೧೦. ಪಾಯಾಸಿಸುತ್ತಂ

೧೦. ಪಾಯಾಸಿಸುತ್ತಂ

೪೦೬. ಏವಂ
ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಯೇನ ಸೇತಬ್ಯಾ ನಾಮ ಕೋಸಲಾನಂ ನಗರಂ
ತದವಸರಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ಸೇತಬ್ಯಾಯಂ ವಿಹರತಿ ಉತ್ತರೇನ ಸೇತಬ್ಯಂ
ಸಿಂಸಪಾವನೇ [ಸೀಸಪಾವನೇ (ಸ್ಯಾ॰)]। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ
ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಸೇತಬ್ಯಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ ಸತ್ತುಸ್ಸದಂ ಸತಿಣಕಟ್ಠೋದಕಂ ಸಧಞ್ಞಂ
ರಾಜಭೋಗ್ಗಂ ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕೋಸಲೇನ ದಿನ್ನಂ ರಾಜದಾಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದೇಯ್ಯಂ।

ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞವತ್ಥು

೪೦೭.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ
ಹೋತಿ – ‘‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
[ಸುಕಟಕ್ಕಟಾನಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಸೇತಬ್ಯಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ – ‘‘ಸಮಣೋ
ಖಲು ಭೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕೋ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸೇತಬ್ಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸೇತಬ್ಯಾಯಂ
ವಿಹರತಿ ಉತ್ತರೇನ ಸೇತಬ್ಯಂ ಸಿಂಸಪಾವನೇ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಭವನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ಏವಂ
ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ
ಚಿತ್ತಕಥೀ ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋ ವುದ್ಧೋ [ಬುದ್ಧೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)] ಚೇವ ಅರಹಾ ಚ। ಸಾಧು ಖೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಾನಂ ಅರಹತಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತೀ’’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೇತಬ್ಯಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಸೇತಬ್ಯಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸಙ್ಘೀ ಗಣೀಭೂತಾ ಉತ್ತರೇನಮುಖಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನಂ [ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನಂ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]।

೪೦೮.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ ಹೋತಿ। ಅದ್ದಸಾ
ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಸೇತಬ್ಯಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇ ಸೇತಬ್ಯಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ
ಸಙ್ಘಸಙ್ಘೀ ಗಣೀಭೂತೇ ಉತ್ತರೇನಮುಖೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನಂ [ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನಂ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)], ದಿಸ್ವಾ ಖತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭೋ ಖತ್ತೇ, ಸೇತಬ್ಯಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಸೇತಬ್ಯಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸಙ್ಘೀ ಗಣೀಭೂತಾ ಉತ್ತರೇನಮುಖಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನ’’ನ್ತಿ [ಏತ್ಥ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಿ ಏವಮೇವ ದಿಸ್ಸತಿ, ನತ್ಥಿ ಪಾಠನ್ತರಂ]?

‘‘ಅತ್ಥಿ ಖೋ, ಭೋ, ಸಮಣೋ
ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕೋ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸೇತಬ್ಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸೇತಬ್ಯಾಯಂ
ವಿಹರತಿ ಉತ್ತರೇನ ಸೇತಬ್ಯಂ ಸಿಂಸಪಾವನೇ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಭವನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ಏವಂ
ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ
ಚಿತ್ತಕಥೀ ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋ ವುದ್ಧೋ ಚೇವ ಅರಹಾ ಚಾ’ತಿ [ಅರಹಾ ಚ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)]। ತಮೇತೇ [ತಮೇನಂ ತೇ (ಸೀ॰ ಕ॰), ತಮೇನಂ (ಪೀ॰)]
ಭವನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ ಖತ್ತೇ, ಯೇನ
ಸೇತಬ್ಯಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೇತಬ್ಯಕೇ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ‘ಪಾಯಾಸಿ, ಭೋ, ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಮಾಹ
– ಆಗಮೇನ್ತು ಕಿರ ಭವನ್ತೋ, ಪಾಯಾಸಿಪಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಸಮಣಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ದಸ್ಸನಾಯ
ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಪುರಾ ಸಮಣೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ಸೇತಬ್ಯಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇ ಬಾಲೇ
ಅಬ್ಯತ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ। ನತ್ಥಿ ಹಿ, ಭೋ ಖತ್ತೇ, ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ
ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ
ಭೋ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಖತ್ತಾ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಸೇತಬ್ಯಕಾ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೇತಬ್ಯಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇ
ಏತದವೋಚ – ‘‘ಪಾಯಾಸಿ, ಭೋ, ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಮಾಹ, ಆಗಮೇನ್ತು ಕಿರ ಭವನ್ತೋ, ಪಾಯಾಸಿಪಿ
ರಾಜಞ್ಞೋ ಸಮಣಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।

೪೦೯.
ಅಥ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಸೇತಬ್ಯಕೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಯೇನ ಸಿಂಸಪಾವನಂ
ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೇನ
ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ, ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸೇತಬ್ಯಕಾಪಿ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ
ನಿಸೀದಿಂಸು; ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಆಯಸ್ಮತಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿಂಸು;
ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ
ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ
ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ಏಕಮನ್ತಂ
ನಿಸೀದಿಂಸು।

ನತ್ಥಿಕವಾದೋ

೪೧೦. ಏಕಮನ್ತಂ
ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂವಾದೀ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ,
ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ‘‘ನಾಹಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಏವಂವಾದಿಂ
ಏವಂದಿಟ್ಠಿಂ ಅದ್ದಸಂ ವಾ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ವಾ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ
ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋ’ತಿ?

ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಉಪಮಾ

೪೧೧.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಞ್ಞೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ, ತಥಾ ನಂ
ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಇಮೇ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾ ಲೋಕೇ
ಪರಸ್ಮಿಂ ವಾ, ದೇವಾ ವಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ
ಪರಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ, ನ ಇಮಸ್ಮಿಂ; ದೇವಾ ತೇ ನ ಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ।

೪೧೨. ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ
ತೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ,
ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ
ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ, ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ
ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲೂ ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ। ತೇ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಆಬಾಧಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ದುಕ್ಖಿತಾ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನಾ। ಯದಾಹಂ
ಜಾನಾಮಿ – ‘ನ ದಾನಿಮೇ ಇಮಮ್ಹಾ ಆಬಾಧಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ತ್ಯಾಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ
ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಸನ್ತಿ ಖೋ, ಭೋ, ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವಂವಾದಿನೋ ಏವಂದಿಟ್ಠಿನೋ – ಯೇ
ತೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ
ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲೂ ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ
ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೀ’ತಿ। ಭವನ್ತೋ ಖೋ
ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ
ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲೂ ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ। ಸಚೇ ತೇಸಂ ಭವತಂ
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಚ್ಚಂ ವಚನಂ, ಭವನ್ತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ
ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಚೇ, ಭೋ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ
ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ, ಯೇನ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥ –
‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ
ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ । ಭವನ್ತೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ ಪಚ್ಚಯಿಕಾ, ಯಂ ಭವನ್ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಯಥಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಂ ಏವಮೇತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ
ನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ನ ಪನ ದೂತಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಚೋರಉಪಮಾ

೪೧೩.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಞ್ಞೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ ತಥಾ ನಂ
ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಇಧ ತೇ ಪುರಿಸಾ ಚೋರಂ ಆಗುಚಾರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇಯ್ಯುಂ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ; ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ದಣ್ಡಂ
ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ದಳ್ಹಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ
ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ ಗಾಳ್ಹಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಖುರಮುಣ್ಡಂ ಕರಿತ್ವಾ [ಕಾರೇತ್ವಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)] ಖರಸ್ಸರೇನ ಪಣವೇನ ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ [ರಥಿಯಾಯ ರಥಿಯಂ (ಬಹೂಸೂ)]
ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಪರಿನೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ
ನಗರಸ್ಸ ಆಘಾತನೇ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಥಾ’ತಿ। ತೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ದಳ್ಹಾಯ
ರಜ್ಜುಯಾ ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ ಗಾಳ್ಹಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಖುರಮುಣ್ಡಂ ಕರಿತ್ವಾ ಖರಸ್ಸರೇನ ಪಣವೇನ
ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಪರಿನೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ದ್ವಾರೇನ
ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ನಗರಸ್ಸ ಆಘಾತನೇ ನಿಸೀದಾಪೇಯ್ಯುಂ। ಲಭೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ಸೋ ಚೋರೋ
ಚೋರಘಾತೇಸು – ‘ಆಗಮೇನ್ತು ತಾವ ಭವನ್ತೋ ಚೋರಘಾತಾ, ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ, ಯಾವಾಹಂ ತೇಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ ,
ಉದಾಹು ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಸ್ಸೇವ ಚೋರಘಾತಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಹಿ ಸೋ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ಚೋರೋ ಲಭೇಯ್ಯ ಚೋರಘಾತೇಸು – ‘ಆಗಮೇನ್ತು ತಾವ ಭವನ್ತೋ ಚೋರಘಾತಾ ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಮೇ
ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ, ಯಾವಾಹಂ ತೇಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ
ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ನಂ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಸ್ಸೇವ ಚೋರಘಾತಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ।
‘‘ಸೋ ಹಿ ನಾಮ, ರಾಜಞ್ಞ, ಚೋರೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇಸು ಚೋರಘಾತೇಸು ನ ಲಭಿಸ್ಸತಿ –
‘ಆಗಮೇನ್ತು ತಾವ ಭವನ್ತೋ ಚೋರಘಾತಾ, ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಗಾಮೇ
ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ, ಯಾವಾಹಂ ತೇಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ
ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ
ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲೂ
ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ
ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪನ್ನಾ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ ನಿರಯಪಾಲೇಸು – ‘ಆಗಮೇನ್ತು ತಾವ ಭವನ್ತೋ
ನಿರಯಪಾಲಾ, ಯಾವ ಮಯಂ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಮ – ‘‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೧೪. ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ ಯೇನ ತೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ
ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ
ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ, ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ
ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ
ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ
ಪಟಿವಿರತಾ ಪಿಸುಣಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ
ಪಟಿವಿರತಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾಲೂ ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ। ತೇ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಆಬಾಧಿಕಾ
ಹೋನ್ತಿ ದುಕ್ಖಿತಾ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನಾ। ಯದಾಹಂ ಜಾನಾಮಿ – ‘ನ ದಾನಿಮೇ ಇಮಮ್ಹಾ ಆಬಾಧಾ
ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ತ್ಯಾಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಸನ್ತಿ ಖೋ, ಭೋ, ಏಕೇ
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವಂವಾದಿನೋ ಏವಂದಿಟ್ಠಿನೋ – ಯೇ ತೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಪಿಸುಣಾಯ
ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾಲೂ
ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ
ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ । ಭವನ್ತೋ ಖೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಪಿಸುಣಾಯ
ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾಲೂ
ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ। ಸಚೇ ತೇಸಂ ಭವತಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಚ್ಚಂ ವಚನಂ,
ಭವನ್ತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಚೇ, ಭೋ,
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ
ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ, ಯೇನ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥ – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ
ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ। ಭವನ್ತೋ ಖೋ ಪನ
ಮೇ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ ಪಚ್ಚಯಿಕಾ, ಯಂ ಭವನ್ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಯಥಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಂ ಏವಮೇತಂ
ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ನ ಪನ
ದೂತಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ –
‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಗೂಥಕೂಪಪುರಿಸಉಪಮಾ

