಖರೋ ಇದ್ಧಿಮಾ ಯೋಗೀ ವಿಯ
ವೇಹಾಸಗಮನಸಮತ್ಥೋ ಮನೋಸಿಲಾಚುಣ್ಣರಞ್ಜಿತಪರಿಯನ್ತೋ ವಿಯ ರಜತಪಬ್ಬತೋ ಹತ್ಥಿಸೇಟ್ಠೋ
ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸೋ ಛದ್ದನ್ತಕುಲಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠೋ
ಆಗಚ್ಛತಿ। ಉಪೋಸಥಕುಲಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಉಪೋಸಥೋ ನಾಗರಾಜಾ ಇಚ್ಚೇವ
ಆಗತಂ। ನಾಗರಾಜಾ ನಾಮ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪರಿಭೋಗೋ, ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠೋ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು
ವುತ್ತಂ। ಸ್ವಾಯಂ ಪೂರಿತಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಾನಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀನಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ
ಚಿನ್ತಯನ್ತಾನಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪನ ಸಯಮೇವ ಪಕತಿಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನಂ
ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ
ಆನನ್ದ…ಪೇ॰… ನಾಗರಾಜಾ’’ತಿ।

ಏವಂ
ಪಾತುಭೂತಂ ಪನ ತಂ ಹತ್ಥಿರತನಂ ದಿಸ್ವಾ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಾದಯೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ
ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇನ್ತಿ। ರಾಜಾ ತುರಿತತುರಿತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ –
‘‘ಭದ್ದಕಂ ವತ ಭೋ ಹತ್ಥಿಯಾನಂ, ಸಚೇ ದಮಥಂ ಉಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಹತ್ಥಂ
ಪಸಾರೇತಿ। ಅಥ ಸೋ ಘರಧೇನುವಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ಕಣ್ಣೇ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಸೂರತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ
ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಆರೋಹಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪರಿಜನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ
ತಂ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಸುವಣ್ಣದ್ಧಜಂ ಸುವಣ್ಣಾಲಙ್ಕಾರಂ ಹೇಮಜಾಲಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಕತ್ವಾ
ಉಪನೇನ್ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಅನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾವ ಸತ್ತರತನಮಯಾಯ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಆರುಯ್ಹ
ಆಕಾಸಗಮನನಿನ್ನಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಸಹ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವ ಸೋ ನಾಗರಾಜಾ ರಾಜಹಂಸೋ ವಿಯ
ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಪ್ಪಭಾಜಾಲಂ ನೀಲಗಗನತಲಂ ಅಭಿಲಙ್ಘತಿ। ತತೋ ಚಕ್ಕಚಾರಿಕಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ
ಸಕಲರಾಜಪರಿಸಾ। ಇತಿ ಸಪರಿಸೋ ರಾಜಾ ಅನ್ತೋಪಾತರಾಸೇಯೇವ ಸಕಲಪಥವಿಂ ಅನುಸಂಯಾಯಿತ್ವಾ
ರಾಜಧಾನಿಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಹೋತಿ।
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ತಾದಿಸಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ…ಪೇ॰…
ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ಅಸ್ಸರತನವಣ್ಣನಾ

೨೪೭.
ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಹತ್ಥಿರತನಸ್ಸ ಪನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಅಮಚ್ಚಾ ಪಕತಿಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸಟ್ಠಾನಂ
ಸುಚಿಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಚ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ರಞ್ಞೋ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಚಿನ್ತನತ್ಥಂ
ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇನ್ತಿ। ಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಕತದಾನಮಾನನಸಕ್ಕಾರೋ ಸಮಾದಿನ್ನಸೀಲಬ್ಬತೋ
ಪಾಸಾದತಲೇ ಸುಖನಿಸಿನ್ನೋ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಸಮನುಸ್ಸರತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಚೋದಿತೋ
ಸಿನ್ಧವಕುಲತೋ ವಿಜ್ಜುಲತಾವಿನದ್ಧಸರದಕಾಲಸೇತವಲಾಹಕರಾಸಿಸಸ್ಸಿರೀಕೋ ರತ್ತಪಾದೋ
ರತ್ತತುಣ್ಡೋ ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಪುಞ್ಜಸದಿಸಸುದ್ಧಸಿನಿದ್ಧಘನಸಂಹತಸರೀರೋ ಕಾಕಗೀವಾ ವಿಯ
ಇನ್ದನೀಲಮಣಿ ವಿಯ ಚ ಕಾಳವಣ್ಣೇನ ಸೀಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಕಾಳಸೀಸೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇಹಿ ವಿಯ ಮುಞ್ಜಸದಿಸೇಹಿ ಸಣ್ಹವಟ್ಟಉಜುಗತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಮುಞ್ಜಕೇಸೋ ವೇಹಾಸಙ್ಗಮೋ ವಲಾಹಕೋ ನಾಮ ಅಸ್ಸರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪನೇಸ ಹತ್ಥಿರತನಂ ವಿಯ ಆಗತೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಿರತನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವರೂಪಂ ಅಸ್ಸರತನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವಾ – ‘‘ಪುನ ಚ ಪರ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