೪೧೫. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ [ಉಪಮಾಯಪಿಧೇಕಚ್ಚೇ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰), ಉಪಮಾಯಪಿಇಧೇಕಚ್ಚೇ (ಪೀ॰)] ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪುರಿಸೋ ಗೂಥಕೂಪೇ ಸಸೀಸಕಂ [ಸಸೀಸಕೋ (ಸ್ಯಾ॰)]
ನಿಮುಗ್ಗೋ ಅಸ್ಸ। ಅಥ ತ್ವಂ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ತಂ ಪುರಿಸಂ
ತಮ್ಹಾ ಗೂಥಕೂಪಾ ಉದ್ಧರಥಾ’ತಿ। ತೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ತಮ್ಹಾ
ಗೂಥಕೂಪಾ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯುಂ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ
ಕಾಯಾ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾಹಿ ಗೂಥಂ ಸುನಿಮ್ಮಜ್ಜಿತಂ
ನಿಮ್ಮಜ್ಜಥಾ’ತಿ। ತೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಾಯಾ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾಹಿ
ಗೂಥಂ ಸುನಿಮ್ಮಜ್ಜಿತಂ ನಿಮ್ಮಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ,
ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಪಣ್ಡುಮತ್ತಿಕಾಯ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುಬ್ಬಟ್ಟಿತಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇಥಾ’ತಿ [ಸುಪ್ಪಟ್ಟಿತಂ ಉಪ್ಪಟ್ಟೇಥಾತಿ (ಕ॰)]।
ತೇ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಪಣ್ಡುಮತ್ತಿಕಾಯ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುಬ್ಬಟ್ಟಿತಂ
ಉಬ್ಬಟ್ಟೇಯ್ಯುಂ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ತಂ ಪುರಿಸಂ ತೇಲೇನ
ಅಬ್ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಖುಮೇನ ಚುಣ್ಣೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುಪ್ಪಧೋತಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ
ತೇಲೇನ ಅಬ್ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಖುಮೇನ ಚುಣ್ಣೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುಪ್ಪಧೋತಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ತೇ
ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಕಪ್ಪೇಥಾ’ತಿ। ತೇ
ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯುಂ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ,
ಭೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ ಮಾಲಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ ವಿಲೇಪನಂ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ
ಉಪಹರಥಾ’ತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ ಮಾಲಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ ವಿಲೇಪನಂ
ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಉಪಹರೇಯ್ಯುಂ। ತೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ತಂ
ಪುರಿಸಂ ಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾನಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಥಾ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪಾಸಾದಂ
ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾನಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯುಂ।

‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಪಿ ನು ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ
ಸುನ್ಹಾತಸ್ಸ ಸುವಿಲಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸುಸ್ಸ ಆಮುಕ್ಕಮಾಲಾಭರಣಸ್ಸ
ಓದಾತವತ್ಥವಸನಸ್ಸ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತಸ್ಸ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಯಮಾನಸ್ಸ ಪುನದೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಗೂಥಕೂಪೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾ [ನಿಮುಜ್ಜಿತುಕಾಮ್ಯತಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)]
ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ’’। ‘‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು’’? ‘‘ಅಸುಚಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ಗೂಥಕೂಪೋ ಅಸುಚಿ ಚೇವ ಅಸುಚಿಸಙ್ಖಾತೋ ಚ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ಚ ದುಗ್ಗನ್ಧಸಙ್ಖಾತೋ ಚ ಜೇಗುಚ್ಛೋ
ಚ ಜೇಗುಚ್ಛಸಙ್ಖಾತೋ ಚ ಪಟಿಕೂಲೋ ಚ ಪಟಿಕೂಲಸಙ್ಖಾತೋ
ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಮನುಸ್ಸಾ ದೇವಾನಂ ಅಸುಚೀ ಚೇವ ಅಸುಚಿಸಙ್ಖಾತಾ ಚ,
ದುಗ್ಗನ್ಧಾ ಚ ದುಗ್ಗನ್ಧಸಙ್ಖಾತಾ ಚ, ಜೇಗುಚ್ಛಾ ಚ ಜೇಗುಚ್ಛಸಙ್ಖಾತಾ ಚ, ಪಟಿಕೂಲಾ ಚ
ಪಟಿಕೂಲಸಙ್ಖಾತಾ ಚ। ಯೋಜನಸತಂ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಮನುಸ್ಸಗನ್ಧೋ ದೇವೇ ಉಬ್ಬಾಧತಿ। ಕಿಂ ಪನ
ತೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಪಿಸುಣಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ
ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾಲೂ ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಾ
ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನಾ ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ
ಆರೋಚೇಸ್ಸನ್ತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ
ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೧೬.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।
‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ …ಪೇ॰… ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… “ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ, ರಾಜಞ್ಞಾತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ
ಪಟಿವಿರತಾ, ತೇ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಆಬಾಧಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ದುಕ್ಖಿತಾ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನಾ। ಯದಾಹಂ
ಜಾನಾಮಿ – ‘ನ ದಾನಿಮೇ ಇಮಮ್ಹಾ ಆಬಾಧಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ತ್ಯಾಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ
ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಸನ್ತಿ ಖೋ, ಭೋ, ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವಂವಾದಿನೋ ಏವಂದಿಟ್ಠಿನೋ – ಯೇ
ತೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ
ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಿ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತನ್ತಿ। ಭವನ್ತೋ
ಖೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತಾ
ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ। ಸಚೇ ತೇಸಂ ಭವತಂ
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಚ್ಚಂ ವಚನಂ, ಭವನ್ತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ। ಸಚೇ, ಭೋ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ
ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ, ಯೇನ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥ – `ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ
ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋತಿ। ಭವನ್ತೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ ಪಚ್ಚಯಿಕಾ, ಯಂ ಭವನ್ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಯಥಾ ಸಾಮಂ
ದಿಟ್ಠಂ ಏವಮೇತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ
ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ನ ಪನ ದೂತಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ
ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ತಾವತಿಂಸದೇವಉಪಮಾ

೪೧೭.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಞ್ಞೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ; ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ, ತಥಾ ನಂ
ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಂ ಖೋ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಮಾನುಸ್ಸಕಂ ವಸ್ಸಸತಂ, ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ
ಏಸೋ ಏಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವೋ [ರತ್ತಿದಿವೋ (ಕ॰)], ತಾಯ
ರತ್ತಿಯಾ ತಿಂಸರತ್ತಿಯೋ ಮಾಸೋ, ತೇನ ಮಾಸೇನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಯೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ, ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ
ದಿಬ್ಬಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯೇ ತೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ
ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ
ಪಟಿವಿರತಾ ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತಾ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ಪಟಿವಿರತಾ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ
ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನಾ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ। ಸಚೇ
ಪನ ತೇಸಂ ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ – ‘ಯಾವ ಮಯಂ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ
ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಪರಿಚಾರೇಮ, ಅಥ ಮಯಂ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ
ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಮ – ‘‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ಅಪಿ ನು ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ
ಆರೋಚೇಯ್ಯುಂ – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ। ಅಪಿ ಹಿ ಮಯಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಚಿರಂ ಕಾಲಙ್ಕತಾಪಿ ಭವೇಯ್ಯಾಮ। ಕೋ ಪನೇತಂ ಭೋತೋ
ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ – ‘ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ ‘ಏವಂದೀಘಾಯುಕಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ। ನ ಮಯಂ ಭೋತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸದ್ದಹಾಮ – ‘ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ ‘ಏವಂದೀಘಾಯುಕಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ’’ತಿ।

ಜಚ್ಚನ್ಧಉಪಮಾ

೪೧೮. ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಜಚ್ಚನ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಕಣ್ಹ – ಸುಕ್ಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ , ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ನೀಲಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಪೀತಕಾನಿ [ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕಾನಿ (ಸ್ಯಾ॰)]
ರೂಪಾನಿ, ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಲೋಹಿತಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನ
ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಸಮವಿಸಮಂ, ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ತಾರಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ। ಸೋ
ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ನತ್ಥಿ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ
ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ ನೀಲಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನತ್ಥಿ ನೀಲಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ
ಪೀತಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಪೀತಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ ಲೋಹಿತಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ,
ನತ್ಥಿ ಲೋಹಿತಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನತ್ಥಿ
ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ ಸಮವಿಸಮಂ, ನತ್ಥಿ ಸಮವಿಸಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾವೀ।
ನತ್ಥಿ ತಾರಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ನತ್ಥಿ ತಾರಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ನತ್ಥಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ,
ನತ್ಥಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ಅಹಮೇತಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಅಹಮೇತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ
ತಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ। ಸಮ್ಮಾ ನು ಖೋ ಸೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ। ಅತ್ಥಿ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ಅತ್ಥಿ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ಅತ್ಥಿ ನೀಲಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ಅತ್ಥಿ ನೀಲಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ…ಪೇ॰…
ಅತ್ಥಿ ಸಮವಿಸಮಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಮವಿಸಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾವೀ। ಅತ್ಥಿ ತಾರಕಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ಅತ್ಥಿ
ತಾರಕಾನಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸಾವೀ। ಅತ್ಥಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ
ದಸ್ಸಾವೀ। ‘ಅಹಮೇತಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಅಹಮೇತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ। ನ ಹಿ ಸೋ,
ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಜಚ್ಚನ್ಧೂಪಮೋ ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿಭಾಸಿ ಯಂ ಮಂ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ’’।

‘‘ಕೋ ಪನೇತಂ ಭೋತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ – ‘ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ
ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ ವಾ, ‘ಏವಂದೀಘಾಯುಕಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ? ನ ಮಯಂ ಭೋತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ
ಸದ್ದಹಾಮ – ‘ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ ವಾ ‘ಏವಂದೀಘಾಯುಕಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’ತಿ
ವಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಏವಂ ಪರೋ ಲೋಕೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಯಥಾ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞಸಿ ಇಮಿನಾ
ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ। ಯೇ ಖೋ ತೇ ರಾಜಞ್ಞ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನಿ ಪನ್ತಾನಿ
ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಟಿಸೇವನ್ತಿ , ತೇ ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಆತಾಪಿನೋ
ಪಹಿತತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಿ। ತೇ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ
ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ಇಮಂ ಚೇವ ಲೋಕಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪರಞ್ಚ ಸತ್ತೇ ಚ ಓಪಪಾತಿಕೇ। ಏವಞ್ಚ
ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರೋ ಲೋಕೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ; ನತ್ವೇವ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞಸಿ ಇಮಿನಾ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ।
ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೧೯. ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ।
‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಥಂ
ವಿಯ, ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸೀಲವನ್ತೇ
ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇ ಜೀವಿತುಕಾಮೇ ಅಮರಿತುಕಾಮೇ ಸುಖಕಾಮೇ ದುಕ್ಖಪಟಿಕೂಲೇ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಖೋ ಇಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ
ಏವಂ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ – ‘ಇತೋ ನೋ ಮತಾನಂ ಸೇಯ್ಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಇದಾನಿಮೇ ಭೋನ್ತೋ
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ, ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯುಂ,
ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾ ಕಾಲಙ್ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಪಪಾತೇ ವಾ ಪಪತೇಯ್ಯುಂ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ ಇಮೇ
ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ ನ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಿ – ‘ಇತೋ ನೋ ಮತಾನಂ
ಸೇಯ್ಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ
ಜೀವಿತುಕಾಮಾ ಅಮರಿತುಕಾಮಾ ಸುಖಕಾಮಾ ದುಕ್ಖಪಟಿಕೂಲಾ ಅತ್ತಾನಂ ನ ಮಾರೇನ್ತಿ [( ) ನತ್ಥಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಪೀ॰)]।
ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ
ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಗಬ್ಭಿನೀಉಪಮಾ

೪೨೦. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ
ದ್ವೇ ಪಜಾಪತಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ಏಕಿಸ್ಸಾ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ ದಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಾ
ದ್ವಾದಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಾ, ಏಕಾ ಗಬ್ಭಿನೀ ಉಪವಿಜಞ್ಞಾ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ
ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಮಾಣವಕೋ ಮಾತುಸಪತ್ತಿಂ [ಮಾತುಸಪತಿಂ (ಸ್ಯಾ॰)] ಏತದವೋಚ – ‘ಯಮಿದಂ, ಭೋತಿ, ಧನಂ ವಾ ಧಞ್ಞಂ ವಾ ರಜತಂ ವಾ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಮಯ್ಹಂ ; ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ। ಪಿತು ಮೇ [ಪಿತು ಮೇ ಸನ್ತಕೋ (ಸ್ಯಾ॰)] ಭೋತಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಹೀ’ತಿ [ನೀಯ್ಯಾತೇಹೀತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಂ ಮಾಣವಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ತಾತ, ಯಾವ
ವಿಜಾಯಾಮಿ। ಸಚೇ ಕುಮಾರಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಏಕದೇಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಸಚೇ ಕುಮಾರಿಕಾ
ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಾಪಿ ತೇ ಓಪಭೋಗ್ಗಾ [ಉಪಭೋಗ್ಗಾ (ಸ್ಯಾ॰)]
ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸೋ ಮಾಣವಕೋ ಮಾತುಸಪತ್ತಿಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಯಮಿದಂ, ಭೋತಿ,
ಧನಂ ವಾ ಧಞ್ಞಂ ವಾ ರಜತಂ ವಾ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಮಯ್ಹಂ; ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹೇತ್ಥ
ಕಿಞ್ಚಿ। ಪಿತು ಮೇ, ಭೋತಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಹೀ’ತಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ
ತಂ ಮಾಣವಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ತಾತ, ಯಾವ ವಿಜಾಯಾಮಿ। ಸಚೇ ಕುಮಾರಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ,
ತಸ್ಸಪಿ ಏಕದೇಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಸಚೇ ಕುಮಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಸಾಪಿ ತೇ ಓಪಭೋಗ್ಗಾ [ಉಪಭೋಗ್ಗಾ (ಸ್ಯಾ॰)] ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸೋ ಮಾಣವಕೋ ಮಾತುಸಪತ್ತಿಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಯಮಿದಂ, ಭೋತಿ, ಧನಂ ವಾ ಧಞ್ಞಂ ವಾ ರಜತಂ ವಾ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ , ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಮಯ್ಹಂ; ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ। ಪಿತು ಮೇ, ಭೋತಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಹೀ’ತಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಸತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಓವರಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉದರಂ ಓಪಾದೇಸಿ [ಉಪ್ಪಾತೇಸಿ (ಸ್ಯಾ॰)]
– ‘ಯಾವ ವಿಜಾಯಾಮಿ ಯದಿ ವಾ ಕುಮಾರಕೋ ಯದಿ ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾ’ತಿ। ಸಾ ಅತ್ತಾನಂ ಚೇವ
ಜೀವಿತಞ್ಚ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಸಾಪತೇಯ್ಯಞ್ಚ ವಿನಾಸೇಸಿ। ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ
ಆಪನ್ನಾ ಅಯೋನಿಸೋ ದಾಯಜ್ಜಂ ಗವೇಸನ್ತೀ, ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ
ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ ಅಯೋನಿಸೋ ಪರಲೋಕಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ;
ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪನ್ನಾ ಅಯೋನಿಸೋ ದಾಯಜ್ಜಂ
ಗವೇಸನ್ತೀ। ನ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ ಅಪಕ್ಕಂ
ಪರಿಪಾಚೇನ್ತಿ; ಅಪಿ ಚ ಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮೇನ್ತಿ। ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾನಂ ಜೀವಿತೇನ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ ಚಿರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತಥಾ
ತಥಾ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವನ್ತಿ, ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಚ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ ಬಹುಜನಸುಖಾಯ
ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ। ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೨೧.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।
‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಥಂ
ವಿಯ, ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪುರಿಸಾ ಚೋರಂ
ಆಗುಚಾರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ; ಇಮಸ್ಸ ಯಂ
ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ
ಜೀವನ್ತಂಯೇವ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಅಲ್ಲೇನ ಚಮ್ಮೇನ ಓನನ್ಧಿತ್ವಾ
ಅಲ್ಲಾಯ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಬಹಲಾವಲೇಪನಂ [ಬಹಲವಿಲೇಪನಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)] ಕರಿತ್ವಾ
ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇಥಾ’ತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ
ಜೀವನ್ತಂಯೇವ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಅಲ್ಲೇನ ಚಮ್ಮೇನ ಓನನ್ಧಿತ್ವಾ
ಅಲ್ಲಾಯ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಬಹಲಾವಲೇಪನಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತಿ। ಯದಾ
ಮಯಂ ಜಾನಾಮ ‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’ತಿ, ಅಥ ನಂ ಕುಮ್ಭಿಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಉಬ್ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ
ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ನಿಲ್ಲೋಕೇಮ [ವಿಲೋಕೇಮ (ಸ್ಯಾ॰)]
– ‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ನೇವಸ್ಸ ಮಯಂ ಜೀವಂ
ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ
ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಸುಪಿನಕಉಪಮಾ

೪೨೨. ‘‘ತೇನ
ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಞ್ಞೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ, ತಥಾ ನಂ
ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಅಭಿಜಾನಾಸಿ ನೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ದಿವಾ ಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ ಸುಪಿನಕಂ
ಪಸ್ಸಿತಾ ಆರಾಮರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ವನರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ
ಪೋಕ್ಖರಣೀರಾಮಣೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ
ಸುಪಿನಕಂ ಪಸ್ಸಿತಾ ಆರಾಮರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ವನರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ
ಪೋಕ್ಖರಣೀರಾಮಣೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿ। ‘‘ರಕ್ಖನ್ತಿ ತಂ ತಮ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಖುಜ್ಜಾಪಿ ವಾಮನಕಾಪಿ ವೇಲಾಸಿಕಾಪಿ [ಚೇಲಾವಿಕಾಪಿ (ಸ್ಯಾ॰), ಕೇಳಾಯಿಕಾಪಿ (ಸೀ॰)] ಕೋಮಾರಿಕಾಪೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ರಕ್ಖನ್ತಿ ಮಂ ತಮ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಖುಜ್ಜಾಪಿ ವಾಮನಕಾಪಿ ವೇಲಾಸಿಕಾಪಿ [ಚೇಲಾವಿಕಾಪಿ (ಸ್ಯಾ॰), ಕೇಳಾಯಿಕಾಪಿ (ಸೀ॰)] ಕೋಮಾರಿಕಾಪೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಪಿ ನು ತಾ ತುಯ್ಹಂ ಜೀವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ
ಹಿದಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ’’। ‘‘ತಾ ಹಿ ನಾಮ, ರಾಜಞ್ಞ, ತುಯ್ಹಂ ಜೀವನ್ತಸ್ಸ ಜೀವನ್ತಿಯೋ ಜೀವಂ ನ
ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ। ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಕಾಲಙ್ಕತಸ್ಸ ಜೀವಂ
ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ ಪವಿಸನ್ತಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ। ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ
ಏವಂ ಹೋತು – ‘‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೨೩.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।
‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ
ಕಥಂ ವಿಯ ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪುರಿಸಾ ಚೋರಂ ಆಗುಚಾರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ; ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ದಣ್ಡಂ
ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ಜೀವನ್ತಂಯೇವ ತುಲಾಯ
ತುಲೇತ್ವಾ ಜಿಯಾಯ ಅನಸ್ಸಾಸಕಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪುನದೇವ ತುಲಾಯ ತುಲೇಥಾ’ತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ
ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಜೀವನ್ತಂಯೇವ ತುಲಾಯ ತುಲೇತ್ವಾ ಜಿಯಾಯ ಅನಸ್ಸಾಸಕಂ
ಮಾರೇತ್ವಾ ಪುನದೇವ ತುಲಾಯ ತುಲೇನ್ತಿ। ಯದಾ ಸೋ ಜೀವತಿ, ತದಾ ಲಹುತರೋ ಚ ಹೋತಿ ಮುದುತರೋ
ಚ ಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚ। ಯದಾ ಪನ ಸೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಹೋತಿ ತದಾ ಗರುತರೋ ಚ ಹೋತಿ ಪತ್ಥಿನ್ನತರೋ ಚ
ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ –
‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ
ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಸನ್ತತ್ತಅಯೋಗುಳಉಪಮಾ