ಮಣಿರತನವಣ್ಣನಾ

೨೪೮.
ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಅಸ್ಸರತನಸ್ಸ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಚತುಹತ್ಥಾಯಾಮಂ
ಸಕಟನಾಭಿಸಮಪರಿಣಾಹಂ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ಕಣ್ಣಿಕಪರಿಯನ್ತತೋ ವಿನಿಗ್ಗತೇಹಿ
ಸುಪರಿಸುದ್ಧಮುತ್ತಾಕಲಾಪೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಞ್ಚನಪದುಮೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಂ
ಚತುರಾಸೀತಿಮಣಿಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ತಾರಾಗಣಪರಿವುತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಂ ಫರಮಾನಂ
ವಿಯ ವೇಪುಲ್ಲಪಬ್ಬತತೋ ಮಣಿರತನಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಆಗತಸ್ಸ ಮುತ್ತಾಜಾಲಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ
ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಕಾಸಂ ಆರೋಪಿತಸ್ಸ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸಮನ್ತಾ
ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಓಕಾಸಂ ಆಭಾ ಫರತಿ, ಯಾಯ ಸಬ್ಬೋ ಸೋ ಓಕಾಸೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾ ವಿಯ
ಸಞ್ಜಾತಾಲೋಕೋ ಹೋತಿ। ತತೋ ಕಸ್ಸಕಾ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ವಾಣಿಜಾ ಆಪಣುಗ್ಘಾಟನಂ ತೇ ತೇ ಸಿಪ್ಪಿನೋ
ತಂ ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇನ್ತಿ ‘‘ದಿವಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ। ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ
ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುನ ಚ ಪರಂ ಆನನ್ದ,…ಪೇ॰… ಮಣಿರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ಇತ್ಥಿರತನವಣ್ಣನಾ

೨೪೯.
ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಮಣಿರತನಸ್ಸ ಪನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ವಿಸಯಸುಖವಿಸೇಸಸ್ಸ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ
ಇತ್ಥಿರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ। ಮದ್ದರಾಜಕುಲತೋ ವಾ ಹಿಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ಆನೇನ್ತಿ,
ಉತ್ತರಕುರುತೋ ವಾ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಸಯಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಅವಸೇಸಾ ಪನಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ – ‘‘ಪುನ
ಚ ಪರಂ, ಆನನ್ದ, ರಞ್ಞೋ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ, ಅಭಿರೂಪಾ
ದಸ್ಸನೀಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂಯೇವ ಆಗತಾ।

ತತ್ಥ ಸಣ್ಠಾನಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಅಧಿಕಂ ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿರೂಪಾ। ದಿಸ್ಸಮಾನಾವ ಚಕ್ಖೂನಿ ಪಿಣಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಚ್ಚವಿಕ್ಖೇಪಂ ಹಿತ್ವಾಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸನೀಯಾ। ದಿಸ್ಸಮಾನಾವ ಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತೀತಿ ಪಾಸಾದಿಕಾ। ಪರಮಾಯಾತಿ ಏವಂ ಪಸಾದಾವಹತ್ತಾ ಉತ್ತಮಾಯ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ವಣ್ಣಸುನ್ದರತಾಯ। ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಉಪೇತಾ। ಅಭಿರೂಪಾ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ನಾತಿದೀಘಾ ನಾತಿರಸ್ಸಾ। ದಸ್ಸನೀಯಾ ಯಸ್ಮಾ ನಾತಿಕಿಸಾ ನಾತಿಥೂಲಾ। ಪಾಸಾದಿಕಾ ಯಸ್ಮಾ ನಾತಿಕಾಳಿಕಾ ನಾಚ್ಚೋದಾತಾ। ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಯಸ್ಮಾ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ ಮಾನುಸಿವಣ್ಣಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾ ದಿಬ್ಬವಣ್ಣಂ। ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಹಿ ವಣ್ಣಾಭಾ ಬಹಿ ನ ನಿಚ್ಛರತಿ। ದೇವಾನಂ ಪನ ಅತಿದೂರಮ್ಪಿ ನಿಚ್ಛರತಿ।

ತಸ್ಸಾ ಪನ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಪದೇಸಂ ಸರೀರಾಭಾ ಓಭಾಸೇತಿ।
ನಾತಿದೀಘಾದೀಸು ಚಸ್ಸಾ ಪಠಮಯುಗಳೇನ ಆರೋಹಸಮ್ಪತ್ತಿ, ದುತಿಯಯುಗಳೇನ ಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪತ್ತಿ,
ತತಿಯಯುಗಳೇನ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಛಹಿ ವಾಪಿ ಏತೇಹಿ ಕಾಯವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೋ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಮಾನುಸಿವಣ್ಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತೂಲಪಿಚುನೋ ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಪಿಚುನೋ ವಾತಿ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪಿತಸ್ಸ ಸತವಾರವಿಹತಸ್ಸ ತೂಲಪಿಚುನೋ ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಪಿಚುನೋ ವಾ। ಸೀತೇತಿ ರಞ್ಞೋ ಸೀತಕಾಲೇ। ಉಣ್ಹೇತಿ ರಞ್ಞೋ ಉಣ್ಹಕಾಲೇ। ಚನ್ದನಗನ್ಧೋತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮೇವ ಸುಪಿಸಿತಸ್ಸ ಅಭಿನವಸ್ಸ ಚತುಜ್ಜಾತಿಸಮಾಯೋಜಿತಸ್ಸ ಹರಿಚನ್ದನಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ಕಾಯತೋ ವಾಯತಿ। ಉಪ್ಪಲಗನ್ಧೋ ವಾಯತೀತಿ ಹಸಿತಕಥಿತಕಾಲೇಸು ಮುಖತೋ ತಙ್ಖಣಂ ವಿಕಸಿತಸ್ಸೇವ ನೀಲುಪ್ಪಲಸ್ಸ ಅತಿಸುರಭಿಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ।