೪೨೪. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪುರಿಸೋ ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತಂ
ಅಯೋಗುಳಂ ಆದಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಂ ಸಜೋತಿಭೂತಂ ತುಲಾಯ ತುಲೇಯ್ಯ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ
ಸೀತಂ ನಿಬ್ಬುತಂ ತುಲಾಯ ತುಲೇಯ್ಯ। ಕದಾ ನು ಖೋ ಸೋ ಅಯೋಗುಳೋ ಲಹುತರೋ ವಾ ಹೋತಿ ಮುದುತರೋ
ವಾ ಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ವಾ, ಯದಾ ವಾ ಆದಿತ್ತೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತೋ ಸಜೋತಿಭೂತೋ, ಯದಾ ವಾ ಸೀತೋ
ನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ? ‘‘ಯದಾ ಸೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಅಯೋಗುಳೋ ತೇಜೋಸಹಗತೋ ಚ ಹೋತಿ ವಾಯೋಸಹಗತೋ ಚ
ಆದಿತ್ತೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತೋ ಸಜೋತಿಭೂತೋ, ತದಾ ಲಹುತರೋ ಚ ಹೋತಿ ಮುದುತರೋ ಚ ಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚ।
ಯದಾ ಪನ ಸೋ ಅಯೋಗುಳೋ ನೇವ ತೇಜೋಸಹಗತೋ ಹೋತಿ ನ ವಾಯೋಸಹಗತೋ ಸೀತೋ ನಿಬ್ಬುತೋ, ತದಾ
ಗರುತರೋ ಚ ಹೋತಿ ಪತ್ಥಿನ್ನತರೋ ಚ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಯದಾಯಂ ಕಾಯೋ ಆಯುಸಹಗತೋ ಚ ಹೋತಿ ಉಸ್ಮಾಸಹಗತೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಸಹಗತೋ ಚ, ತದಾ ಲಹುತರೋ ಚ
ಹೋತಿ ಮುದುತರೋ ಚ ಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚ। ಯದಾ ಪನಾಯಂ ಕಾಯೋ ನೇವ ಆಯುಸಹಗತೋ ಹೋತಿ ನ
ಉಸ್ಮಾಸಹಗತೋ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಸಹಗತೋ ತದಾ ಗರುತರೋ ಚ ಹೋತಿ
ಪತ್ಥಿನ್ನತರೋ ಚ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತರೋ ಚ। ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು –
‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ
ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

೪೨೫.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।
‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಥಂ
ವಿಯ ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪುರಿಸಾ ಚೋರಂ ಆಗುಚಾರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ದಸ್ಸೇನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ; ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ ,
ತಂ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ಅನುಪಹಚ್ಚ
ಛವಿಞ್ಚ ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ನ್ಹಾರುಞ್ಚ ಅಟ್ಠಿಞ್ಚ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಞ್ಚ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಥ,
ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ಮೇ ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ
ತಂ ಪುರಿಸಂ ಅನುಪಹಚ್ಚ ಛವಿಞ್ಚ…ಪೇ॰… ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ। ಯದಾ ಸೋ ಆಮತೋ ಹೋತಿ,
ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ಉತ್ತಾನಂ ನಿಪಾತೇಥ, ಅಪ್ಪೇವ
ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಉತ್ತಾನಂ ನಿಪಾತೇನ್ತಿ।
ನೇವಸ್ಸ ಮಯಂ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಂ
ಪುರಿಸಂ ಅವಕುಜ್ಜಂ ನಿಪಾತೇಥ… ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಾತೇಥ… ದುತಿಯೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಾತೇಥ… ಉದ್ಧಂ ಠಪೇಥ… ಓಮುದ್ಧಕಂ ಠಪೇಥ… ಪಾಣಿನಾ ಆಕೋಟೇಥ… ಲೇಡ್ಡುನಾ ಆಕೋಟೇಥ… ದಣ್ಡೇನ ಆಕೋಟೇಥ… ಸತ್ಥೇನ ಆಕೋಟೇಥ… ಓಧುನಾಥ ಸನ್ಧುನಾಥ
ನಿದ್ಧುನಾಥ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ
ಓಧುನನ್ತಿ ಸನ್ಧುನನ್ತಿ ನಿದ್ಧುನನ್ತಿ। ನೇವಸ್ಸ ಮಯಂ ಜೀವಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮ। ತಸ್ಸ
ತದೇವ ಚಕ್ಖು ಹೋತಿ ತೇ ರೂಪಾ, ತಞ್ಚಾಯತನಂ ನಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ತದೇವ ಸೋತಂ ಹೋತಿ ತೇ
ಸದ್ದಾ, ತಞ್ಚಾಯತನಂ ನಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ತದೇವ ಘಾನಂ ಹೋತಿ ತೇ ಗನ್ಧಾ, ತಞ್ಚಾಯತನಂ
ನಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ । ಸಾವ ಜಿವ್ಹಾ ಹೋತಿ ತೇ ರಸಾ, ತಞ್ಚಾಯತನಂ
ನಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ಸ್ವೇವ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ತೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ, ತಞ್ಚಾಯತನಂ ನಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ।
ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ
ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ
ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಸಙ್ಖಧಮಉಪಮಾ

೪೨೬.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ
ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರೋ ಸಙ್ಖಧಮೋ ಸಙ್ಖಂ ಆದಾಯ
ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಂ ಜನಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಗಾಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ
ಮಜ್ಝೇ ಗಾಮಸ್ಸ ಠಿತೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಙ್ಖಂ ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಾನಂ [ಪಚ್ಚನ್ತಜಾನಂ (ಸೀ॰)] ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಮ್ಭೋ ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ [ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ದುಖೋ (ಪೀ॰)]
ಏಸೋ ಸದ್ದೋ ಏವಂರಜನೀಯೋ ಏವಂಕಮನೀಯೋ ಏವಂಮದನೀಯೋ ಏವಂಬನ್ಧನೀಯೋ ಏವಂಮುಚ್ಛನೀಯೋ’ತಿ।
ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಂ ಸಙ್ಖಧಮಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಅಮ್ಭೋ, ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ
ಏವಂರಜನೀಯೋ ಏವಂಕಮನೀಯೋ ಏವಂಮದನೀಯೋ ಏವಂಬನ್ಧನೀಯೋ ಏವಂಮುಚ್ಛನೀಯೋ’ತಿ। ‘ಏಸೋ ಖೋ, ಭೋ,
ಸಙ್ಖೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸೇಸೋ ಸದ್ದೋ ಏವಂರಜನೀಯೋ ಏವಂಕಮನೀಯೋ ಏವಂಮದನೀಯೋ ಏವಂಬನ್ಧನೀಯೋ
ಏವಂಮುಚ್ಛನೀಯೋ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಸಙ್ಖಂ ಉತ್ತಾನಂ ನಿಪಾತೇಸುಂ – ‘ವದೇಹಿ, ಭೋ ಸಙ್ಖ, ವದೇಹಿ,
ಭೋ ಸಙ್ಖಾ’ತಿ। ನೇವ ಸೋ ಸಙ್ಖೋ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ತೇ ತಂ ಸಙ್ಖಂ ಅವಕುಜ್ಜಂ ನಿಪಾತೇಸುಂ,
ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಾತೇಸುಂ, ದುತಿಯೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಾತೇಸುಂ, ಉದ್ಧಂ ಠಪೇಸುಂ, ಓಮುದ್ಧಕಂ
ಠಪೇಸುಂ, ಪಾಣಿನಾ ಆಕೋಟೇಸುಂ, ಲೇಡ್ಡುನಾ ಆಕೋಟೇಸುಂ, ದಣ್ಡೇನ ಆಕೋಟೇಸುಂ, ಸತ್ಥೇನ ಆಕೋಟೇಸುಂ, ಓಧುನಿಂಸು ಸನ್ಧುನಿಂಸು ನಿದ್ಧುನಿಂಸು – ‘ವದೇಹಿ, ಭೋ ಸಙ್ಖ, ವದೇಹಿ, ಭೋ ಸಙ್ಖಾ’ತಿ। ನೇವ ಸೋ ಸಙ್ಖೋ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಧಮಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಾವ ಬಾಲಾ
ಇಮೇ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಾಮನುಸ್ಸಾ, ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಯೋನಿಸೋ ಸಙ್ಖಸದ್ದಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ।
ತೇಸಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನಾನಂ ಸಙ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಙ್ಖಂ ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಂ ಆದಾಯ
ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯದಾ
ಕಿರ, ಭೋ, ಅಯಂ ಸಙ್ಖೋ ನಾಮ ಪುರಿಸಸಹಗತೋ ಚ ಹೋತಿ ವಾಯಾಮಸಹಗತೋ [ವಾಯೋಸಹಗತೋ (ಸ್ಯಾ॰)]
ಚ ವಾಯುಸಹಗತೋ ಚ, ತದಾಯಂ ಸಙ್ಖೋ ಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ, ಯದಾ ಪನಾಯಂ ಸಙ್ಖೋ ನೇವ ಪುರಿಸಸಹಗತೋ
ಹೋತಿ ನ ವಾಯಾಮಸಹಗತೋ ನ ವಾಯುಸಹಗತೋ, ನಾಯಂ ಸಙ್ಖೋ ಸದ್ದಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ।
ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯದಾಯಂ ಕಾಯೋ ಆಯುಸಹಗತೋ ಚ ಹೋತಿ ಉಸ್ಮಾಸಹಗತೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಸಹಗತೋ
ಚ, ತದಾ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿಪಿ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿಪಿ ತಿಟ್ಠತಿಪಿ ನಿಸೀದತಿಪಿ ಸೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪೇತಿ,
ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋತೇನಪಿ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಘಾನೇನಪಿ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯತಿ,
ಜಿವ್ಹಾಯಪಿ ರಸಂ ಸಾಯತಿ, ಕಾಯೇನಪಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಫುಸತಿ, ಮನಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಜಾನಾತಿ। ಯದಾ
ಪನಾಯಂ ಕಾಯೋ ನೇವ ಆಯುಸಹಗತೋ ಹೋತಿ, ನ ಉಸ್ಮಾಸಹಗತೋ, ನ ವಿಞ್ಞಾಣಸಹಗತೋ, ತದಾ ನೇವ
ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ ನ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ ನ ನಿಸೀದತಿ ನ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಚಕ್ಖುನಾಪಿ
ರೂಪಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋತೇನಪಿ ಸದ್ದಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಘಾನೇನಪಿ ಗನ್ಧಂ ನ ಘಾಯತಿ, ಜಿವ್ಹಾಯಪಿ
ರಸಂ ನ ಸಾಯತಿ, ಕಾಯೇನಪಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ನ ಫುಸತಿ, ಮನಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ನ ವಿಜಾನಾತಿ। ಇಮಿನಾಪಿ
ಖೋ ತೇ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತು – ‘ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ [ವಿಪಾಕೋತಿ, ಪಠಮಭಾಣವಾರಂ (ಸ್ಯಾ॰)]।

೪೨೭. ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ಏವಂ
ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ
ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰…
ಅತ್ಥಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ ರಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮೇ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ಪುರಿಸಾ ಚೋರಂ ಆಗುಚಾರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೋರೋ
ಆಗುಚಾರೀ, ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಛವಿಂ ಛಿನ್ದಥ ,
ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಛವಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ।
ನೇವಸ್ಸ ಮಯಂ ಜೀವಂ ಪಸ್ಸಾಮ। ತ್ಯಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ
ಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಥ, ಮಂಸಂ ಛಿನ್ದಥ, ನ್ಹಾರುಂ ಛಿನ್ದಥ, ಅಟ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದಥ, ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ
ಛಿನ್ದಥ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಸ್ಸ ಜೀವಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ
ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ನೇವಸ್ಸ ಮಯಂ ಜೀವಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಪರಿಯಾಯೋ, ಯೇನ
ಮೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ,
ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ।

ಅಗ್ಗಿಕಜಟಿಲಉಪಮಾ

೪೨೮.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ
ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರೋ ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ
ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಣ್ಣಕುಟಿಯಾ ಸಮ್ಮತಿ [ವಸತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರೋ ಜನಪದೇ ಸತ್ಥೋ [ಸತ್ಥೋ ಜನಪದಪದೇಸಾ (ಸೀ॰), ಜನಪದೋ ಸತ್ಥವಾಸೋ (ಸ್ಯಾ॰), ಜನಪದಪದೇಸೋ (ಪೀ॰)] ವುಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಸತ್ಥೋ [ಸತ್ಥವಾಸೋ (ಸ್ಯಾ॰)] ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಕಸ್ಸ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಏಕರತ್ತಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಕಸ್ಸ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ
– ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಯೇನ ಸೋ ಸತ್ಥವಾಸೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯಂ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ
ಉಪಕರಣಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಯೇನ ಸೋ
ಸತ್ಥವಾಸೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅದ್ದಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥವಾಸೇ ದಹರಂ ಕುಮಾರಂ
ಮನ್ದಂ ಉತ್ತಾನಸೇಯ್ಯಕಂ ಛಡ್ಡಿತಂ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ –
‘ನ ಖೋ ಮೇ ತಂ ಪತಿರೂಪಂ ಯಂ ಮೇ ಪೇಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಾಲಙ್ಕರೇಯ್ಯ; ಯಂನೂನಾಹಂ
ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಅಸ್ಸಮಂ ನೇತ್ವಾ ಆಪಾದೇಯ್ಯಂ ಪೋಸೇಯ್ಯಂ ವಡ್ಢೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ
ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ತಂ ದಾರಕಂ ಅಸ್ಸಮಂ ನೇತ್ವಾ ಆಪಾದೇಸಿ ಪೋಸೇಸಿ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಯದಾ ಸೋ
ದಾರಕೋ ದಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಾ ಹೋತಿ [ಅಹೋಸಿ (?)]
ದ್ವಾದಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಾ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಕಸ್ಸ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಜನಪದೇ ಕಞ್ಚಿದೇವ
ಕರಣೀಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ತಂ ದಾರಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ,
ತಾತ, ಜನಪದಂ [ನಗರಂ (ಕ॰)] ಗನ್ತುಂ; ಅಗ್ಗಿಂ, ತಾತ,
ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಮಾ ಚ ತೇ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಸಚೇ ಚ ತೇ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ, ಅಯಂ
ವಾಸೀ ಇಮಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಇದಂ ಅರಣಿಸಹಿತಂ, ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ತಂ ದಾರಕಂ ಏವಂ ಅನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಪಿತಾ ಖೋ ಮಂ ಏವಂ ಅವಚ –
‘‘ಅಗ್ಗಿಂ, ತಾತ, ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಮಾ ಚ ತೇ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಸಚೇ ಚ ತೇ ಅಗ್ಗಿ
ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ವಾಸೀ ಇಮಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಇದಂ ಅರಣಿಸಹಿತಂ, ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ
ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ
ಪರಿಚರೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ದಾರಕೋ ಅರಣಿಸಹಿತಂ ವಾಸಿಯಾ
ತಚ್ಛಿ – ‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ನೇವ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿ।
ಅರಣಿಸಹಿತಂ ದ್ವಿಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ತಿಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ಚತುಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ಪಞ್ಚಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ದಸಧಾ
ಫಾಲೇಸಿ, ಸತಧಾ [ವೀಸತಿಧಾ (ಸ್ಯಾ॰)] ಫಾಲೇಸಿ, ಸಕಲಿಕಂ ಸಕಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿ, ಸಕಲಿಕಂ ಸಕಲಿಕಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉದುಕ್ಖಲೇ ಕೋಟ್ಟೇಸಿ, ಉದುಕ್ಖಲೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಹಾವಾತೇ ಓಪುನಿ [ಓಫುನಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)] – ‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ನೇವ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಗ್ಗಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ಜನಪದೇ ತಂ ಕರಣೀಯಂ ತೀರೇತ್ವಾ
ಯೇನ ಸಕೋ ಅಸ್ಸಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ದಾರಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ,
ತಾತ, ಅಗ್ಗಿ ನ ನಿಬ್ಬುತೋ’ತಿ? ‘ಇಧ ಮೇ, ತಾತ, ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ।
ತಸ್ಸ ಮೇ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಪಿತಾ ಖೋ ಮಂ ಏವಂ ಅವಚ ಅಗ್ಗಿಂ, ತಾತ, ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಮಾ ಚ
ತೇ, ತಾತ, ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಸಚೇ ಚ ತೇ ಅಗ್ಗಿ
ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ವಾಸೀ ಇಮಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಇದಂ ಅರಣಿಸಹಿತಂ, ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ
ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ
ಪರಿಚರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ತಾತ, ಅರಣಿಸಹಿತಂ ವಾಸಿಯಾ ತಚ್ಛಿಂ – ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ
ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ನೇವಾಹಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿಂ। ಅರಣಿಸಹಿತಂ ದ್ವಿಧಾ
ಫಾಲೇಸಿಂ, ತಿಧಾ ಫಾಲೇಸಿಂ, ಚತುಧಾ ಫಾಲೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚಧಾ ಫಾಲೇಸಿಂ, ದಸಧಾ ಫಾಲೇಸಿಂ ,
ಸತಧಾ ಫಾಲೇಸಿಂ, ಸಕಲಿಕಂ ಸಕಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಸಕಲಿಕಂ ಸಕಲಿಕಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉದುಕ್ಖಲೇ
ಕೋಟ್ಟೇಸಿಂ, ಉದುಕ್ಖಲೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಹಾವಾತೇ ಓಪುನಿಂ – ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಅಗ್ಗಿಂ
ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ನೇವಾಹಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿ’’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಕಸ್ಸ
ಜಟಿಲಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಾವ ಬಾಲೋ ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ, ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಯೋನಿಸೋ
ಅಗ್ಗಿಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಪೇಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಅರಣಿಸಹಿತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ದಾರಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಏವಂ ಖೋ, ತಾತ, ಅಗ್ಗಿ
ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಬ್ಬೋ। ನ ತ್ವೇವ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ಅಯೋನಿಸೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಗವೇಸೀ’ತಿ।
ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ಅಯೋನಿಸೋ ಪರಲೋಕಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಸಿ।
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ
ದಿಟ್ಠಿಗತಂ, ಮಾ ತೇ ಅಹೋಸಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ।

೪೨೯.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ನೇವಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ। ರಾಜಾಪಿ ಮಂ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಜಾನಾತಿ ತಿರೋರಾಜಾನೋಪಿ – ‘ಪಾಯಾಸಿ
ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಂವಾದೀ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ – ‘‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ
ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ಸಚಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಯಾವ
ಬಾಲೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ದುಗ್ಗಹಿತಗಾಹೀ’ತಿ। ಕೋಪೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ,
ಮಕ್ಖೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಲಾಸೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।

ದ್ವೇ ಸತ್ಥವಾಹಉಪಮಾ

೪೩೦.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ
ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಮಹಾಸಕಟಸತ್ಥೋ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ
ಪುರತ್ಥಿಮಾ ಜನಪದಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಯೇನ ಯೇನ ಗಚ್ಛಿ, ಖಿಪ್ಪಂಯೇವ
ಪರಿಯಾದಿಯತಿ ತಿಣಕಟ್ಠೋದಕಂ ಹರಿತಕಪಣ್ಣಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸತ್ಥೇ ದ್ವೇ ಸತ್ಥವಾಹಾ
ಅಹೇಸುಂ ಏಕೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ
ಸಕಟಸತಾನಂ, ಏಕೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಕಟಸತಾನಂ। ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಸತ್ಥವಾಹಾನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಯಂ ಖೋ
ಮಹಾಸಕಟಸತ್ಥೋ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ; ತೇ ಮಯಂ ಯೇನ ಯೇನ ಗಚ್ಛಾಮ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ
ತಿಣಕಟ್ಠೋದಕಂ ಹರಿತಕಪಣ್ಣಂ। ಯಂನೂನ ಮಯಂ ಇಮಂ ಸತ್ಥಂ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭಜೇಯ್ಯಾಮ – ಏಕತೋ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಏಕತೋ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನೀ’ತಿ। ತೇ ತಂ ಸತ್ಥಂ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭಜಿಂಸು [ವಿಭಜೇಸುಂ (ಕ॰)] ಏಕತೋ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ, ಏಕತೋ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ। ಏಕೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಬಹುಂ ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಸಿ [ಪಾಯಾಪೇಸಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]। ದ್ವೀಹತೀಹಪಯಾತೋ ಖೋ ಪನ ಸೋ ಸತ್ಥೋ ಅದ್ದಸ ಪುರಿಸಂ ಕಾಳಂ ಲೋಹಿತಕ್ಖಂ [ಲೋಹಿತಕ್ಖಿಂ (ಸ್ಯಾ॰)] ಸನ್ನದ್ಧಕಲಾಪಂ [ಆಸನ್ನದ್ಧಕಲಾಪಂ (ಸ್ಯಾ॰)] ಕುಮುದಮಾಲಿಂ ಅಲ್ಲವತ್ಥಂ ಅಲ್ಲಕೇಸಂ ಕದ್ದಮಮಕ್ಖಿತೇಹಿ ಚಕ್ಕೇಹಿ
ಭದ್ರೇನ ರಥೇನ ಪಟಿಪಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ’, ದಿಸ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಕುತೋ, ಭೋ, ಆಗಚ್ಛಸೀ’ತಿ?
‘ಅಮುಕಮ್ಹಾ ಜನಪದಾ’ತಿ। ‘ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ? ‘ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಜನಪದ’ನ್ತಿ। ‘ಕಚ್ಚಿ,
ಭೋ, ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ’ತಿ? ‘ಏವಂ, ಭೋ, ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ
ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ, ಆಸಿತ್ತೋದಕಾನಿ ವಟುಮಾನಿ, ಬಹು ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ। ಛಡ್ಡೇಥ, ಭೋ, ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉದಕಾನಿ, ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥ, ಮಾ ಯೋಗ್ಗಾನಿ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’ತಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಸತ್ಥಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಅಯಂ, ಭೋ,
ಪುರಿಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ, ಆಸಿತ್ತೋದಕಾನಿ
ವಟುಮಾನಿ, ಬಹು ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ। ಛಡ್ಡೇಥ, ಭೋ, ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ
ಉದಕಾನಿ, ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥ, ಮಾ
ಯೋಗ್ಗಾನಿ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ। ಛಡ್ಡೇಥ, ಭೋ, ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉದಕಾನಿ,
ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಥಾ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ಭೋ’ತಿ ಖೋ ತೇ ಸತ್ಥಿಕಾ ತಸ್ಸ
ಸತ್ಥವಾಹಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉದಕಾನಿ
ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಸುಂ। ತೇ ಪಠಮೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ ನ ಅದ್ದಸಂಸು ತಿಣಂ ವಾ
ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಉದಕಂ ವಾ। ದುತಿಯೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ತತಿಯೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಚತುತ್ಥೇಪಿ
ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಪಞ್ಚಮೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಛಟ್ಠೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಸತ್ತಮೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ ನ
ಅದ್ದಸಂಸು ತಿಣಂ ವಾ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಉದಕಂ ವಾ। ಸಬ್ಬೇವ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪಜ್ಜಿಂಸು। ಯೇ ಚ
ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ ಅಹೇಸುಂ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ಪಸೂ ವಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಭಕ್ಖೇಸಿ।
ಅಟ್ಠಿಕಾನೇವ ಸೇಸಾನಿ।