ಏವಂ ರೂಪಸಮ್ಫಸ್ಸಗನ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಾಯ ಪನಸ್ಸಾ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನುರೂಪಂ ಆಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಂ ಖೋ ಪನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸನತೋ ಅಗ್ಗಿದಡ್ಢಾ ವಿಯ ಪಠಮಮೇವ ಉಟ್ಠಾತೀತಿ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯಿನೀ। ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ತಸ್ಸ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಬೀಜನಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ನಿಪತತಿ ನಿಸೀದತೀತಿ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತಿನೀ। ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ತೇ ದೇವಾತಿ ವಾಚಾಯ ಕಿಂ-ಕಾರಂ ಪಟಿಸಾವೇತೀತಿ ಕಿಂ ಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವಿನೀ। ರಞ್ಞೋ ಮನಾಪಮೇವ ಚರತಿ ಕರೋತೀತಿ ಮನಾಪಚಾರಿನೀ। ಯಂ ರಞ್ಞೋ ಪಿಯಂ ತದೇವ ವದತೀತಿ ಪಿಯವಾದಿನೀ।

ಇದಾನಿ – ‘‘ಸ್ವಾಸ್ಸಾ ಆಚಾರೋ ಭಾವವಿಸುದ್ಧಿಯಾವ, ನ ಸಾಠೇಯ್ಯನಾ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಂ ಖೋ ಪನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನೋ ಅತಿಚರೀತಿ ನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚರಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಅಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಂ ಚಿತ್ತೇನಪಿ ನ ಪತ್ಥೇಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

ತತ್ಥ ಯೇ ತಸ್ಸಾ ಆದಿಮ್ಹಿ ‘‘ಅಭಿರೂಪಾ’’ತಿಆದಯೋ, ಅನ್ತೇ
‘‘ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯಿನೀ’’ತಿಆದಯೋ ಗುಣಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಪಕತಿಗುಣಾ ಏವ। ‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ
ಮಾನುಸಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿಆದಯೋ ಪನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಚಕ್ಕರತನಪಾತುಭಾವತೋ
ಪಟ್ಠಾಯ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

ಅಭಿರೂಪತಾದಿಕಾಪಿ ವಾ ಚಕ್ಕರತನಪಾತುಭಾವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಾ ಜಾತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಏವರೂಪಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ಗಹಪತಿರತನವಣ್ಣನಾ

೨೫೦.
ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಇತ್ಥಿರತನಸ್ಸ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಧನಕರಣೀಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಾನಂ ಯಥಾಸುಖಂ
ಪವತ್ತನತ್ಥಂ ಗಹಪತಿರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ। ಸೋ ಪಕತಿಯಾವ ಮಹಾಭೋಗೋ, ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ಜಾತೋ।
ರಞ್ಞೋ ಧನರಾಸಿವಡ್ಢಕೋ ಸೇಟ್ಠಿಗಹಪತಿ ಹೋತಿ। ಚಕ್ಕರತನಾನುಭಾವಸಹಿತಂ ಪನಸ್ಸ
ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಪಾತುಭವತಿ, ಯೇನ ಅನ್ತೋಪಥವಿಯಮ್ಪಿ ಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿಧಿಂ
ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಧನೇನ ಪವಾರೇತ್ವಾ
ಸಬ್ಬಾನಿ ಧನಕರಣೀಯಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ । ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ ಆನನ್ದ…ಪೇ॰… ಏವರೂಪಂ ಗಹಪತಿರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ಪರಿಣಾಯಕರತನವಣ್ಣನಾ

೨೫೧. ಏವಂ
ಪಾತುಭೂತಗಹಪತಿರತನಸ್ಸ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸಂವಿಧಾನಸಮತ್ಥಂ
ಪರಿಣಾಯಕರತನಂ ಪಾತುಭವತಿ। ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋವ ಹೋತಿ। ಪಕತಿಯಾ ಏವ ಸೋ ಪಣ್ಡಿತೋ
ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ವಿಭಾವೀ। ರಞ್ಞೋ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ
ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಪರಚಿತ್ತಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯೇನ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯ ರಾಜಪರಿಸಾಯ
ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಹಿತೇ ಚ ಅಹಿತೇ ಚ ವವತ್ಥಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ತಂ
ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಹದಯೋ ರಾಜಾನಂ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನುಸಾಸನೇನ ಪವಾರೇತಿ।
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪವಾರೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ…ಪೇ॰… ಪರಿಣಾಯಕರತನಂ
ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ।

ತತ್ಥ ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಠಪೇತುನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಠಪೇತುಂ।

ಚತುಇದ್ಧಿಸಮನ್ನಾಗತವಣ್ಣನಾ

೨೫೨. ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾತಿ ಸಮವಿಪಾಚನಿಯಾ। ಗಹಣಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತುಯಾ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಭುತ್ತಮತ್ತೋವ ಆಹಾರೋ ಜೀರತಿ, ಯಸ್ಸ ವಾ
ಪನ ಪುಟಭತ್ತಂ ವಿಯ ತತ್ಥೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಉಭೋಪೇತೇ ನ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಯಸ್ಸ
ಪನ ಪುನ ಭತ್ತಕಾಲೇ ಭತ್ತಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೇವ, ಅಯಂ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ।

ಧಮ್ಮಪಾಸಾದಪೋಕ್ಖರಣಿವಣ್ಣನಾ

೨೫೩. ಮಾಪೇಸಿ ಖೋತಿ
ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಜನರಾಸಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನ ಮಾಪೇಸಿ, ರಞ್ಞೋ ಪನ ಸಹ
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ
ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತಾನಿ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ದ್ವೀಹಿ ವೇದಿಕಾಹೀತಿ ಏಕಾಯ ಇಟ್ಠಕಾನಂ ಪರಿಯನ್ತೇಯೇವ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಏಕಾಯ ಪರಿವೇಣಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಯನ್ತೇ। ಏತದಹೋಸೀತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಅಹೋಸಿ? ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ನಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಹಾಜನಂ ಮಹಾಪುರಿಸೋ
ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಇಮೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕವೇಸೇನೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಚೇ ಏತೇಸಂ ಏತ್ಥ ಪಿಳನ್ಧನಪುಪ್ಫಾನಿ
ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಭದ್ದಕಂ ಸಿಯಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೋತುಕನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಂ ನಾಮ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಉತುಮ್ಹಿ ಪುಪ್ಫತಿ। ಅಹಂ ಪನ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ – ‘‘ಯಥಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಉತೂಸು ಪುಪ್ಫಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ। ರೋಪಾಪೇಸೀತಿ
ನಾನಾವಣ್ಣಉಪ್ಪಲಬೀಜಾದೀನಿ ತತೋ ತತೋ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ನ ರೋಪಾಪೇಸಿ, ಸಹ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವ
ಪನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಇಜ್ಝತಿ। ತಂ ಲೋಕೋ ರಞ್ಞಾ ರೋಪಿತನ್ತಿ ಮಞ್ಞಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ರೋಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಜನೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಜಲಜಥಲಜಮಾಲಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ
ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನೋ ವಿಯ ಗಚ್ಛತಿ।

೨೫೪.
ಅಥ ರಾಜಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿಪಿ ಜನಂ ಸುಖಸಮಪ್ಪಿತಂ ಕಾತುಕಾಮೋ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಾಸಂ
ಪೋಕ್ಖರಣೀನಂ ತೀರೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಜನಸ್ಸ ಸುಖವಿಧಾನಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಅಕಾಸಿ। ತತ್ಥ ನ್ಹಾಪೇಸುನ್ತಿ ಅಞ್ಞೋ ಸರೀರಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇಸಿ, ಅಞ್ಞೋ ಚುಣ್ಣಾನಿ ಯೋಜೇಸಿ, ಅಞ್ಞೋ ತೀರೇ ನಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಉದಕಂ ಆಹರಿ, ಅಞ್ಞೋ ವತ್ಥಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಚೇವ ಅದಾಸಿ ಚ।

ಪಟ್ಠಪೇಸಿ ಖೋತಿ ಕಥಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ?
ಇತ್ಥೀನಞ್ಚ ಪುರಿಸಾನಞ್ಚ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ಅಲಙ್ಕಾರೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಮತ್ತಮೇವ ತತ್ಥ
ಪರಿಚಾರವಸೇನ ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಚ್ಚಾಗವಸೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ದಾನಂ ದೇತಿ,
ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಹತ್ವಾ
ವತ್ಥಾನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಾನಾಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿತ್ತೋ ಪಿಳನ್ಧನವಿಚಿತ್ತಮಾಲೋ ದಾನಗ್ಗಂ
ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರೇಸು ಯಾಗುಭತ್ತಖಜ್ಜಕೇಸು ಅಟ್ಠವಿಧಪಾನೇಸು ಚ ಯೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ
ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ನಾನಾವಣ್ಣಾನಿ ಖೋಮಸುಖುಮಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ
ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಯೇಸಂ ತಾದಿಸಾನಿ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ
ನತ್ಥಿ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಯಾನಾದೀಸುಪಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಥೋಕಂ
ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ ಓಹಾಯ, ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ವರಸಯನೇಸು ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ
ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ ಓಹಾಯ, ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಇತ್ಥೀಹಿಪಿ
ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ ಓಹಾಯ, ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।
ಸತ್ತವಿಧರತನಪಸಾಧನಾನಿ ಚ ಪಸಾಧೇತ್ವಾಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ ಓಹಾಯ,
ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಮ್ಪಿ ದಾನಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ದೀಯತೇವ।
ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ರಞ್ಞೋ ದಾನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾವ ವಿಚರನ್ತಿ।

೨೫೫.
ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಏವರೂಪಂ ದಾನಂ ದದನ್ತೋಪಿ ‘ಮಯ್ಹಂ
ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ವಾ ಖೀರಾದೀನಿ ವಾ ದೇಥಾ’ತಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹರಾಪೇತಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ –
‘ರಾಜಾ ಆಹರಾಪೇತೀ’ತಿ ತುಣ್ಹೀಮಾಸಿತುಂ ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ತೇ ಬಹುಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ
ರಞ್ಞೋ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ತಸ್ಮಾ – ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏವಂ ಸಮಚಿನ್ತೇಸುನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸುಂ? ಕಸ್ಸಚಿ ಘರತೋ ಅಪ್ಪಂ ಆಭತಂ, ಕಸ್ಸಚಿ ಬಹು। ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸಂಹರಿಯಮಾನೇ – ‘‘ಕಿಂ ತವೇವ ಘರತೋ ಸುನ್ದರಂ ಆಭತಂ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಘರತೋ, ಕಿಂ ತವೇವ ಘರತೋ ಬಹು , ನ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಲಹಸದ್ದೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಸೋ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ಏವಂ ಸಮಚಿನ್ತೇಸುಂ।