‘‘ಯದಾ ಅಞ್ಞಾಸಿ ದುತಿಯೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ – ‘ಬಹುನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಖೋ,
ಭೋ, ದಾನಿ ಸೋ ಸತ್ಥೋ’ತಿ ಬಹುಂ ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಸಿ।
ದ್ವೀಹತೀಹಪಯಾತೋ ಖೋ ಪನ ಸೋ ಸತ್ಥೋ ಅದ್ದಸ ಪುರಿಸಂ ಕಾಳಂ ಲೋಹಿತಕ್ಖಂ ಸನ್ನದ್ಧಕಲಾಪಂ
ಕುಮುದಮಾಲಿಂ ಅಲ್ಲವತ್ಥಂ ಅಲ್ಲಕೇಸಂ ಕದ್ದಮಮಕ್ಖಿತೇಹಿ ಚಕ್ಕೇಹಿ ಭದ್ರೇನ ರಥೇನ ಪಟಿಪಥಂ
ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಕುತೋ, ಭೋ, ಆಗಚ್ಛಸೀ’ತಿ? ‘ಅಮುಕಮ್ಹಾ ಜನಪದಾ’ತಿ।
‘ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ? ‘ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಜನಪದ’ನ್ತಿ। ‘ಕಚ್ಚಿ, ಭೋ, ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ
ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ’ತಿ? ‘ಏವಂ, ಭೋ, ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ।
ಆಸಿತ್ತೋದಕಾನಿ ವಟುಮಾನಿ, ಬಹು ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ। ಛಡ್ಡೇಥ , ಭೋ, ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉದಕಾನಿ, ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥ, ಮಾ ಯೋಗ್ಗಾನಿ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’ತಿ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಸತ್ಥಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಅಯಂ, ಭೋ,
‘‘ಪುರಿಸೋ ಏವಮಾಹ – ಪುರತೋ ಕನ್ತಾರೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ, ಆಸಿತ್ತೋದಕಾನಿ
ವಟುಮಾನಿ, ಬಹು ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ। ಛಡ್ಡೇಥ, ಭೋ, ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ
ಉದಕಾನಿ, ಲಹುಭಾರೇಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥ; ಮಾ ಯೋಗ್ಗಾನಿ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ। ಅಯಂ
ಭೋ ಪುರಿಸೋ ನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಿತ್ತೋ, ನ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೋ, ಕಥಂ ಮಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ
ಗಮಿಸ್ಸಾಮ। ನ ವೋ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಾನಿ ಪುರಾಣಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉದಕಾನಿ, ಯಥಾಭತೇನ
ಭಣ್ಡೇನ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಥ। ನ ನೋ ಪುರಾಣಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ಭೋ’ತಿ ಖೋ ತೇ
ಸತ್ಥಿಕಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥವಾಹಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯಥಾಭತೇನ ಭಣ್ಡೇನ ಸತ್ಥಂ ಪಯಾಪೇಸುಂ। ತೇ
ಪಠಮೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ ನ ಅದ್ದಸಂಸು ತಿಣಂ ವಾ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಉದಕಂ
ವಾ। ದುತಿಯೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ತತಿಯೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಚತುತ್ಥೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಪಞ್ಚಮೇಪಿ
ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಛಟ್ಠೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ… ಸತ್ತಮೇಪಿ ಸತ್ಥವಾಸೇ ನ ಅದ್ದಸಂಸು ತಿಣಂ ವಾ ಕಟ್ಠಂ
ವಾ ಉದಕಂ ವಾ। ತಞ್ಚ ಸತ್ಥಂ ಅದ್ದಸಂಸು ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪನ್ನಂ। ಯೇ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇಪಿ
ಅಹೇಸುಂ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ಪಸೂ ವಾ, ತೇಸಞ್ಚ ಅಟ್ಠಿಕಾನೇವ ಅದ್ದಸಂಸು ತೇನ ಯಕ್ಖೇನ
ಅಮನುಸ್ಸೇನ ಭಕ್ಖಿತಾನಂ।

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಸತ್ಥಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಅಯಂ ಖೋ, ಭೋ, ಸತ್ಥೋ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪನ್ನೋ, ಯಥಾ ತಂ ತೇನ ಬಾಲೇನ
ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಪರಿಣಾಯಕೇನ। ತೇನ ಹಿ, ಭೋ, ಯಾನಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥೇ ಅಪ್ಪಸಾರಾನಿ ಪಣಿಯಾನಿ,
ತಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ, ಯಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ ಮಹಾಸಾರಾನಿ ಪಣಿಯಾನಿ, ತಾನಿ ಆದಿಯಥಾ’ತಿ।
‘ಏವಂ, ಭೋ’ತಿ ಖೋ ತೇ ಸತ್ಥಿಕಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥವಾಹಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯಾನಿ ಸಕಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ
ಅಪ್ಪಸಾರಾನಿ ಪಣಿಯಾನಿ, ತಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಯಾನಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ ಮಹಾಸಾರಾನಿ ಪಣಿಯಾನಿ,
ತಾನಿ ಆದಿಯಿತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ತಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿಂಸು, ಯಥಾ ತಂ ಪಣ್ಡಿತೇನ
ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಪರಿಣಾಯಕೇನ। ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ
ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ ಅಯೋನಿಸೋ ಪರಲೋಕಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸೋ ಪುರಿಮೋ ಸತ್ಥವಾಹೋ। ಯೇಪಿ
ತವ [ತೇ (ಕ॰)] ಸೋತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ [ಸದ್ದಹಾತಬ್ಬಂ (ಪೀ॰ ಕ॰)] ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ತೇ ಸತ್ಥಿಕಾ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ , ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ; ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಮಾ ತೇ ಅಹೋಸಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ।

೪೩೧.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ನೇವಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ। ರಾಜಾಪಿ ಮಂ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಜಾನಾತಿ ತಿರೋರಾಜಾನೋಪಿ – ‘ಪಾಯಾಸಿ
ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಂವಾದೀ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ – ‘‘ಇತಿಪಿ
ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ…ಪೇ॰… ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ। ಸಚಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಯಾವ ಬಾಲೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ,
ಅಬ್ಯತ್ತೋ ದುಗ್ಗಹಿತಗಾಹೀ’ತಿ। ಕೋಪೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಕ್ಖೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಲಾಸೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।

ಗೂಥಭಾರಿಕಉಪಮಾ

೪೩೨.
‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ
ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರೋ ಸೂಕರಪೋಸಕೋ ಪುರಿಸೋ
ಸಕಮ್ಹಾ ಗಾಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಅದ್ದಸ ಪಹೂತಂ ಸುಕ್ಖಗೂಥಂ ಛಡ್ಡಿತಂ।
ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಯಂ ಖೋ ಪಹುತೋ ಸುಕ್ಖಗೂಥೋ ಛಡ್ಡಿತೋ, ಮಮ ಚ ಸೂಕರಭತ್ತಂ [ಸೂಕರಾನಂ ಭಕ್ಖೋ (ಸ್ಯಾ॰)]; ಯಂನೂನಾಹಂ ಇತೋ ಸುಕ್ಖಗೂಥಂ ಹರೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಹೂತಂ ಸುಕ್ಖಗೂಥಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಉಬ್ಬಾಹೇತ್ವಾ [ಉಚ್ಚಾರೋಪೇತ್ವಾ (ಕ॰ ಸೀ॰ ಕ॰)]
ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹಾಅಕಾಲಮೇಘೋ ಪಾವಸ್ಸಿ। ಸೋ ಉಗ್ಘರನ್ತಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ
ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ ಗೂಥೇನ ಮಕ್ಖಿತೋ ಗೂಥಭಾರಂ ಆದಾಯ ಅಗಮಾಸಿ। ತಮೇನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ
ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಕಚ್ಚಿ ನೋ ತ್ವಂ, ಭಣೇ, ಉಮ್ಮತ್ತೋ, ಕಚ್ಚಿ ವಿಚೇತೋ, ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ
ಉಗ್ಘರನ್ತಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ ಗೂಥೇನ ಮಕ್ಖಿತೋ ಗೂಥಭಾರಂ ಹರಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ।
‘ತುಮ್ಹೇ ಖ್ವೇತ್ಥ, ಭಣೇ, ಉಮ್ಮತ್ತಾ, ತುಮ್ಹೇ ವಿಚೇತಾ, ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಮೇ ಸೂಕರಭತ್ತ’ನ್ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಗೂಥಭಾರಿಕೂಪಮೋ [ಗೂಥಹಾರಿಕೂಪಮೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]
ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿಭಾಸಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ,
ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಮಾ ತೇ ಅಹೋಸಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ।

೪೩೩. ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ
ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ನೇವಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ। ರಾಜಾಪಿ ಮಂ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಜಾನಾತಿ ತಿರೋರಾಜಾನೋಪಿ – ‘ಪಾಯಾಸಿ
ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಂವಾದೀ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ – ‘‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ
ಲೋಕೋ…ಪೇ॰… ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ। ಸಚಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಯಾವ ಬಾಲೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ
ಅಬ್ಯತ್ತೋ ದುಗ್ಗಹಿತಗಾಹೀ’ತಿ। ಕೋಪೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಕ್ಖೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ,
ಪಲಾಸೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।

ಅಕ್ಖಧುತ್ತಕಉಪಮಾ

೪೩೪. ‘‘ತೇನ
ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ
ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ದ್ವೇ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾ ಅಕ್ಖೇಹಿ ದಿಬ್ಬಿಂಸು।
ಏಕೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ಆಗತಾಗತಂ ಕಲಿಂ ಗಿಲತಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ದುತಿಯೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ತಂ
ಅಕ್ಖಧುತ್ತಂ ಆಗತಾಗತಂ ಕಲಿಂ ಗಿಲನ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ತ್ವಂ ಖೋ,
ಸಮ್ಮ, ಏಕನ್ತಿಕೇನ ಜಿನಾಸಿ, ದೇಹಿ ಮೇ, ಸಮ್ಮ, ಅಕ್ಖೇ ಪಜೋಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ
ಸಮ್ಮಾ’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೇ ಪಾದಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ
ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ಅಕ್ಖೇ ವಿಸೇನ ಪರಿಭಾವೇತ್ವಾ ತಂ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಏಹಿ ಖೋ, ಸಮ್ಮ,
ಅಕ್ಖೇಹಿ ದಿಬ್ಬಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ‘ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ತಸ್ಸ
ಅಕ್ಖಧುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ತೇ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾ ಅಕ್ಖೇಹಿ ದಿಬ್ಬಿಂಸು।
ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ಆಗತಾಗತಂ ಕಲಿಂ ಗಿಲತಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ದುತಿಯೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ತಂ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಂ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಆಗತಾಗತಂ ಕಲಿಂ ಗಿಲನ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಂ ಏತದವೋಚ –

‘‘ಲಿತ್ತಂ ಪರಮೇನ ತೇಜಸಾ, ಗಿಲಮಕ್ಖಂ ಪುರಿಸೋ ನ ಬುಜ್ಝತಿ।

ಗಿಲ ರೇ ಗಿಲ ಪಾಪಧುತ್ತಕ [ಗಿಲಿ ರೇ ಪಾಪಧುತ್ತಕ (ಕ॰)], ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಕಟುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ॥

‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಕ್ಖಧುತ್ತಕೂಪಮೋ ಮಞ್ಞೇ
ಪಟಿಭಾಸಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ; ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ,
ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಮಾ ತೇ ಅಹೋಸಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ।

೪೩೫.
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಏವಮಾಹ, ಅಥ ಖೋ ನೇವಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ। ರಾಜಾಪಿ ಮಂ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಜಾನಾತಿ ತಿರೋರಾಜಾನೋಪಿ – ‘ಪಾಯಾಸಿ
ರಾಜಞ್ಞೋ ಏವಂವಾದೀ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ – ‘‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ…ಪೇ॰… ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ।
ಸಚಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಇದಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಯಾವ ಬಾಲೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ
ಅಬ್ಯತ್ತೋ ದುಗ್ಗಹಿತಗಾಹೀ’ತಿ। ಕೋಪೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಕ್ಖೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ,
ಪಲಾಸೇನಪಿ ನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।

ಸಾಣಭಾರಿಕಉಪಮಾ

೪೩೬. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಮಾಯ ಮಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ
ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಅಞ್ಞತರೋ ಜನಪದೋ
ವುಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ, ಯೇನ ಸೋ ಜನಪದೋ
ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಧನಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮಾ’ತಿ। ‘ಏವಂ
ಸಮ್ಮಾ’ತಿ ಖೋ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ತೇ ಯೇನ ಸೋ ಜನಪದೋ, ಯೇನ ಅಞ್ಞತರಂ
ಗಾಮಪಟ್ಟಂ [ಗಾಮಪಜ್ಜಂ (ಸ್ಯಾ॰), ಗಾಮಪತ್ತಂ (ಸೀ॰)] ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು ,
ತತ್ಥ ಅದ್ದಸಂಸು ಪಹೂತಂ ಸಾಣಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಇದಂ
ಖೋ, ಸಮ್ಮ, ಪಹೂತಂ ಸಾಣಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಞ್ಚ ಸಾಣಭಾರಂ ಬನ್ಧ, ಅಹಞ್ಚ
ಸಾಣಭಾರಂ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಭೋ ಸಾಣಭಾರಂ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ‘ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ’ತಿ ಖೋ
ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಸಾಣಭಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇ ಉಭೋ ಸಾಣಭಾರಂ ಆದಾಯ ಯೇನ
ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಪಟ್ಟಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ತತ್ಥ ಅದ್ದಸಂಸು ಪಹೂತಂ ಸಾಣಸುತ್ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ,
ದಿಸ್ವಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯಸ್ಸ ಖೋ, ಸಮ್ಮ, ಅತ್ಥಾಯ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ಸಾಣಂ,
ಇದಂ ಪಹೂತಂ ಸಾಣಸುತ್ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ। ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಞ್ಚ ಸಾಣಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇಹಿ, ಅಹಞ್ಚ
ಸಾಣಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಿ, ಉಭೋ ಸಾಣಸುತ್ತಭಾರಂ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ‘ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ,
ಸಮ್ಮ, ಸಾಣಭಾರೋ ದೂರಾಭತೋ ಚ ಸುಸನ್ನದ್ಧೋ ಚ, ಅಲಂ ಮೇ ತ್ವಂ ಪಜಾನಾಹೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ
ಸಹಾಯಕೋ ಸಾಣಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಾಣಸುತ್ತಭಾರಂ ಆದಿಯಿ।

‘‘ತೇ ಯೇನ ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಪಟ್ಟಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ತತ್ಥ ಅದ್ದಸಂಸು ಪಹೂತಾ ಸಾಣಿಯೋ ಛಡ್ಡಿತಾ, ದಿಸ್ವಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ,
ಸಮ್ಮ, ಅತ್ಥಾಯ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ಸಾಣಂ ವಾ ಸಾಣಸುತ್ತಂ ವಾ, ಇಮಾ ಪಹೂತಾ ಸಾಣಿಯೋ ಛಡ್ಡಿತಾ।
ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಞ್ಚ ಸಾಣಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇಹಿ, ಅಹಞ್ಚ ಸಾಣಸುತ್ತಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಿ,
ಉಭೋ ಸಾಣಿಭಾರಂ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ । ‘ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ, ಸಮ್ಮ,
ಸಾಣಭಾರೋ ದೂರಾಭತೋ ಚ ಸುಸನ್ನದ್ಧೋ ಚ, ಅಲಂ ಮೇ, ತ್ವಂ ಪಜಾನಾಹೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ
ಸಹಾಯಕೋ ಸಾಣಸುತ್ತಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಭಾರಂ ಆದಿಯಿ।

‘‘ತೇ ಯೇನ ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಪಟ್ಟಂ
ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ತತ್ಥ ಅದ್ದಸಂಸು ಪಹೂತಂ ಖೋಮಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ…ಪೇ॰… ಪಹೂತಂ
ಖೋಮಸುತ್ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಖೋಮದುಸ್ಸಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ
ಕಪ್ಪಾಸಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಸುತ್ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ
ಕಪ್ಪಾಸಿಕದುಸ್ಸಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಅಯಂ [ಅಯಸಂ (ಸ್ಯಾ॰)] ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಲೋಹಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ತಿಪುಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಸೀಸಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಸಜ್ಝಂ [ಸಜ್ಝುಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಪೀ॰)] ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ… ಪಹೂತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಛಡ್ಡಿತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸಹಾಯಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯಸ್ಸ ಖೋ, ಸಮ್ಮ, ಅತ್ಥಾಯ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ
ಸಾಣಂ ವಾ ಸಾಣಸುತ್ತಂ ವಾ ಸಾಣಿಯೋ ವಾ ಖೋಮಂ ವಾ ಖೋಮಸುತ್ತಂ ವಾ ಖೋಮದುಸ್ಸಂ ವಾ
ಕಪ್ಪಾಸಂ ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಸುತ್ತಂ ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಿಕದುಸ್ಸಂ ವಾ ಅಯಂ ವಾ ಲೋಹಂ ವಾ ತಿಪುಂ ವಾ
ಸೀಸಂ ವಾ ಸಜ್ಝಂ ವಾ, ಇದಂ ಪಹೂತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಛಡ್ಡಿತಂ। ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಞ್ಚ
ಸಾಣಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇಹಿ, ಅಹಞ್ಚ ಸಜ್ಝಭಾರಂ [ಸಜ್ಝುಭಾರಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಪೀ॰)] ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಿ, ಉಭೋ ಸುವಣ್ಣಭಾರಂ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ‘ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ, ಸಮ್ಮ, ಸಾಣಭಾರೋ ದೂರಾಭತೋ ಚ ಸುಸನ್ನದ್ಧೋ ಚ, ಅಲಂ ಮೇ ತ್ವಂ ಪಜಾನಾಹೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಸಹಾಯಕೋ ಸಜ್ಝಭಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾರಂ ಆದಿಯಿ।

‘‘ತೇ ಯೇನ ಸಕೋ ಗಾಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ತತ್ಥ ಯೋ ಸೋ ಸಹಾಯಕೋ
ಸಾಣಭಾರಂ ಆದಾಯ ಅಗಮಾಸಿ, ತಸ್ಸ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು, ನ ಪುತ್ತದಾರಾ
ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು, ನ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು, ನ ಚ ತತೋನಿದಾನಂ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ
ಅಧಿಗಚ್ಛಿ। ಯೋ ಪನ ಸೋ ಸಹಾಯಕೋ ಸುವಣ್ಣಭಾರಂ ಆದಾಯ ಅಗಮಾಸಿ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ
ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು, ಪುತ್ತದಾರಾಪಿ ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾಪಿ ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು,
ತತೋನಿದಾನಞ್ಚ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ರಾಜಞ್ಞ,
ಸಾಣಭಾರಿಕೂಪಮೋ ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿಭಾಸಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ;
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಂ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಮಾ ತೇ ಅಹೋಸಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ
ದುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ।

ಸರಣಗಮನಂ

೪೩೭. ‘‘ಪುರಿಮೇನೇವ
ಅಹಂ ಓಪಮ್ಮೇನ ಭೋತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಅತ್ತಮನೋ ಅಭಿರದ್ಧೋ। ಅಪಿ ಚಾಹಂ ಇಮಾನಿ ವಿಚಿತ್ರಾನಿ
ಪಞ್ಹಾಪಟಿಭಾನಾನಿ ಸೋತುಕಾಮೋ ಏವಾಹಂ ಭವನ್ತಂ ಕಸ್ಸಪಂ ಪಚ್ಚನೀಕಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಅಮಞ್ಞಿಸ್ಸಂ।
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ,
ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತಂ ವಾ ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ ವಿವರೇಯ್ಯ, ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ವಾ ಮಗ್ಗಂ
ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ವಾ ತೇಲಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇಯ್ಯ ‘ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ರೂಪಾನಿ
ದಕ್ಖನ್ತೀ’ತಿ ಏವಮೇವಂ ಭೋತಾ ಕಸ್ಸಪೇನ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಧಮ್ಮೋ ಪಕಾಸಿತೋ। ಏಸಾಹಂ, ಭೋ
ಕಸ್ಸಪ, ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ। ಉಪಾಸಕಂ ಮಂ
ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತಂ।

‘‘ಇಚ್ಛಾಮಿ ಚಾಹಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ, ಮಹಾಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತುಂ, ಅನುಸಾಸತು ಮಂ ಭವಂ ಕಸ್ಸಪೋ, ಯಂ ಮಮಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ।