೨೫೬. ಏಹಿ ತ್ವಂ ಸಮ್ಮಾತಿ ಏಹಿ ತ್ವಂ ವಯಸ್ಸ। ಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪಾಸಾದನ್ತಿ
ಪಾಸಾದಸ್ಸ ನಾಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾವ ಆಣಾಪೇಸಿ। ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮೋ ಪನ ಕೀವ ಮಹನ್ತೋ ದೇವ ಪಾಸಾದೋ
ಹೋತೂತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ದೀಘತೋ ಯೋಜನಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಸಬ್ಬರತನಮಯೋವ ಹೋತೂತಿ
ವುತ್ತೇಪಿ ‘ಏವಂ ಹೋತು, ಭದ್ದಂ ತವ ವಚನ’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾನಂ
ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಪೇಸಿ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಭದ್ದಂ ತವಾತಿ ಖೋ ಆನನ್ದಾತಿ ಏವಂ ಭದ್ದಂ ತವ ಇತಿ ಖೋ ಆನನ್ದ। ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ, ವತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನಾತಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಕರಣೋಕಾಸೋ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸಾರಮಯೋತಿ ಚನ್ದನಸಾರಮಯೋ।

೨೫೭. ದ್ವೀಹಿ ವೇದಿಕಾಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಾ ವೇದಿಕಾ ಪನಸ್ಸ ಉಣ್ಹೀಸಮತ್ಥಕೇ ಅಹೋಸಿ, ಏಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಮತ್ಥಕೇ।

೨೫೮. ದುದ್ದಿಕ್ಖೋ ಅಹೋಸೀತಿ ದುಉದ್ದಿಕ್ಖೋ, ಪಭಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುದ್ದಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುಸತೀತಿ ಹರತಿ ಫನ್ದಾಪೇತಿ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ದೇತಿ। ವಿದ್ಧೇತಿ ಉಬ್ಬಿದ್ಧೇ, ಮೇಘವಿಗಮೇನ ದೂರೀಭೂತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೇವೇತಿ ಆಕಾಸೇ।

೨೫೯. ಮಾಪೇಸಿ ಖೋತಿ
ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಮಾಪೇಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಘರಾನಿ ಭಿನ್ದಥಾತಿ ನ ಏವಂ
ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಾಪೇಸಿ। ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನೇವ ಪನಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಾ
ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತವತ್ಥೂಹಿ, ಸಮಣೇ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸೀತಿ।

ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

ಝಾನಸಮ್ಪತ್ತಿವಣ್ಣನಾ

೨೬೦. ಮಹಿದ್ಧಿಕೋತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನೇವ ಚತುರಾಸೀತಿಪೋಕ್ಖರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ಮಹತಿಯಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಹಾನುಭಾವೋತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅನುಭವಿತಬ್ಬಾನಂ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾನುಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ತಸ್ಸ – ‘‘ಕತಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಾನಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಪರಿಚ್ಚಾಗಸ್ಸ। ದಮಸ್ಸಾತಿ ಆಳವಕಸುತ್ತೇ ಪಞ್ಞಾ ದಮೋತಿ ಆಗತೋ। ಇಧ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇನ್ತೇನ ಕತಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ। ಸಂಯಮಸ್ಸಾತಿ ಸೀಲಸ್ಸ।

ಬೋಧಿಸತ್ತಪುಬ್ಬಯೋಗವಣ್ಣನಾ

ಇಧ ಠತ್ವಾ ಪನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ರಾಜಾ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ
ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಧರಮಾನಕಸ್ಸೇವ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಏಕೋ
ಥೇರೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಾಸಂ ವಸತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ
ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ
ನಿಸಜ್ಜನಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮನಟ್ಠಾನಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇಧೇವ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ
ವಸತೀ’’ತಿ? ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾತಿ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಇಧೇವ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ
ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಪಹಾಯ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ
ಛಾದೇತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಯೋ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಟ್ಠತ್ಥರಣಂ ಕತ್ವಾ –
‘‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಪರಿಭೋಗಂ, ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಥೇರೋ
ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಟ್ಠತ್ಥರಣೇ ನಿಸೀದಿ। ಉಪಾಸಕೋಪಿ
ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಫಾಸುಕಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
ಫಾಸುಕಾ, ಭದ್ದಮುಖ, ಪಬ್ಬಜಿತಸಾರುಪ್ಪಾತಿ। ವಸಿಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ, ಇಧಾತಿ? ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾತಿ,
ಸೋ ಅಧಿವಾಸನಾಕಾರೇನ ವಸಿಸ್ಸತೀತಿ ಞತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಮಯ್ಹಂ ಘರದ್ವಾರಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ
ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ಏಕಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅತಿಕ್ಕನ್ತವರಾ, ಉಪಾಸಕ,
ಪಬ್ಬಜಿತಾತಿ। ಭನ್ತೇ, ಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪತಿ, ಯಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜನ್ತಿ। ವದೇಹಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ। ಭನ್ತೇ,
ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಙ್ಗಲೇ ವಾ ಅಮಙ್ಗಲೇ ವಾ ಆಗಮನಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ,
ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ನಿಮನ್ತಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಘರಂ
ಪವಿಸಿತ್ವಾವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ। ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ।

ಸೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಕಟಸಾಟಕಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ,
ಅಪಸ್ಸೇನಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿ, ಪಾದಕಥಲಿಕಂ ಠಪೇಸಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಿ, ಚಙ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ವಾಲಿಕಂ
ಓಕಿರಿ, ಮಿಗೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ಪಾತೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಣ್ಟಕವತಿಂ
ಪರಿಕ್ಖಿಪಿ। ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ಆಳುಲಿಕಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪಾಸಾಣೇಹಿ
ಚಿನಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಕಣ್ಟಕವತಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವತಿಪರಿಯನ್ತೇ ತಾಲಪನ್ತಿಯೋ
ರೋಪೇತಿ, ಮಹಾಚಙ್ಕಮೇ ಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಆಳುಲೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಮ್ಪಿ ವತಿಯಾ
ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವತಿಪರಿಯನ್ತೇ ತಾಲಪನ್ತಿಂ ರೋಪೇಸಿ। ಏವಂ ಆವಾಸಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ
ಥೇರಸ್ಸ ತಿಚೀವರಂ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ, ಓಸಧಂ, ಪರಿಭೋಗಭಾಜನಂ, ಆರಕಣ್ಟಕಂ, ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ,
ನಖಚ್ಛೇದನಂ, ಸೂಚಿಂ, ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಂ, ಉಪಾಹನಂ, ಉದಕತುಮ್ಬಂ, ಛತ್ತಂ, ದೀಪಕಪಲ್ಲಕಂ,
ಮಲಹರಣಿಂ। ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ, ಧಮಕರಣಂ, ಪತ್ತಂ, ಥಾಲಕಂ, ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ
ಪರಿಭೋಗಜಾತಂ, ಸಬ್ಬಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಅದಿನ್ನಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ।
ಸೋ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ। ಥೇರೋ ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ
ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕುಸಾವತಿಯಾ ರಾಜಧಾನಿಯಾ
ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ।

‘‘ಏವಂ ನಾತಿಮಹನ್ತಮ್ಪಿ, ಪುಞ್ಞಂ ಆಯತನೇ ಕತಂ।

ಮಹಾವಿಪಾಕಂ ಹೋತೀತಿ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ವಿಭಾವಿನಾ’’॥

ಮಹಾವಿಯೂಹನ್ತಿ ರಜತಮಯಂ ಮಹಾಕೂಟಾಗಾರಂ। ತತ್ಥ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕ ತಯಾ ಏತ್ತಾವತಾ ನಿವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ಇತೋ ಪರಂ ತುಯ್ಹಂ ಅಭೂಮಿ, ಇದಂ ಝಾನಾಗಾರಂ ನಾಮ, ನಯಿದಂ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏವಂ ತಯೋ ವಿತಕ್ಕೇ ಕೂಟಾಗಾರದ್ವಾರೇಯೇವ ನಿವತ್ತೇಸಿ।

೨೬೧. ಪಠಮಜ್ಝಾನನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಸುಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಕಿಚ್ಚಂ
ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ನೀಲಕಸಿಣೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ನೀಲಮಣಿಂ, ಪೀತಕಸಿಣೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಸುವಣ್ಣಂ,
ಲೋಹಿತಕಸಿಣೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ರತ್ತಮಣಿಂ, ಓದಾತಕಸಿಣೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ರಜತನ್ತಿ
ಓಲೋಕಿತಓಲೋಕಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಸಿಣಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ।

೨೬೨. ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನಾತಿಆದೀಸು
ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಮೇವ। ಇತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಚತ್ತಾರಿ
ಝಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾನೇವ ವುತ್ತಾನಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಅಟ್ಠ
ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಾದಿವಸೇನ
ಚುದ್ದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪವಿಸನ್ತೋ ಮಧುಪಟಲಂ ಪವಿಟ್ಠಭಮರೋ ಮಧುರಸೇನ ವಿಯ
ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನೇವ ಯಾಪೇತಿ।

ಚತುರಾಸೀತಿನಗರಸಹಸ್ಸಾದಿವಣ್ಣನಾ

೨೬೩. ಕುಸಾವತೀರಾಜಧಾನಿಪ್ಪಮುಖಾನೀತಿ ಕುಸಾವತೀ ರಾಜಧಾನೀ ತೇಸಂ ನಗರಾನಂ ಪಮುಖಾ ಸಬ್ಬಸೇಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭತ್ತಾಭಿಹಾರೋತಿ ಅಭಿಹರಿತಬ್ಬಭತ್ತಂ।

೨೬೪. ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಸ್ಸಾತಿ
ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ? ತೇಸಂ ಸದ್ದೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ದೋ
ಕಣ್ಟಕೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೭೨) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಸದ್ದೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ।
ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಮಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂತಿ ನ ವದತಿ? ಇದಾನಿ ರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ನಿಬದ್ಧವತ್ತಂ ನ
ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ನ ವದತಿ।

ಸುಭದ್ದಾದೇವಿಉಪಸಙ್ಕಮನವಣ್ಣನಾ

೨೬೫. ಏತದಹೋಸೀತಿ
ಕದಾ ಏತಂ ಅಹೋಸಿ। ರಞ್ಞೋ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯದಿವಸೇ। ತದಾ ಕಿರ ದೇವತಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ರಾಜಾ
ಅನಾಥಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಂ ಮಾ ಕರೋತು, ಓರೋಧೇಹಿ ಬಹೂಹಿ ಧೀತೂಹಿ ಪುತ್ತೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋವ
ಕರೋತೂ’’ತಿ। ಅಥ ದೇವಿಂ ಆವಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸುಂ। ಪೀತಾನಿ ವತ್ಥಾನೀತಿ ತಾನಿ ಕಿರ ಪಕತಿಯಾ ರಞ್ಞೋ ಮನಾಪಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಪಾರುಪಥಾತಿ ಆಹ। ಏತ್ಥೇವ ದೇವಿ ತಿಟ್ಠಾತಿ ದೇವಿ ಇಮಂ ಝಾನಾಗಾರಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನ ಹೋತಿ, ಝಾನರತಿವಿನ್ದನಟ್ಠಾನಂ ಮಮ, ಮಾ ಇಧ ಪಾವಿಸೀತಿ।

೨೬೬. ಏತದಹೋಸೀತಿ
ಲೋಕೇ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಮರಣಾಸನ್ನಕಾಲೇ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚನ್ತಿ, ತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ
ವಿಪ್ಪಸನ್ನಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ, ತತೋ ಮಾ ರಞ್ಞೋ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಾ ಅಹೋಸೀತಿ
ತಸ್ಸ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾ ಸಮ್ಪತಿ ಗುಣಮಸ್ಸ ಕಥಯಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಮಾನಾಕಾರಂ
ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಾನಿ ತೇ ದೇವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಛನ್ದಂ ಜನೇಹೀತಿ ಪೇಮಂ ಉಪ್ಪಾದೇಹಿ, ರತಿಂ ಕರೋಹಿ। ಜೀವಿತೇ ಅಪೇಕ್ಖನ್ತಿ ಜೀವಿತೇ ಸಾಪೇಕ್ಖಂ, ಆಲಯಂ, ತಣ್ಹಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

ಏವಂ ಖೋ ಮಂ ತ್ವಂ ದೇವೀತಿ ‘‘ಮಯಂ
ಖೋ, ದೇವ, ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಉಪಚಾರಕಥಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಕಥಂ ವದಾಮ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ
ರಾಜಾನಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾಯ ದೇವಿಯಾ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಮಂ, ತ್ವಂ
ದೇವಿ, ಸಮುದಾಚರಾಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಗರಹಿತಾತಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ಸಾವಕೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಬಹುಸ್ಸುತೇಹಿ ಗರಹಿತಾ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಾಪೇಕ್ಖಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಗೇಹೇ ಯಕ್ಖಕುಕ್ಕುರಅಜಗೋಣಮಹಿಂಸಮೂಸಿಕಕುಕ್ಕುಟಊಕಾಮಙ್ಗುಲಾದಿಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಾರಣಂ ಹೋತಿ।

೨೬೮. ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸುಭದ್ದಾ ದೇವೀ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾತಿ ದೇವೀ ಏಕಮನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ।

ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗಮವಣ್ಣನಾ

೨೬೯. ಗಹಪತಿಸ್ಸ ವಾತಿ ಕಸ್ಮಾ
ಆಹ? ತೇಸಂ ಕಿರ ಸೋಣಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾದೀನಂ ವಿಯ ಮಹತೀ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಸೋಣಸ್ಸ ಕಿರ
ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಭತ್ತಪಾತಿ ದ್ವೇ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಗ್ಘತಿ। ಇತಿ ತೇಸಂ ತಾದಿಸಂ
ಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಾನಂ ಮುಹುತ್ತಂ ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋ ಭತ್ತಮುಚ್ಛಾ ಭತ್ತಕಿಲಮಥೋ ಹೋತಿ।

೨೭೧. ಯಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅಜ್ಝಾವಸಾಮೀತಿ
ಯತ್ಥ ವಸಾಮಿ, ತಂ ಏಕಂಯೇವ ನಗರಂ ಹೋತಿ, ಅವಸೇಸೇಸು ಪುತ್ತಧೀತಾದಯೋ ಚೇವ ದಾಸಮನುಸ್ಸಾ ಚ
ವಸಿಂಸು। ಪಾಸಾದಕೂಟಾಗಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಲ್ಲಙ್ಕಾದೀಸುಪಿ ಏಕಂಯೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ
ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಸೇಸಾ ಪುತ್ತಾದೀನಂ ಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತ್ಥೀಸುಪಿ ಏಕಾವ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾತಿ,
ಸೇಸಾ ಪರಿವಾರಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪರಿದಹಾಮೀತಿ ಏಕಮೇವ ದುಸ್ಸಯುಗಂ ನಿವಾಸೇಮಿ, ಸೇಸಾನಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಹೋನ್ತಿ। ಭುಞ್ಜಾಮೀತಿ
ಪರಮಪ್ಪಮಾಣೇನ ನಾಳಿಕೋದನಮತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಾಮಿ, ಸೇಸಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನಂ
ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪುರಿಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಕಥಾಲಿಪಾಕೋ
ಹಿ ದಸನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಪಹೋತಿ।