ಯಞ್ಞಕಥಾ

೪೩೮. ‘‘ಯಥಾರೂಪೇ
ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೇ ಗಾವೋ ವಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ ಅಜೇಳಕಾ ವಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾ ವಾ
ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ವಿವಿಧಾ ವಾ ಪಾಣಾ ಸಂಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾ
ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವಾ ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮಾ ಮಿಚ್ಛಾಸತೀ ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧೀ, ಏವರೂಪೋ
ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ನ ಮಹಾಜುತಿಕೋ ನ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ।
ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಞ್ಞ, ಕಸ್ಸಕೋ ಬೀಜನಙ್ಗಲಂ ಆದಾಯ ವನಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯ। ಸೋ ತತ್ಥ
ದುಕ್ಖೇತ್ತೇ ದುಬ್ಭೂಮೇ ಅವಿಹತಖಾಣುಕಣ್ಟಕೇ ಬೀಜಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ ಖಣ್ಡಾನಿ ಪೂತೀನಿ
ವಾತಾತಪಹತಾನಿ ಅಸಾರದಾನಿ ಅಸುಖಸಯಿತಾನಿ। ದೇವೋ ಚ ನ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮ್ಮಾಧಾರಂ
ಅನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಅಪಿ ನು ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ [ವಿರುಳ್ಹಿಂ (ಮೋಗ್ಗಲಾನೇ)] ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಕಸ್ಸಕೋ ವಾ ವಿಪುಲಂ ಫಲಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ [ನ ಏವಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)]
ಭೋ ಕಸ್ಸಪ’’। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಥಾರೂಪೇ ಯಞ್ಞೇ ಗಾವೋ ವಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಅಜೇಳಕಾ
ವಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾ ವಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ವಿವಿಧಾ ವಾ ಪಾಣಾ ಸಂಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ,
ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾ
ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವಾ ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮಾ ಮಿಚ್ಛಾಸತೀ ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧೀ, ಏವರೂಪೋ ಖೋ , ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ನ ಮಹಾಜುತಿಕೋ ನ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ।

‘‘ಯಥಾರೂಪೇ ಚ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೇ ನೇವ ಗಾವೋ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ
ಅಜೇಳಕಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ ವಿವಿಧಾ ವಾ ಪಾಣಾ ಸಂಘಾತಂ
ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ
ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಾ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಾ ಸಮ್ಮಾಸತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀ, ಏವರೂಪೋ ಖೋ,
ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ಮಹಾಜುತಿಕೋ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ,
ರಾಜಞ್ಞ, ಕಸ್ಸಕೋ ಬೀಜನಙ್ಗಲಂ ಆದಾಯ ವನಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯ। ಸೋ ತತ್ಥ ಸುಖೇತ್ತೇ ಸುಭೂಮೇ
ಸುವಿಹತಖಾಣುಕಣ್ಟಕೇ ಬೀಜಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇಯ್ಯ ಅಖಣ್ಡಾನಿ
ಅಪೂತೀನಿ ಅವಾತಾತಪಹತಾನಿ ಸಾರದಾನಿ ಸುಖಸಯಿತಾನಿ। ದೇವೋ ಚ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮ್ಮಾಧಾರಂ
ಅನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಅಪಿ ನು ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ
ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಕಸ್ಸಕೋ ವಾ ವಿಪುಲಂ ಫಲಂ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ ಕಸ್ಸಪ’’।
‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಥಾರೂಪೇ ಯಞ್ಞೇ ನೇವ ಗಾವೋ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ ಅಜೇಳಕಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ
ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನ ವಿವಿಧಾ ವಾ ಪಾಣಾ ಸಂಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಚ
ಹೋನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಾ
ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಾ ಸಮ್ಮಾಸತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀ, ಏವರೂಪೋ ಖೋ, ರಾಜಞ್ಞ, ಯಞ್ಞೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ
ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ಮಹಾಜುತಿಕೋ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ’’ತಿ।

ಉತ್ತರಮಾಣವವತ್ಥು

೪೩೯. ಅಥ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ । ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ದಾನೇ ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ದೀಯತಿ ಕಣಾಜಕಂ ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯಂ, ಧೋರಕಾನಿ [ಥೋರಕಾನಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಚೋರಕಾನಿ (ಸ್ಯಾ॰)] ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಗುಳವಾಲಕಾನಿ [ಗುಳಗಾಳಕಾನಿ (ಕ॰)]। ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ದಾನೇ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ವಾವಟೋ [ಬ್ಯಾವಟೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)]
ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಂ ಅನುದ್ದಿಸತಿ – ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ದಾನೇನ ಪಾಯಾಸಿಂ ರಾಜಞ್ಞಮೇವ
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂ, ಮಾ ಪರಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ। ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ –
‘‘ಉತ್ತರೋ ಕಿರ ಮಾಣವೋ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಂ ಅನುದ್ದಿಸತಿ – ‘ಇಮಿನಾಹಂ ದಾನೇನ ಪಾಯಾಸಿಂ ರಾಜಞ್ಞಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂ, ಮಾ ಪರಸ್ಮಿ’’’ನ್ತಿ। ಅಥ
ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಉತ್ತರಂ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ,
ತಾತ ಉತ್ತರ, ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಂ ಅನುದ್ದಿಸಸಿ – ‘ಇಮಿನಾಹಂ ದಾನೇನ ಪಾಯಾಸಿಂ ರಾಜಞ್ಞಮೇವ
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂ, ಮಾ ಪರಸ್ಮಿ’’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ’’। ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನ ತ್ವಂ,
ತಾತ ಉತ್ತರ, ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಂ ಅನುದ್ದಿಸಸಿ – ‘ಇಮಿನಾಹಂ ದಾನೇನ ಪಾಯಾಸಿಂ ರಾಜಞ್ಞಮೇವ
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂ, ಮಾ ಪರಸ್ಮಿ’ನ್ತಿ? ನನು ಮಯಂ, ತಾತ ಉತ್ತರ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕಾ
ದಾನಸ್ಸೇವ ಫಲಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಿನೋ’’ತಿ? ‘‘ಭೋತೋ ಖೋ ದಾನೇ ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ದೀಯತಿ ಕಣಾಜಕಂ
ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯಂ, ಯಂ ಭವಂ ಪಾದಾಪಿ [ಪಾದಾಸಿ (ಕ॰)] ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ [ಛುಪಿತುಂ (ಪೀ॰ ಕ॰)], ಕುತೋ ಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಧೋರಕಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಗುಳವಾಲಕಾನಿ, ಯಾನಿ ಭವಂ ಪಾದಾಪಿ [ಅಚಿತ್ತಿಕತಂ (ಕ॰)]
ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ, ಕುತೋ ಪರಿದಹಿತುಂ। ಭವಂ ಖೋ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ, ಕಥಂ
ಮಯಂ ಮನಾಪಂ ಅಮನಾಪೇನ ಸಂಯೋಜೇಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ತಾತ ಉತ್ತರ, ಯಾದಿಸಾಹಂ ಭೋಜನಂ
ಭುಞ್ಜಾಮಿ, ತಾದಿಸಂ ಭೋಜನಂ ಪಟ್ಠಪೇಹಿ। ಯಾದಿಸಾನಿ ಚಾಹಂ
ವತ್ಥಾನಿ ಪರಿದಹಾಮಿ, ತಾದಿಸಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಪಟ್ಠಪೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭೋ’’ತಿ ಖೋ
ಉತ್ತರೋ ಮಾಣವೋ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯಾದಿಸಂ ಭೋಜನಂ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ
ಭುಞ್ಜತಿ, ತಾದಿಸಂ ಭೋಜನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಯಾದಿಸಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ
ಪರಿದಹತಿ, ತಾದಿಸಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ।

೪೪೦. ಅಥ
ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಚಿತ್ತೀಕತಂ
ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ
ದೇವಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಪಜ್ಜಿ ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕಂ ವಿಮಾನಂ। ಯೋ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾನೇ ವಾವಟೋ
ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ। ಸೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ
ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ
ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜಿ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ।

ಪಾಯಾಸಿದೇವಪುತ್ತೋ

೪೪೧. ತೇನ
ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಗವಮ್ಪತಿ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕಂ ವಿಮಾನಂ ದಿವಾವಿಹಾರಂ
ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ದೇವಪುತ್ತೋ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಗವಮ್ಪತಿ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ;
ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಗವಮ್ಪತಿಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ
ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಂ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಗವಮ್ಪತಿ ಏತದವೋಚ
– ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ’’ತಿ। ‘‘ನನು ತ್ವಂ,
ಆವುಸೋ, ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಅಹೋಸಿ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ,
ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’’’ತಿ?
‘‘ಸಚ್ಚಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಅಹೋಸಿಂ – ‘ಇತಿಪಿ ನತ್ಥಿ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ನತ್ಥಿ
ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ, ನತ್ಥಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ’ತಿ। ಅಪಿ ಚಾಹಂ
ಅಯ್ಯೇನ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೇನ ಏತಸ್ಮಾ ಪಾಪಕಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಾ
ವಿವೇಚಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಯೋ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ದಾನೇ ವಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ, ಸೋ
ಕುಹಿಂ ಉಪಪನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಯೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದಾನೇ ವಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ, ಸೋ
ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನಪವಿದ್ಧಂ
ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನೋ ದೇವಾನಂ
ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ। ಅಹಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ
ದತ್ವಾ ಅಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ
ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಪನ್ನೋ ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕಂ ವಿಮಾನಂ। ತೇನ ಹಿ,
ಭನ್ತೇ ಗವಮ್ಪತಿ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾರೋಚೇಹಿ – ‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದೇಥ,
ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದೇಥ, ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದೇಥ, ಅನಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದೇಥ। ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ
ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಪವಿದ್ಧಂ
ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಪನ್ನೋ
ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕಂ ವಿಮಾನಂ। ಯೋ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾನೇ ವಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ, ಸೋ
ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನಪವಿದ್ಧಂ
ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತ’’’ನ್ತಿ।

ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಗವಮ್ಪತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾರೋಚೇಸಿ –
‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದೇಥ, ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದೇಥ, ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದೇಥ, ಅನಪವಿದ್ಧಂ
ದಾನಂ ದೇಥ। ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ
ಅಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ
ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಪನ್ನೋ ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕಂ ವಿಮಾನಂ। ಯೋ ಪನ ತಸ್ಸ
ದಾನೇ ವಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ, ಸೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನಪವಿದ್ಧಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತ’’ನ್ತಿ।

ಪಾಯಾಸಿಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ದಸಮಂ।

ಮಹಾವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಮಹಾಪದಾನ ನಿದಾನಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಸುದಸ್ಸನಂ।

ಜನವಸಭ ಗೋವಿನ್ದಂ, ಸಮಯಂ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹಕಂ।

ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ಪಾಯಾಸಿ ದಸಮಂ ಭವೇ [ಸತಿಪಟ್ಠಾನಪಾಯಾಸಿ, ಮಹಾವಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಸತಿಪಟ್ಠಾನಪಾಯಾಸಿ, ಮಹಾವಗ್ಗೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ (ಸ್ಯಾ॰)]॥

ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Joota Maro