ಏತಾನಿ ಪನ ಚತುರಾಸೀತಿ ನಗರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚೇವ ಪಾಸಾದಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚ
ಕೂಟಾಗಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚ ಏಕಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ। ಚತುರಾಸೀತಿ
ಪಲ್ಲಙ್ಕಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿಪಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಮಞ್ಚಕಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ।
ಚತುರಾಸೀತಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಥಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿಸೀದನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪೀಠಸ್ಸ
ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ। ಚತುರಾಸೀತಿ ಮಣಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕದೀಪಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ
ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ। ಚತುರಾಸೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ
ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ। ಚತುರಾಸೀತಿ ಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪುತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಹಪತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ
ಪರಿಭೋಗಭಾಜನಪತ್ತಥಾಲಕ ಧಮಕರಣ ಪರಿಸ್ಸಾವನ ಆರಕಣ್ಟಕ ಪಿಪ್ಫಲಕ ನಖಚ್ಛೇದನ
ಕುಞ್ಚಿಕಕಣ್ಣಮಲಹರಣೀ ಪಾದಕಥಲಿಕ ಉಪಾಹನ ಛತ್ತ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ
ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ। ಚತುರಾಸೀತಿ ಧೇನುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗೋರಸದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ।
ಚತುರಾಸೀತಿ ವತ್ಥಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ । ಚತುರಾಸೀತಿ ಥಾಲಿಪಾಕಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭೋಜನದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

೨೭೨. ಏವಂ ಭಗವಾ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ದಾರಕಾನಂ ಪಂಸ್ವಾಗಾರಕೀಳನಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪನ್ನೋವ ಪಸ್ಸಾನನ್ದಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವಿಪರಿಣತಾತಿ ಪಕತಿವಿಜಹನೇನ ನಿಬ್ಬುತಪದೀಪೋ ವಿಯ ಅಪಞ್ಞತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತಾ। ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚಾ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಏವಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ।

ಏತ್ತಾವತಾ ಭಗವಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಪುರಿಸೋ ಸತಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇ
ಚಮ್ಪಕರುಕ್ಖೇ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಚಮ್ಪಕಪುಪ್ಫಂ ಆದಾಯ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ
ಮುಞ್ಚನ್ತೋ ಓತರೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ವಿಯ
ಅನೇಕವಸ್ಸಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಂ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಮ್ಪತ್ತಿಮತ್ಥಕೇ
ಠಿತಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ಆದಾಯ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೋ ವಿಯ ಓತಿಣ್ಣೋ। ತೇನೇವ ಪುಬ್ಬೇ
ವಸಭರಾಜಾ ದೀಘಭಾಣಕತ್ಥೇರಾನಂ ಲೋಹಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪಾಚೀನಪಸ್ಸೇ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯಂ ಇಮಂ ಸುತ್ತಂ
ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ, ಭೋ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಕೇನ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಂ, ಅತ್ತನೋ
ಖಾದಿತಪೀತಟ್ಠಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿಮೇವ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚಾ ಖೋ,
ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಇಮಂ, ಭೋ, ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮತಾ
ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾಮಹತ್ಥಂ ಸಮಿಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಅಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ – ‘‘ಸಾಧು
ಸಾಧೂ’’ತಿ ತುಟ್ಠಹದಯೋ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ।

ಏವಂ ಅದ್ಧುವಾತಿ ಏವಂ ಉದಕಪುಪ್ಫುಳಾದಯೋ ವಿಯ ಧುವಭಾವವಿರಹಿತಾ। ಏವಂ ಅನಸ್ಸಾಸಿಕಾತಿ ಏವಂ ಸುಪಿನಕೇ ಪೀತಪಾನೀಯಂ ವಿಯ ಅನುಲಿತ್ತಚನ್ದನಂ ವಿಯ ಚ ಅಸ್ಸಾಸವಿರಹಿತಾ।

ಸರೀರಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಸರೀರಂ
ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ। ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ವಾ ನತ್ಥಿ
ಕಿಲೇಸಪಹೀನತ್ತಾ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ವದತಿ। ಇದಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ,
ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಆನುಭಾವೋ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ।
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪನ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯತೋ ಸತ್ತಮೇವ ದಿವಸೇ ಸತ್ತರತನಪಾಕಾರಾ ಸತ್ತರತನತಾಲಾ
ಚತುರಾಸೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಮ್ಮಪಾಸಾದೋ ಧಮ್ಮಪೋಕ್ಖರಣೀ ಚಕ್ಕರತನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ
ಅನ್ತರಧಾಯೀತಿ। ಹತ್ಥಿಆದೀಸು ಪನ ಅಯಂ ಧಮ್ಮತಾ ಖೀಣಾಯುಕಾ ಸಹೇವ ಕಾಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ।
ಆಯುಸೇಸೇ ಸತಿ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಉಪೋಸಥಕುಲಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸ್ಸರತನಂ ವಲಾಹಕಕುಲಂ, ಮಣಿರತನಂ ವೇಪುಲ್ಲಪಬ್ಬತಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಇತ್ಥಿರತನಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಗಹಪತಿರತನಸ್ಸ ಚಕ್ಖು ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ। ಪರಿಣಾಯಕರತನಸ್ಸ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ನಸ್ಸತಿ।

ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ಆರುಳ್ಹಞ್ಚ ಅನಾರುಳ್ಹಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ

ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।